خانواده رضائی نمایندگان مجلسین و سلاطین آهن، مس و فولاد و از وابستگان به دربار پهلوی

23 خرداد 1400

خانواده رضائی پیش از انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ یکی از ثروت‌مندترین و قدرت‌مندترین خانواده‌های ایرانی بودند. چهار برادر به ‌نام‌های علی، محمود، عباس و قاسم. پدر آن‌ها زمانی که کوچک‌ترین برادر، قاسم، تنها ۴۰ روز داشت از دنیا رفت.

علی متولد ۱۳۰۰ و محمود متولد ۱۳۰۲ است. پدر آنها محمدرضا، مهم‌ترین تاجر و ملّاک سبزوار بود و بسیاری از خویشاوندان را در استخدام داشت. مادرشان اشرف ماکویی، شاهدخت قاجاری از نوادگان محمدعلی شاه بود. ۱۴ ساله بود که با رضائی ازدواج کرد و ۲۳ ساله بود که شوهرش درگذشت. رضائی ۱۴ ورثه داشت: ۳ زن، ۵ پسر، و ۶ دختر. اشرف چهار پسرش را در سال ۱۳۰۹ ابتدا به تهران و سه سال بعد به مشهد برد که در آنجا اقوامی داشت و هزینه‌های زندگی پایین‌تر بود.

قاسم رضایى در سال 1304 ﻫ در سبزوار متولد شد. تحصیلات خود را تا دکتراى حقوق بین‌الملل از فرانسه و دکتراى علوم ادارى از آمریکا ادامه داد. مشاغلى از جمله: استاد دانشگاه تهران، نماینده دوره نوزدهم و بیستم مجلس شوراى ملى از سبزوار، قائم ‌مقام دبیر کل شوراى عالى اداره کشور، معاون نخست‌وزیر و سرپرست سازمان جلب سیاحان و... را عهده‌دار بود. مطابق سند بیوگرافى ساواک: «نامبرده فردى خوش‌صحبت، مردم‌دار، پشت هم انداز، زرنگ و پرکار، رفیق‌باز و به فکر منافع مادى خود» معرفی شده است. وی عضو حزب ملیون و طرفدار سیاست غرب و عضو باشگاه ورزشى شاهنشاهى و جمعیت فراماسونرى لژ تهران نیز بود.

برادر دیگر على رضایى در سال 1300 ﻫ ش در سبزوار متولد شد و در رشته بازرگانى و زبان خارجى درس خواند. از سال 1331 وارد کار معدن شد و مدیرعامل شرکت معادن فاریاب و صاحب نخستین ذوب ‌آهن خصوصى ایران شد. وى در هفتمین دوره مجلس سنا به سمت سناتورى رسید. علی رضائی از سرمایه‌داران عمده به حساب مى‌آمد که توانست با نفوذ در بدنه حاکمیت در ردیف چند سرمایه‌دار طراز اول ایران قرار گیرد. وى رئیس هیئت مدیره بانک شهریار بود. او در سال 56 طى یک سخنرانى مفصل و طولانى ضمن تعریف و تمجید از دکتر جمشید آموزگار نخست وزیر وقت او را تشویق کرد که با مخالفین شدیداً برخورد کند.

قاسم رضائی با توجه به ثروت سرشار خود و برادرانش و نمایندگی مجلس شورای ملی و ارتباط با درباریان و عضویت در لژ ماسونی و حزب ملیون، خود را مالک و حاکم مطلق در شهرستان سبزوار می‌پنداشت و با چیدن مهره‌های مورد وثوق در آن منطقه به هر کاری که می‌خواست مبادرت می‌نمود.

در سند زیر شکایت عده‌ای از اهالی سبزوار به تیمور بختیار اولین رئیس ساواک در سال 1339 شاهد این موضوع است. در نامه مذکور مشخصاً نام دکتر مصطفی الموتی‌نیا معاون نحست وزیر، به عنوان شریک تجاری خاندان رضائی آمده است که به دلیل حضورش در نخست‌وزیری از رساندن تظلمات مردم به نخست وزیر وقت دکتر منوچهر اقبال جلوگیری به عمل می‌آورده است. با توجه به شخصیت قاسم رضائی و دکتر مصطفی الموتی‌نیا که هر دو طبق اسناد ساواک اهل زد و بند و سوءاستفاده‌های مقامی و مالی بوده‌اند، قوت و صحت این ادعا را می‌توان درک نمود.

