انقلاب اسلامی در روستاهای استان یزد به روایت اسناد ساواک

تاریخ انتشار: 06 مرداد 1401

مقدمه

استان یزد در جریان پیروزی انقلاب اسلامی ایران نقش قابل توجهی ایفا نموده است. مردم یزد در سال‌های اوج‌گیری نهضت اسلامی در سال‌های 56 و 57 به وی‍ژه در دهم فرودین 1357، حماسه مهمی در مسیر پیروزی انقلاب اسلامی رقم زدند. با توجه به اهمیت اسناد در شناخت وجوه مختلف تاریخ انقلاب اسلامی، اسناد ساواک در رابطه با این موضوع، مورد مطالعه قرار گرفته است. نوشتار حاضر بر پایه اسناد کتاب «انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک استان یزد» نوشته شده است. این کتاب در پنج جلد توسط «مرکز بررسی اسناد تاریخی» منتشر شده‌ است. حدود 90 سند این مجموعه مربوط به فعالیت‌های انقلابی در روستاهای یزد است. نتایج بررسی این اسناد نشان دهنده فعالیت‌های روستاییان یزدی در فرآیند انقلاب اسلامی است.

استان یزد در نهضت امام خمینی(ره)

به فرموده امام خمینی (ره): «استان یزد چون همیشه با عقل و تدین اداره می‌شده است مردم آن همواره متدین و طرفدار اسلام هستند و در انقلاب هم یزد مؤثر بوده است و من امیدوارم که یزد نمونه‌ای باشد برای سایر استان‌های کشور و همانطور که مردم آن متعهدند، متعهدتر باشند.»[1] مقام معظم رهبری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در ارتباط با نقش مهم یزد در پیروزی انقلاب می‌فرمایند: «من فراموش نمی‌کنم آن روزهایی که هنوز ملت ایران شهد پیروزی را نچشیده بود ... من آمدم یزد. وضعیتی که در شهر یزد دیدم، برای من شگفت‌آور بود. آن روحیه‌ پرتپش انقلابی در کنار نظم و انضباط و آرامش و متانت. در این شهر من مرحوم آیت‌الله شهید صدوقی را- در آن دوره نه به عنوان فقط یک روحانی برجسته در یک شهر بلکه به عنوان یک رهبر دینی و سیاسی و فرهنگی؛ یک رهبر انقلابی تمام‌عیار در این شهر یزد و در شهرهای سرتاسر استان- مشاهده کردم و احساس کردم. چند روزی من در یزد بودم، وضع شهر را دیدم. از تبعید می‌آمدم، شهرهای دیگر را هم دیده بودم و بعد دیدم؛ اما وضع یزد بدون اغراق یک وضع استثنائی بود.»[2]

روحانیون پیشگامان و پیام آوران اصلی انقلاب در روستاها

روحانیون شیعه از سده‌های قبل با قشرهای مختلف مردم در روستا در ارتباط بوده‌اند و در رویدادهای مهم تاریخی چون امتیازنامه تنباکو و نهضت مشروطه زمینه بسیج مردم را فراهم کرده‌اند. نگاهی بر تاریخ مبارزات مردم استان یزد نشان می‌دهد که آن‌ها مبارزه با حاکمان ظلم را از علمای بزرگی چون آیات عظام سید کاظم یزدی، شیخ عبدالکریم حائری یزدی و شیخ محمدتقی بافقی آموخته‌اند. در جریان پیروزی انقلاب اسلامی در استان یزد سه روحانی طراز اول آیت‌الله سید روح‌الله خاتمی[3] (در اردکان)، شهید آیت‌الله محمد صدوقی[4] (در یزد)، و حاج ابراهیم اعرافی[5] (در شورک)[6] بودند که روحانیون و وعاظ شهرها و روستاهای استان خط مشی آن‌ها را دنبال می‌کردند.[7]

