نگاهی به زندگی و مبارزات شهید بهشتی از دریجه اسناد ساواک
اشاره:
نوشتار پیشرو میکوشد با تکیه بر اسناد ساواک، گزارشی از زندگی و فعالیتهای انقلابی شهید آیتالله دکتر سیدمحمد حسینی بهشتی (1307-1360ش) ارائه کند. این اسناد در کتاب یاران امام به روایت اسناد ساواک ـ شهید آیتالله دکتر سیدمحمد حسینی بهشتی (تهران، 1377) منتشر شدهاند. اسناد یادشده افزون بر اینکه زندگی آیتالله بهشتی را از 1342 تا 1357 پوشش میدهند، از نظر شکل و ساختار نیز متفاوت هستند و گونههای مختلفی را شامل میشوند. این گونههای سندی را میتوان چنین برشمرد:
oگزارشهای مأموران ساواک
oگزارشهای حاصل از شنود تلفن منزل آیتالله بهشتی
oبازجوییها
oمتونی که ضمیمه اسناد و گزارشهای ساواک یا نهادهای دیگر بودهاند مانند اسناد مالی مرکز اسلامی هامبورگ، اعلامیههای انقلابیون، صورتجلسهها و ...
گزارش پیشرو با بهره بردن از این گونههای سندیِ متنوع، فراهم آمده و میکوشد به زندگی آیتالله شهید بپردازد. بر مبنای این اسناد روایتی خطی از زندگی ایشان به دست داده شده است که شامل سه دوره است:
•دوره اول: زندگی، فعالیت و مبارزه 1330تا 1344 ( قبل از سفر به آلمان) فعالیتهای ایشان تا 1342 عمدتاً فرهنگی بوده و به شکل تأسیس و راه اندازی مدرسه و... نمود داشته است؛ اما از 1342 به بعد این فعالیت رنگ سیاسی به خود میگیرد و به اعلام «انتظارِ خدمت» ایشان از وزارت آموزش و پرورش منجر میشود.
•دوره دوم: زندگی، فعالیتها و مبارزاتِ ایشان، از 1344 تا 1349 با حضور در کشور آلمان و فعالیت در مرکز ایرانیان هامبورگ (مرکز اسلامی) وارد دوره جدیدی شد. در این دوره نیز مبارزات فرهنگی و سیاسی شهید ادامه دارد.
•دوره سوم: بازگشت به ایران (1349 تا 1357) در این دوره فعالیتهای انقلابی آیتاللهِ شهید، با فعالیت در آموزش و پرورش و در مقام مؤلف کتابهای درسی از سر گرفته میشود و در این مقطع از شخصیتهای مهم و ارکان انقلاب اسلامی شمرده شدند؛ به گونهای که ساواک از ایشان به عنوان مغز تصمیمگیری و هدایت طرفداران امام(ره) یاد میکند. سخنرانی، برگزاری کلاسهای تفسیر، نشستهای متعدد با روحانیون برای هماهنگی مبارزین انقلابی، نشر اعلامیه و... بخشی از فعالیتهای آن بزرگوار در دوره سوم است.