از اقدام انجام شده توسط بختیار و ساواک در مورد این شکایت مدرکی به دست نیامد ولی زیر نویس مورخ 21 / 4 / 39 سند حاضر مبنی بر: «بایگانی شود» نشان می‌دهد که این شکایت از نمایندگان خطا کار مجلس و دیگر صاحبان قدرت در نظام شاهنشاهی مانند بسیاری از شکایت‌های دیگر در بایگانی ضبط و یا در سطل زباله امحاء گردیده است و قاسم رضائی که در دوره نوزدهم مجلس(پایان: 19 خرداد 1339) نماینده بود دوباره در دوره بیستم(شروع: 2 اسفند 1339) نماینده شهر و دیاری شد که از او و خانواده‌اش به ستوه آمده بودند!

*****

 

تاریخ: 8 / 4 / 1339

 

تیمسار معظم سپهبد بختیار ریاست محترم سازمان امنیت

 سال‌ها است اهالى شاهدوست و وطن‌پرست سبزوار دچار مصائب و بلیاتى شده‌اند و این وضع بر اثر اعمال نفوذ و مداخلات بی‌جای برادران رضائى و معدودى فامیل آنها است که متأسفانه احدى از آنها مقام شامخ وکالت مجلس را اشغال کرده و با سوء استفاده از این مقام با مرعوب و مجذوب کردن مأمورین بر امور عمومى خاصّه شهردارى سلطه نامشروع خود را مستقر نموده و نفوذ بى حد و حصرى براى خود تدارک کرده‌اند. این اعمال نفوذها و مداخلات بى جا از یک طرف سبب تضییع حقوق عمومى مردم شده و از طرف دیگر سبب ایذا و آزار افراد گردیده که ناچار به مقامات قانونى محل و مرکز متظلّم شده‌اند ولى چون نفوذ آنها پیوسته بر قرار بوده از این تظلّمات نتیجه حاصل نگردیده است. اخیراً که هیئت دولت به سبزوار مى‌آمدند مردم امیدوار بودند که مظالم آنها را به سمع اولیاء امور برسانند ولى متأسفانه چند دقیقه قبل از آمدن هیئت محترم دولت، آقاى دکتر رضائى نماینده مجلس به سبزوار وارد شدند با سلطه‌اى که بر مأمورین ادارى و شهردارى داشتند امید مردم مبدل به یأس شده، تظاهرات ایشان در موقعى که اعضاء محترم هیئت دولت در سبزوار بودند طورى بود که حقاً مایه‌ تأسف همه بود. در خیابان‌ها و معابر و مجلس هیئت دولت رفتار ایشان به نحوى بود که همه بدانند نفوذ ایشان نه تنها در مأمورین سبزوار مؤثر است بلکه هیئت محترم دولت هم تحت تأثیر مقام ایشان هستند و خلاصه از آمدن هیئت دولت هم براى تثبیت نفوذ بى حد و حصر خود سوء استفاده کردند. رفتار ایشان از عکس‌هایی  که در آن روز گرفته شده به خوبى هویدا است که حتى رعایت تشریفات مهمان نوازى نکرده و همه جا جلوتر از همه مى‌رفتند و در حضور آقایان وزراء به نحو زننده نشست و برخاست مى‌کردند و با ملاحظه عکس‌هاى ارسالى احتیاج به توصیف بیشتر نیست مداخلات این شخص در کار انجمن شهر که منحصراً در اختیار اقوام و کسان ایشان است و شهردارى که چندین سال است از اقوام ایشان متصدى آنجا بوده‌اند و مداخلات ایشان در انتخابات و انتصاب مأمورین دولتى و اعمال نفوذ آنها در امورات مردم حکایت از وضع نامطلوبى مى‌کند که مردم سبزوار با آن روبرو بوده‌اند براى نمونه رونوشت نامه محرمانه سرکار مجتبوى رئیس سابق ژاندارمرى سبزوار به