اقدامات آیت‌الله شیخ محمدابراهیم اعرافی در روستای شورک

آیت‌الله شیخ محمدابراهیم اعرافی (مشهور به اعرافی شورکی)، از روحانیون مبارزی بود که نقش فراوانی در روشنگری مردم به ویژه روستاییان شورک در دوران انقلاب اسلامی ایفا نمود. ایشان در بحبوحه انقلاب در تدارک راهپیمایی‌ها علیه رژیم پهلوی فعالیت داشت تا جایی که در سوم شهریور حدود دویست نفر از اهالی شورک را با پای پیاده به میبد آورد و شهر را تحت تأثیر راهپیمایی خود قرار داد.[8] فعالیت‌های انقلابی ایشان به اندازه‌ای مورد توجه ساواک قرار گرفت که پرونده اتهامی ایشان به دلیل سخن‌رانی علیه دولت، تحریک مردم به نوشتن شعارهای ضدمیهنی بر در و دیوار روستا[9] و دعوت مردم به تظاهرات، در دفتر پرونده‌های قضایی ثبت و جهت رسیدگی قانونی به دادستانی اصفهان احاله گردید.[10]

شور و حرارتی که در رفتار و کردار انقلابی آیت‌الله ابراهیم اعرافی شورکی وجود داشت بسیار تهییج کننده و امیدبخش بود. در یکی از اسناد ساواک به این موضوع اشاره شده است که وقتی شیخ محمد صدوقی جهت سخنرانی به میبد عزیمت نموده بود ایشان شمشیر و حمایل بست و با تعداد زیادی از اهالی شورک با پای برهنه به استقبال ایشان رفت و اظهار داشت که جهاد در راه اسلام واجب است و من سرباز امام هستم.[11] در یکی دیگر از اسناد ساواک به این موضوع اشاره شده است که حاجی ابراهیم شمشیر به کمر می‌بندد و با کفن نماز جماعت می‌خواند و در خیابان‌های شورک راه می‌رود و فریاد می‌زند اگر شاه مرد است بیاید اینجا تا خونش را بریزم.[12]

فعالیت انقلابی علما در روستاهای استان یزد

روحانیون پیام آوران اصلی انقلاب به روستاها بوده‌اند و در سال‌های 1342 تا 1357 فضای انقلابی را در روستاها ایجاد کردند. در اسناد ساواک گزارش‌های متعددی درباره فعالیت‌های انقلابی روحانیون در روستاهای مختلف استان یزد وجود دارد. روحانیون از بسترها و ابزارهایی چون مسجد و حسینیه، مناسبت‌های مذهبی و پخش اعلامیه برای آگاه‌سازی روستاییان استفاده می‌کردند. در سال‌های منتهی به پیروزی انقلاب که درگیری‌های خیابانی با نیروهای امنیتی رژیم شدت یافت و ساواک بر میزان کنترل خود افزود برخی از فعالیت‌های نیروهای انقلابی به نقاط روستایی منتقل شد.

یکی از موضوعاتی که در دوران پهلوی افزایش نارضایتی روستائیان نسب به رژیم پهلوی را به همراه داشت و وعاظ در سخنرانی‌های خود به آن می‌پرداختند موضوع اصلاحات ارضی است؛ یکی از مهم‌ترین مواضع علیه اصلاحات ارضی مربوط به سید حسین شیشه‌بر طزنجی امام جماعت روستای طزرجان است. به عقیده ایشان اراضی که به وسیله اصلاحات ارضی به زارعین واگذار شده چون صاحبان ملک راضی نبوده‌اند حرام است و در آن نمی‌توان نماز خواند.[13]

همچنین روحانیون و ائمه جماعت در سخنرانی‌های مذهبی خود از وضعیت مملکت انتقاد می‌کردند.[14] شیخ نجفی در مسجد سرده تفت طی سخنرانی خود به این موضوع اشاره کرد که مردم ایران از گرسنگی دارند می‌میرند و شاه دنبال عشق و تفریح خودش می‌باشد.[15] مطابق گزارش ساواک شیخ میرزا علی سیدی در حسینیه سیف ابرندآباد[16] با حضور هزار نفر در بالای منبر چنین اظهاراتی را بیان کرد: «1. سال شاهنشاهی درست نیست و مردم مسلمان ایران نباید پیرو دین زرتشت باشند. 2. ذخایز زیرزمینی ایران که مانند کویت می‌باشد در کویت هر ماه سودی به عنوان درآمد ملت به مردم کویت پرداخت می‌نمایند. 3. تعریف و تمجید از روح‌الله خمینی و کلمات ناسزا در مورد دولت شاهنشاهی ایران ایراد نموده ...»[17]

