نگاهی به زندگی آیت‌الله سید یحیی جعفری امام جمعه سابق کرمان
30 آبان 1402
به رغم همه‌ی مخاطرات و تبعات حمایت از امام خمینی(ره) در زمان پیش از پیروزی انقلاب اسلامی روحانیون انقلابی کمر همت بسته و برای تحقق اهداف و آرمان‌های نهضت اسلامی تلاش فراوان کردند.آیت‌الله سیدیحیی جعفری بی شک یکی از چهره‌های مبارز و انقلابی استان کرمان در آن زمان و پس از پیروزی انقلاب اسلامی و برقراری جمهوری اسلامی به شمار می‌رود. ایشان که در دامان اسلام و در محیطی مذهبی رشد و پرورش یافته بودند از سال 1342 پا در جریان مبارزه با رژیم پهلوی همراه با دیگر روحانیون استان کرمان نهادند و با عدم شرکت در مراسم‌های دولتی، انتشار اعلامیه‌های امام(ره) و برگزاری منابر آگاهی‌بخش متحمل سختی‌های فراوانی در این مسیر شدند و تا به ثمر نشستن نهال زیبای انقلاب با همه دشواری‌ها از جمله ممنوع‌المنبر شدن و مراقبت‌های شدید به وسیله‌ی ساواک دست از کوشش در این راه برنداشتند. ایشان با پیروزی انقلاب درجایگاه امامت جمعه کرمان، خود را وقف اسلام، حفظ دستاوردهای انقلاب اسلامی و پیشبرد اهداف انقلاب کردند.
**********
زندگینامه
آیت‌الله سید یحیی جعفری، فرزند سید علی در دهم مهر ماه سال 1310ﻫ ش در دهستان جور شهرستان کوهبنان به دنیا آمد. پدر و پدر بزرگ ایشان از علما و روحانیون منطقه کوهبنان کرمان بودند، به همین دلیل وی در فضایی مذهبی پرورش یافت و از همان کودکی به فراگیری علوم دینی تشویق شد. آیت‌الله جعفری تحصیلاتش را با رفتن به مکتبخانه شروع کرد و در مدرسه «دوشاب‌خانه»ی کوهبنان ادامه داد. پس از پایان تحصیلات ابتدایی و با تشویق حجت‌الاسلام قاسم شریعتی برای ادامه تحصیل به حوزه علمیه کرمان رفت.1 ایشان در حوزه‌ی علمیه کرمان مقدمات و بخشی از سطح را نزد علمایی چون: آیت‌الله محمدعلی موحدی کرمانی، شیخ علی‌اصغر شیخ‌الرئیس، میرزا علی مهرابی کرمانی و آیت‌الله علی‌اصغر صالحی کرمانی فرا گرفت2 و برای تکمیل تحصیلات دینی در سال 1327ﻫ ش به حوزه‌ی علمیه‌ی قم رهسپار شد. آیت‌الله جعفری در قم از محضر آیات عظام: علی مشکینی، ناصرمکارم شیرازی، حسینعلی منتظری، میرزامحمد مجاهدی و علامه سیدمحمدحسین طباطبایی کسب فیض کرد3 و در سال 1339ﻫ ش برای تبلیغ معارف اسلامی به کرمان بازگشت.
آیت‌الله جعفری در کرمان علاوه بر تبلیغ و تبیین معارف اسلامی در مساجد، در مدارس و دبیرستان‌های استان نیز تدریس می‌نمود و از آن رو که آیت‌الله صالحی کرمانی عنایت ویژه به ایشان داشت، در بسیاری از مواقع اقامه‌ی نماز جماعت در مسجد جامع کرمان را بر عهده ایشان گذاشته بود.
آغاز فعالیت سیاسی آیت‌الله جعفری
تحصیل آیت‌الله جعفری در حوزه‌ی علمیه قم باعث شده بود تا ایشان با ویژگی‌های شخصیتی و فکری حضرت امام(ره) آشنا شود. به همین دلیل و با استناد به اولین گزارش‌های ساواک آغاز فعالیت سیاسی‌شان را باید در همان اوایل سال 1342 لحاظ نمود.4 تقابل میان حضرت امام(ره) و رژیم در ماجرای لایحه‌ی انجمن‌های ایالتی و ولایتی و سپس انقلاب سفید در سال 1341 را باید آغاز صف‌بندی روحانیت و رژیم دانست. آیت‌الله جعفری با توجه به مخالفت حضرت امام(ره) و سایر علمای قم با اقدامات ضد دینی رژیم، از همان زمان مواضع خود را مشخص کرد و در کنار سایر روحانیون کشور وارد میدان مبارزه علیه رژیم پهلوی شد. اولین گزارش‌های ساواک راجع به آیت‌الله جعفری مربوط است به وقایع پس از قیام 15 خرداد 1342. در این روز رژیم در اقدامی غیرمعمول با هجوم به بیت امام(ره) ایشان را که در مقام مرجعیت قرار داشت، بازداشت و به تهران منتقل کرد.