ضمیمه[1] تقدیم است با تبلیغات دروغى وتظاهرات بى جا و نشر اکاذیب کلیه اقدامات اصلاحى دولتى که از بودجه عمومى و سازمان برنامه و شهردارى انجام گرفته به خود نسبت داده و مى‌خواهند از این راه به زعم خود تحصیل اعتبار و حیثیت کنند. روزنامه دائر کرده‌اند[2] که سرتا پا تعریف و توصیف از دکتر رضائى است و جز نشر اکاذیب بر آن چیز دیگر نمى‌توان عنوان نمود براى ملاحظه جنابعالى یک نسخه از آن تقدیم مى‌شود، و خلاصه انواع ناراحتى‌ها براى مردم فراهم شده و زیان‌هاى غیر قابل جبرانى به عواید عمومى این شهرستان وارد کرده‌اند و چون از طرف مقامات مختلف حمایت مى‌شوند و وابسته به حزب ملیون مى‌باشند به تظلمات مردم توجهى نشده است. چنان شهرت مى‌دهند که آقاى دکتر الموتى معاون نخست وزیر شریک شرکت معدنى آنها است و تظلمات مردم که به نخست وزیرى مى‌رود به میل آنها عمل مى‌شود و آقاى دکتر کاسمى دبیر حزب ملیون به آنها التفات دارد و مؤید اعمال بى رویه آنها مى‌باشد. با تبلیغات دروغى چنین وانمود مى‌کند که کلیه مقامات را تحت تأثیر دارند و متأسفانه این تبلیغات خلاف و گزاف‌گوئی‌ها در مأمورین محل مؤثر واقع مى‌شود و مردم را بدون جهت گرفتار مصائب مى‌کنند. نحوه این تبلیغات از نامه‌اى که آقاى دکتر رضائى براى سرهنگ طهماسبى شوهر دختر خاله دکتر رضائى که با اعمال نفوذ آقایان تصدى شهردارى را به عهده داشته نوشته است به خوبى مشهود است که بر خلاف واقع مراحم اعلیحضرت همایونى را به نامبرده ابلاغ کرده و او هم آن را به استاندارى و فرماندارى سبزوار ارسال داشته و به زعم خود مى‌خواسته است براى خود و آقاى دکتر رضائى تحصیل حیثیت و اعتبار کند در حالى که هیچگاه اعلیحضرت همایونى مراحم خود را وسیله مقامات غیر مسئول اعلام نمى‌فرمایند و این کار از طرف دفتر مخصوص انجام مى‌گیرد. به هر جهت چندین سال است همه مردم گرفتارند و عوائد شهردارى حیف و میل شده است. اکنون که با توجهات و عنایات شاهنشاه معظم دوره این اعمال نفوذ و خود سرى‌ها خاتمه مى‌یابد و شخص نامبرده دوران وکالتش خاتمه گردیده استرحاماً استدعاى عطف توجه و بذل مراحم از طرف جنابعالى نسبت به مراتب معروضه داریم اگر مداخلات نارواى آقایان رضائى که کوچکترین علاقه‌اى در سبزوار ندارند خاتمه شود و سوء استفاده‌هائى که شده رسیدگى گردد آسایش خاطر اهالى فراهم شده و مزید دعاگوئى و امتنان عمومى خواهد بود.

با تقدیم احترام. اهالى سبزوار 8 / 4 / 1339

 

سلیمان دولت‌آبادى حاجى على مرادیان على بوستانى

غلامرضا کردیان غلامرضا فیروزآبادى رضا قندى

على‌اکبر بلالى على ساغریان محمد حسن هدایت

حبیب‌اله.... پیغمبرى یوسف جرّاحى حسین.....

بایگانى شود. 21 / 4 / 39

 

پی‌نوشت‌ها:

برادران رضایی به همراه مادرشان



قاسم رضائی نماینده سبزوار در مجلس شورای ملی



تصویری از قاسم رضایی و محمدرضا شاه پهلوی



علی رضائی نماینده مجلس سنا



عباس رضائی



محمود رضایی