در میان اسناد ساواک، گزارش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های متعددی در زمینه اهانت به شاه در سخنرانی‌های روحانیون و مجالس روضه خوانی یافت می‌شود. به گزارش ساواک واعظ سید هدایت‌الله میرجعفری در ده بالا[18] محله پورجم، شیخ رضا عبدی نسب[19] در مزرعه خان[20] نیر پشتکوه، سید علی آقا فطرتی و سیدمحمد عترتی در روستای فراشاه[21] در قدمگاه،[22] شیخ عبدالحسین آخوندی زردینی در زردین[23] پشتکوه،[24] نصرالله ابوالفتحی ‌در قریه فیروزآباد[25] مجومرد،[26] شیخ رضا ذاکری و علی‌اکبر کبیری در قریه اشکذر،[27] با سخنرانی‌های خود مردم را علیه امنیت داخلی کشور تحریک و نسبت به شاه بدگویی می‌کنند.[28]

براساس اسناد بررسی شده شاهد حضور و ارتباطات شهید آیت‌الله صدوقی با روستاییان استان هستیم. روستاییان نیز با حضور در منزل ایشان مراتب همبستگی خود را با نهضت اسلامی اعلام می‌داشتند. حضور ایشان در روستاها همواره با استقبال و شور و هیجان مردم همراه بوده است. در اسناد ساواک به مواردی چون اهانت به شاه و تحریک مردم به شورش و اغتشاش در روستاهای اطراف بهاباد،[29] ده بالا،[30] مزرعه نو[31] هم‌زمان با حضور آیت‌الله صدوقی اشاره شده است.

در سال‌های منتهی به پیروزی انقلاب سخنرانی وعاظ و روحانیون در اطراف و اکناف استان یزد در روستاها رنگ و بوی دیگری داشت و همه جا حرف از سرنگونی رژیم شاهنشاهی بود تا جایی که در برخی مناطق حتی نوار سخنرانان انقلابی از طریق بلندگو برای اهالی پخش می‌شد. بنابر این مقابله با رژیم شاهنشاهی تا سرنگونی آن به یکی از وظایف همگانی اقشار مختلف مردم تبدیل شده بود و برخی سخنران‌ها از جمله سید علی آتشی یزدی در مسجد نصرآباد پیشکوه[32]، حضور مردم در صحنه و تبعیت از فرامین امام خمینی (ره) را هم‌طراز با برپایی نماز و مقدمه قبولی آن به حساب آورد.[33]

ارتباط روستاییان با قم

روحانیون یزد، شیخ محمد صدوقی، سید روح‌الله خاتمی و شیخ محمد ابراهیم اعرافی به طور مداوم با آیات و مراجع قم در ارتباط بودند و در خصوص موضوعات مختلف از قم کسب تکلیف می‌کردند.[34] روحانیون در روستاها جهت آگاه‌سازی مردم از ابزارهایی چون کتاب و فیلم استفاده می‌کردند. از جمله این اقدامات حرکتی بود که تحت نظر حجت الاسلام سید کاظم مجومردی در مجومرد آغاز شد. ایشان مبادرت به ایجاد کتابخانه در مجومرد نمود. سیدکاظم رضوی (روحانی ساکن قم) کتاب‌های مختلفی را ارسال می‌کرد و ایشان جوانان را به خواندن کتاب تشویق می‌کرد.[35] به نظر می‌رسد همین مسائل بود که ساواک یزد را نسبت به جمع آوری کتاب‌های به زعم آن‌ها «مضره» از کتابفروشی‌های شهر ترغیب نمود.

در سند دیگری اشاره شده است با مراجعت مردم فیروزآباد میبد به قم، آیت‌الله پسندیده[36] شخصی به نام محمدباقر موسوی را که اهل اصفهان بود به عنوان امام جماعت به میبد اعزام کرد. ایشان در سخنان خود ضمن طرح مباحث سیاسی مرتب از آیت‌الله خمینی صحبت می‌کرد. در نتیجه اقدامات ایشان همه مردم فیروزآباد و دهات اطراف مثل مهرجرد و شورک مقلد امام خمینی شدند.[37]

افراد انقلابی که به قم رفت‌‌‌‌‌ و ‌آمد می‌کردند اعلامیه‌ها و اخبار انقلاب را با کمک انقلابیون محلی در مناطق روستایی پخش می‌کردند. در این رابطه در اسناد ساواک آمده است که شیخی از قم به قریه شمسی[38] واقع در حوزه پاسگاه ژاندارمری اشکذر وارد و ضمن سخنرانی سخنانی بر علیه مصالح کشور ایراد و در شب مورخه 9 / 7 / 57 در منزل رئیس خانه اصناف قریه شمسی روضه خوانی نموده است ... پس از روضه خوانی به اتفاق اهالی با دادن شعارهای مضره به قریه ابراهیم آباد[39] می‌روند.