در شهرهای مختلف اقدام رژیم در بازداشت امام(ره) و کشتار مردم با واکنش‌های زیادی مواجه شد. از جمله در استان کرمان روحانیون با دعوت مردم و بازاریان به تعطیل مغازه‌ها و ارسال تلگراف‌های مختلف برای شاه از مرجعیت و روحانیت حمایت کردند.5 آیت‌الله جعفری در این مقطع با شجاعت به دفاع از امام(ره) و مرجعیت پرداخت.
«طبق اطلاع واصله از کرمان. روز 2 ماه جاری مجالس روضه‌خوانی با ذکر مسائل مذهبی برگزار شده. ضمناً در مسجد جامع سید یحیی جعفری در باره فضائل و اهمیت مقام و موقعیت مذهبی آقای خمینی و این که سرپیچی از دستورات نامبرده کفر است بیاناتی ایراد نموده است.»6
وی چند روز پس از تهدید سران نظامی و امنیتی رژیم مبنی بر این که نباید در منابر به نقد اوضاع جاری کشور بپردازند، در سخنانی از آرمان‌های امام(ره) حمایت کرد.
«در مسجد جامع سید یحیی جعفری مطالبی در باره امر به معروف و نهی از منکر ایراد و مردم را به شهامت و پایداری و اتحاد و دفاع از حقوق اجتماعی و مبارزه و ایستادگی در مقابل ظلم و ستم تا ظهور امام زمان تبلیغ و اظهار داشته اموری که نباید آزاد باشد آزاد و مواردی که باید آزاد باشد تحت قید و بند قرار داده‌اند. آیت‌الله خمینی را جاسوس می‌خوانند چرا خودشان را معرفی نمی‌کنند هر قدر ما را تحت فشار قرار دهند مبارزتر و جری‌تر خواهیم شد.»7
در روزهای قبل ساواک روحانیون استان کرمان را احضار کرده و نسبت به مواضع و حمایتشان از حضرت امام (ره) هشدار داده بود. بیان مطالب فوق از طرف آیت‌الله جعفری در واقع پاسخی به تهدیدات رژیم بوده است.
همراهی با روحانیون استان در حمایت از امام(ره)
پس از تبعید حضرت امام(ره) در 13 آبان 1343 که به دنبال انتقادات ایشان از تصویب لایحه‌ی مصونیت مستشاران آمریکایی صورت گرفت، در سراسر کشور روحانیون و مردم در جبهه‌ای متحد در مقابل رژیم قرار گرفتند. اولین اقدام روحانیت در سراسر کشور حفظ آرمان‌های امام(ره) و استمرار در مبارزه بود، به همین دلیل روحانیون استان کرمان با برگزاری جلسات متعدد مرزبندی خود را با کسانی که بی‌طرف بوده یا از رژیم حمایت می‌کردند مشخص کردند.8 از کسانی که در این مقطع به عنوان یکی از طرفداران حضرت امام(ره) بارها در اسناد به او اشاره شده آیت‌الله جعفری بود.