اعزام مبلغ به روستاها

قرار بود انقلاب اسلامی شهر و روستا را در نوردد و فریاد عدالت خواهی و ظلم ستیزی را در سراسر کشور به صورت یکپارچه و هماهنگ به صدا درآورد. برای این منظور اعزام مبلغ به روستاها نیز به صورت سازمان یافته طراحی شد: «طبق اطلاع شخصی به نام کارگر (سایر مشخصات نامعلوم) طلبه مدرسه عبدالرحیم خان که به مدرسه خان نیز رفت و آمد دارد با استفاده از یک دستگاه مینی‌بوس و یک دستگاه اتومبیل سواری عده‌ای از طلاب را تحت عنوان تبلیغ دینی به روستاها می‌برد و احتمال دارد اشخاص مذکور از این طریق به تبلیغات دیگری مبادرت نمایند. گفته می‌شود وسائل نقلیه مذکور توسط آقای حاج محمد صدوقی خریداری و در اختیار شخص مذکور گذاشته شده ... از طرف دیگر شیخ محمد ربانی واعظ ممنوع المنبر یزد نیز در این امر دخالت و فعالیت دارد.» این حرکت به میزانی وحشت ساواک را برانگیخت که در گزارشی که برای اداره کل سوم ارسال کرد علت اعزام روحانی به روستاها را «دعوت مردم به گرویدن به سپاه اسلام» اعلام و از آن به عنوان «تشکیل سپاه اسلام در استان یزد» یاد کرد.[40]

از جمله اقدامات آیت‌الله شهید صدوقی ارسال طلاب به روستاها به منظور تبلیغ مسائل مذهبی و آگاهی بخشی به مردم علیه رژیم پلوی بود. مطابق یکی از اسناد ساواک «یک دستگاه مینی بوس به دستور آقای حاجی صدوقی قریب سی نفر طلاب را به بهاباد اعزام و هریک از آنان را در قریه‌ای به منظور تبلیغ مسائل مذهبی پیاده می‌نماید که به اصطلاح خودشان طلاب مورد بحث سپاه اسلام نامیده می‌شوند.»

فعالیت انقلابی معلمان و دانش آموزان

از دیگر گروه‌های تأثیرگذار در جریان انقلاب اسلامی در روستاهای استان یزد ، معلمان و نیروهای سپاهی‎دانش بودند. آن‌ها با بحث و گفتگو با مردم و چاپ و پخش اعلامیه[41] فضای روستا را با انقلاب پیوند می‌دادند. اغلب نیروهای سپاهی‌دانش و معلمان روستاها در شمار نیروهای مذهبی بودند و با روحانیون انقلابی همراه بودند.

مطابق اسناد ساواک وضع اداره پیکار با بی‌سوادی شهرستان اردکان رضایت بخش نبود و آقای محمد حائری ریاست این اداره و آقایان مصطفی حائری و مجدیان، راهنمای تعلیماتی از وضع موجود مملکت انتقاد می‌کردند و اظهار می‌داشتند موقعی وضع درست می‌شود که رژیم عوض شود. آن‌ها در یکی از روستاهای اردکان به نام احمد آباد شرکت کنندگان در کلاس‌های پیکار را به فعالیت‌های انقلابی تشویق می‌نمودند.[42]

از دیگر نمونه‌های فعالیت معلمان انقلابی مربوط به سپاهی دانش جمال زواره است که مأمور خدمت در قریه فیروزآباد مجومرد بود. طبق گزارش‌های ساواک این فرد شب‌ها دانش‌آموزان را به دور خود جمع و از شاه بدگویی می‌کند.[43] گزارش‌های دیگر به آقای صادقی آموزگار دبستان خیرآباد محمدجانی گاریز و تعدادی آموزگار و محصلان (اسامی آن‌ها در سند ذکر شده است) در قریه چوپانان[44] یزد اشاره دارد که مردم را علیه امنیت داخلی کشور تحریک، به شاه اهانت و شعارهای ضد میهنی بر در و دیوار می‌نویسند.[45] اسناد حاکی از شعار دادن دانش آموزان در حمایت از امام خمینی در مدارس است.

در تحولات انقلابی در روستاها روحانیون با آموزگاران انقلابی در پیوند با هم عمل می‌کردند؛ بنا به گزارش هنگ ژاندارمری یزد شیخ محمد ابراهیم اعرافی از رفتن دانش آموزان به کلاس درس و مدرسه جلوگیری می‌نماید و دانش‌آموزان را وادار می‌کند عکس خمینی را در کلاس درس بگذارند و با تعدادی از آموزگاران شورک، میبد، فیروزآباد و با تعدادی از دیپلمه‌ها در مورد تحریکات دانش‌آموزان با یکدیگر همفکری و همکاری دارد.[46] از طرفی روستاییان نیز از فعالیت‌های انقلابی فرهنگیان حمایت می‌کردند؛ مطابق اسناد روستانشینان مجومرد و کشاورزان ابرندآباد[47] طی اطلاعیه‌های جداگانه مراتب تأیید و پشتیبانی خود را از تحصن فرهنگیان در یزد اعلام کردند.[48]

فعالیت انقلابی دانشجویان

برخی دانشجویان روستایی که در شهرها تحصیل می‌کردند، در گسترش پیام انقلاب در روستاها نقش مؤثری داشتند. در اسناد متعددی از ساواک به نقش دانشجویان در فعالیت‌های انقلابی در روستاهای استان یزد اشاره شده است؛ یکی از این اسناد درباره دو برادر به نام‌های شیخ محمود و غلامرضا کلانتری است که با همکاری پسر شیخ رحیمی زارچی (دانشجوی اخراجی دانشگاه آذرآبادگان) در روستای سرچشمه زارچ[49] تعدادی کتب مضره بین اهالی توزیع نموده و یک حلقه فیلم برای اهالی به نمایش گذاشتند.[50]

نمونه دیگر مربوط به روستای کهدوئیه[51] است که در آنجا تربتی معلم کلاس پنجم با همکاری یک دانشجو به نام صمد کهدویی مردم را تحریک علیه امنیت می‌کند.[52] در سند مورد بررسی اطلاعات بیشتری درباره این معلم و دانشجو وجود ندارد.

اقدامات عملی انقلابیون

گزارش فعالیت‌های انقلابی مردم در سرچشمه زارچ، ابرندآباد و دیگر مناطق روستایی نویدبخش تلاشی همه جانبه برای سرنگونی رژیم شاهنشاهی بود. برای مقابله با این شرایط برخورد با روحانیونی که در صف مقدم این مبارزه قرار داشتند در اداره کل سوم ساواک در دستور کار قرار گرفت.[53] پاره کردن عکس‌های شاه، شعار نوشته‌ها، شکستن و از بین بردن تابلوهای شاهنشاهی، حمله به دفاتر حزب رستاخیز، توزیع کتاب و پخش اعلامیه و نصب عکس‌های روح‌الله خمینی بر سر در بعضی از مساجد و تکایا[54] از جمله اقدامات روستاییان یزد در راستای مبارزه با حکومت شاهنشاهی بود.

توزیع کتاب و پخش فیلم

یکی از اقدامات رایج انقلابیون در روستاهای استان یزد توزیع کتاب و پخش فیلم با استفاده از دستگاه آپارات در مساجد و حسینیه‌ها است. در اسناد ساواک به ویژه به این نوع اقدامات در دو روستای مجومرد و زارچ اشاره شده است. در یکی از اسناد به فردی به نام علی شاطری نسب (خیاط) اشاره شده است که در روستای مجومرد با احداث کتابخانه، جوانان را به خواندن کتاب تشویق می‌کند.[55] سیدکاظم رضوی روحانی ساکن قم و چند نفر دانشجوی اهل مجومرد که در تهران تحصیل می‌کردند کتاب‌هایی چون بازگشت از شوروی، جزیره خارک، در یتیم خلیج، نغمه‌های حسینی، شهید جاوید و عقب ماندگی شرق را برای کتابخانه ولی عصر مجومرد ارسال می‌کردند.[56]

به گزارش ساواک نمایش فیلم در روستای سرچشمه زارچ موجب تحریک اهالی در گرایش به روحیه برخلاف مصالح عمومی مملکت[57] شده است. در اکثر این تجمعات فیلم‌هایی چون ماهی‌گیر، بچه یتیم و حیوانات، در حسینیه سرچشمه زارچ به نمایش گذاشته می‌شد.[58] همچنین در حسینیه دارالشفاء واقع در سرچشمه زارچ نمایش نامه‌ای تحت عنوان سلطان قیس به وسیله عده‌ای از افراد سرچشمه زارچ اجرا گردید. مجریان برنامه تظلم سلطان مذکور نسبت به اهالی را با زمان حاضر تطبیق داده و وضع فعلی مملکت را مانند زمان پادشاه یاد شده قلمداد نمودند.[59]

تکثیر و توزیع اعلامیه‌های امام خمینی(ره)

در جریان انقلاب اسلامی که هیچ گونه رسانه‌ای در اختیار نیروهای مذهبی نبود اطلاع رسانی از طریق اعلامیه‌ها یکی از اصلی‌ترین ابزارهای آگاهی بخشی بود که پیام انقلاب را به روستاها می‌برد. اغلب اعلامیه‌های انقلابی توسط روحانیون به روستاها برده می‌شد. در یزد نقش شهید صدوقی و آیت‌الله خاتمی در پخش اعلامیه‌ها و نوارهای امام خمینی (ره) بیش از سایر علما بود، به طوری که مراقبت دائمی ساواک نیز نتوانست جلوی اقدامات آیت‌الله صدوقی را بگیرد. ایشان با شجاعات تمام در کمترین زمان، پیام‌ها و اعلامیه‌های امام را با همکاری نیروهای مذهبی تهیه و تکثیر و از طریق یک شبکه وسیع در اختیار مردم قرار می‌داد. مقام معظم رهبری در خاطره‌ای در این باره چنین نقل می‌کند: «.... اواخر سال 57، بنده از تبعید ایرانشهر برمی‌گشتم، از طریق یزد آمدم به مسجد آیت‌الله صدوقی. وقتی رفتم دیدم که اینجا مثل اینکه جزء محیط اختناق کشور ایران نیست. در مسجد اعلامیه‌هایی زده بودند، خیلی آزاد و همه می‌آمدند و می‌خواندند. در این اعلامیه‌ها مضامین بسیار تحریک‌آمیزی علیه رژیم پهلوی وجود داشت.» بسیاری از پیام‌های امام که از نجف می‌آمد اولین بار به دست شهید صدوقی می‌رسید و با دستور ایشان در تعداد بسیار تکثیر می‌شد.[60]

در اسناد متعددی از ساواک، شاهد پخش اعلامیه به ویژه در مناسبت‌های مهم در سطح روستاهای استان یزد هستیم. اعلامیه‌های مربوط به اربعین شهدای قم در ۱۹ دی ۱۳۵۶ توسط سید حسن میر کریمی اهل روستای ابرندآباد یزد در منزل آقای صدوقی بین طلاب توزیع گردید. همچنین به مناسبت سال­روز ۱۵ خرداد در تفت و روستاهای اطراف آن اعلامیه‌ پخش شد.[61] پخش اعلامیه‌ و عکس امام خمینی و شهید صدوقی در دهشیر،[62] اعلامیه روی تیر چراغ برق جلوی مسجد شورک،[63] پخش اعلامیه مصاحبه امام خمینی با لوموند[64] در ابرندآباد، نصب اعلامیه توسط میرزایی یحیی فلاح‌پور در کوچه‌های قریه مزرعه ملا[65] تفت،[66] اعلامیه‌هایی به امضای خمینی بر در و دیوار قریه منشاد[67] با مضمون امسال عید نمی‌گیریم[68] از جمله مواردی است که در اسناد ساواک به آن اشاره شده است.

با توجه به حضور آیت‌الله اعرافی میبدی در روستای شورک، این روستا یکی از فعال‌ترین روستاهای استان یزد در جریان پیروزی انقلاب اسلامی ایران است. به دیوارهای مسیر راه روستای شورک و حتی به درب منازل و دیوارهای مؤسسات عام‌المنفعه شعارهای درود بر خمینی، خمینی پیروز است، رستاخیز رسوا شد نوشته شده بود. در مصاحبه ساواک با یکی از محصلین محل، وی اظهار داشته در شورک واعظ و طلبه زیاد است و در مدرسه علمیه قم درس می‌خوانند؛ این‌ها بچه‌ها را تحریک می‌نمایند تا این شعارها را بنویسند و برای خاندان سلطنتی پهلوی شعر مضر سروده‌اند و به محصلین یاد داده و در محل می‌خوانند و در دبستان شوروک که مدیر آن شخصی به نام دهقان است در موقع نیایش صبحگاهی دانش آموزان به جای اینکه بگویند زنده باد شاهنشاه آریامهر گفته‌اند زنده باد خمینی.

در این سال‌ها تعدادی از علمای توزیع‌کننده اعلامیه‌ها توسط رژیم دستگیر و زندانی شدند.[69] در یکی از این اسناد چنین آمده است: «در تاریخ ۱۰ فروردین ۱۳۳۷ چهار نفر به نام‌های 1- محمد علی دهشیری معروف به حکمت اهل و ساکن فیض آباد[70] تفت 2-ابوطالب دهقانی فرزند محمد ساکن سانیچ محله شورک ۳- محمدرضا دانش فرزند احمد ۴- امینی فرزند محمد ساکن قریه نصرآباد با اتومبیل پیکان سفید رنگ به رانندگی محمدرضا دانش اعلامیه‌های مضره‌ای در قراء و قصبات اطراف تفت پخش و حتی شعارهای ضد میهنی روی تخته سنگی نزدیک درمانگاه سانیج با رنگ نوشته‌اند که تاکنون باقی و پاک نمی‌شود.»[71]

شعار نویسی

از دیگر ابزارهایی که در راستای اطلاع رسانی و آگاهی بخشی توسط روستاییان به کار گرفته می‌شد شعارنویسی است که شعار «مرگ بر شاه» و «درود بر خمینی» مهم‌ترین این شعارها بود. نمونه‌هایی از این اقدامات در روستاهای استان یزد که به شیوه پارچه و دیوارنویسی صورت می‌گرفت در اسناد ساواک ذکر شده است. اگرچه این اقدام در روستاهای مختلف استان یزد دیده می‌شود ولی بیشتر اسناد ساواک در این زمینه مربوط به دو روستای ده بالا و طزرجان است که از نظر جغرافیایی در مجاورت هم قرار دارند.

شعار ملت ایران عید ندارد و عیدش را عزا کرده‌اند بالای نخل حسینیه دوم ده بالا،[72] شکسته شدن شیشه‌های حزب رستاخیز در روستای طزرجان،[73] شعارهای ضد میهنی روی اکثر دیوارهای روستای تنگ چنار[74] و ابرندآباد،[75] از مواردی است که در اسناد ساواک منعکس شده است. در یکی از گزارش‌ها درباره روستای شورک چنین آمده است: «فرمانده هنگ ژاندارمری یزد گزارش داد تعداد هفت عدد تابلو آهنی اخیراً از معابر عمومی و کوچه‌های قریه شورک برداشته شده به انضمام ۴۰ برگ اعلامیه از محل مذکور جمع آوری گردید با دو پرده پرچم قرمز رنگ به عنوان‌های «ما خواهان تشکیل حکومت اسلامی به رهبری امام خمینی هستیم» و «میبد، شهدا، یا حسین» که بنا به اطلاع به دستور شیخ ابراهیم اعرافی شورکی نوشته شده بود.»[76]

برگزاری مراسم راهپیمایی علیه نظام شاهنشاهی

در زمینه برگزاری تظاهرات در روستاهای استان یزد آیت‌الله اعرافی و روستای شورک بیشترین نقش را ایفا کردند. معمولاً تظاهرات از روستای شوروک و از مقابل درب منزل آیت‌الله اعرافی شروع می‌شد و به میبد و روستاهای اطراف از جمله فیروزآباد سرایت می‌کرد. در یکی از اسناد آمده است: «در تاریخ ۱۴ / 5 / 37 تعداد قریب به ۵ هزار نفر در حالی که بیش از ۵۰ نفر از روحانیون در جلوی آن حرکت می‌کردند از شورک (منزل حاجی شیخ محمد ابراهیم) حرکت کرده و به میبد آمدند. این افراد با پرچم‌های قرمز و اعلامیه‌های ضد میهنی در خیابان حرکت کرده به طوری که تمام ترافیک خیابان و جاده سنتو را بند آورده بودند.»[77] در این روز حدود 75 درصد مغازه داران اردکان، میبد، فیروزآباد و به خصوص شورک مغازه‌های خود را تعطیل و در راهپیمایی شرکت کردند.[78]

آیت‌الله اعرافی در روز دوم شهریور 57 پایه‌گذار تظاهراتی باشکوه شد؛ ایشان حدود ۲۰۰ نفر از اهالی روستای شورک را جمع و پیاده از روستاهای یخدان، مهرجرد، فیروزآباد به میبد وارد که به تدریج تعداد جمعیت به حدود ۲۰۰۰ نفر رسید. تظاهرکنندگان ضمن دادن شعارهایی علیه شاه شیشه‌های ساختمان حزب رستاخیز میبد را هم شکستند. پس از این تظاهرات بود که در روز سوم شهریور شورای تأمین استان تشکیل جلسه داد و استیصال خود را از تأمین امنیت و جلوگیری از حرکت‌های انقلابی اعلام کرد.[79] همچنین روستاییان در تظاهرات و اعتراضاتی که در شهرها برگزار می‌شد شرکت می‌کردند. اهالی فیروزآباد مجومرد، اشکذر و زارچ به دلیل نبود فضای مناسب برای تظاهرات در روستا با مینی‌بوس دسته جمعی به یزد می‌رفتند و در خیابان‌های یزد و مسجد حظیره[80] تظاهرات می‌کردند.[81]

در این سال‌ها تعدادی از مردم روستا در اقدامات انقلابی توسط رژیم شاهنشاهی به شهادت رسیدند از جمله در تظاهرات روز 17 آذر سال 1357 در روستای شمسی واقع در ۳۰ کیلومتری شهر یزد دو نفر از روستانشینان با شلیک مأمورین انتظامی به شهادت رسیدند.[82] پس از این حادثه روز 20 آذر حدود بیست هزار نفر از اهالی اردکان، میبد، عقدا و دهات مجاور ضمن اجتماع در مسجد جامع اردکان و راهپیمایی در خیابان‌های شهر به عزاداری پرداختند.[83]

سخنرانی سید مهدی اوهب آموزگار یزدی علیه بهائیان در مسجد مریم آباد

پرونده اتهامی شیخ محمدابراهیم اعرافی شوروکی و شیخ حسین

پرونده اتهامی شیخ محمدابراهیم اعرافی فرزند حاج ملاعباس

الصاق عکس‌های امام خمینی بر سر در برخی مساجد و تکایای قصبات یزد

احداث کتابخانه در مجومرد توسط علی خیاط

تحرکات در کتابخانه مجومرد

تبلیغ دینی در روستاها

تبلیغ دینی در روستاها

اعزام سپاه اسلام به روستاهای بهاباد

سخنرانی‌های انتقادی سید حسین شیشه‌برطزنجی امام جماعت طزرجان

سخنرانی سید احمد امامی واعظ اهل اصفهان در مهریز و عزیزآباد علیه اصلاحات ارضی

اعلامیه انجمن اسلامی دبیرستان رسولیان یزد

تشکیل مهدیه در قریه زارچ

نمایش فیلم در قریه زارچ یزد

نوحه خوانی در دسته سینه زنی زارچ

اجرای نمایش نامه در قریه زارچ

سخنرانی شیخ میرزا علی سیدی در ابرندآباد

پخش اعلامیه در دهشیر

قصد تظاهرات عده‌ای از اهالی تفت در دهشیر

حوادث روز 57/9/17 در روستای شمسی

کشته شدن دو نفر در تظاهرات روستای شمسی

کشته شدن دو نفر در قریه شمس آباد

تظاهرات در میبد و اردکان و دهات اطراف آن

اخلال‌گری در قریه خضرآباد

تظاهرات مرم فیروزآباد در یزد

محرکین مردم در قریه چوپانان

پائین کشیدن مجسمه شاه در یزد

شهید صدوقی و آیت‌الله اعرافی

تعداد مشاهده: 2143