در فرم‌های بازجویی و شرح زندگی ایشان در ساواک بارها به این جلسات اشاره شده است. در یک مورد آمده است:
«نامبرده فوق در گذشته به اتفاق چند نفر از روحانیون دیگر جلسات هفتگی در منزل یکدیگر تشکیل و به ظاهر به منظور بحث در باره مسائل دینی و اخلاقی بوده است ولی اکثر روحانیون شرکت کننده من‌جمله مشارالیه از طرفداران آیت‌الله خمینی بوده و به نظر می‌رسد که جلسات آنان در زمینه‌های مخالف بوده که به عللی نتوانسته‌اند به تشکیل آن ادامه دهند.»9
عدم شرکت در جشن‌ها و مراسم دولتی
آیت‌الله سید یحیی جعفری اولین اعتراضات علنی علیه رژیم پهلوی را با عدم شرکت در جشن‌های دولتی نشان داد.10 رژیم پهلوی درراستای فعالیت‌های تبلیغی‌اش در دهه چهل و پنجاه مراسم و جشن‌هایی را در سراسر کشور برگزار می‌کرد که هدف اصلی آن ارائه‌ی چهر‌ه‌ای اسطوره‌ای از شاه بود.11 در برخی از این جشن‌ها که با رنگ و لعاب مذهبی همراه بود، روحانیت از حضور در آنها به شدت اجتناب می‌کرد. «مراسم نیایش» و «شجاعان شهید» دو جشنی بودند که ارتباط مستقیمی با محمدرضا پهلوی داشتند. این مراسم برای روحانیت و رژیم اهمیت زیادی داشت؛ چرا که مهم‌ترین تجلی حمایت یا مخالفت با شاه محسوب میشد. توضیح آن که در 15 بهمن ماه 1327 در دانشکده حقوق دانشگاه تهران شاه مورد سوء قصد قرار گرفت که در سالگرد آن مراسمی با نام «مراسم نیایش» و در 20 فروردین ماه 1344 نیز با سوء قصد یکی از سربازان کاخ که به کشته شدن چند نفر از محافظین شاه انجامید جشنی به نام «شجاعان شهید» برگزار میشد.12 آیت‌الله جعفری آن‌گونه که در اسناد آمده است در هیچ‌یک از این مراسم‌ها شرکت نمی‌کرد و با وجود این که برای وی دعوت نامه نیز ارسال میشد به بهانه‌های مختلف از حضور امتناع می‌کرد.13
در سند زیر به گرفتن تعهد از روحانیون استان از جمله آیت‌الله جعفری برای شرکت در مراسم دولتی اشاره شده است:
«[سرهنگ شاملو:] امیدوارم آقایان در کلیه مجالس به جز ارشاد و هدایت مردم و مسائل دینی مطالب دیگری عنوان ننمایند، سپس نامبرده اضافه کرد من از عموم آقایان روحانیون به‌طور خصوصی گله دارم چون روز 20 فروردین در مسجد جامع برای دعا و نیایش شرکت نکردند. آنگاه افضلی (واعظ) در جواب سرهنگ شاملو اظهار کرد روحانیون متوجه این روز نبوده‌اند. سپس سرهنگ شاملو در جواب افضلی اظهار نمود این موضوع قبلاً از رادیو پخش شده بود و همه مردم اطلاع داشتند و در این موقع سرپرست شهربانی به صحبت خود خاتمه داد. »14
کنترل و مراقبت به وسیله‌ی ساواک
پس از آن که مواضع سیاسی آیت‌الله جعفری مشخص شد، رژیم اقدام به کنترل و مراقبت از ایشان نمود. اولین اسناد در این خصوص مربوط است به 13 / 9 / 1346 که در جریان آن ساواک خواستار تهیه پرونده برای ایشان شده است. ساواک به دلیل حمایت آیت‌الله جعفری از حضرت امام(ره) علاوه بر منابع خود، از شهربانی و ژاندارمری هم می‌خواست تا منابر وی را مراقبت و کنترل کنند:
«چون یاد شده فوق از جمله روحانیون مخالف می‌باشد به شهربانی استان نوشته شد که کلیه اعمال و رفتار و سخنان وی را تحت کنترل قرار داده به محض مشاهده هر گونه عمل خلاف نتیجه را گزارش نماید. »15
به این ترتیب آیت‌الله جعفری به عنوان یکی از سوژه‌های رژیم تحت کنترل و مراقبت قرار گرفت. وی بارها ملزم به دادن تعهد مبنی بر عدم بیان مطالب خلاف مصالح رژیم شد، اما هر بار به طرق مختلف نارضایتی و مخالفت خود را با رژیم نشان می‌داد.
کنترل منابر و سخنرانی‌های آیت‌الله جعفری با توجه به اوضاع کشور شدت و حدت پیدا می‌کرد، به طور نمونه در جریان جشن‌های 2500 ساله شاهنشاهی در سال 1350 ایشان علاوه بر ممنوعیت منبر به صورت حضوری نیز تهدید میشد:
«با توجه به فرا رسیدن جشن‌های 2500 ساله شاهنشاهی ترتیبی داده شده که اعمال و رفتار تماس و سخنانش دقیقاً تحت کنترل قرار گیرد.
نظریه سه‌شنبه. چون یاد شده در گذشته مطالب ناروایی به زبان می‌آورد ضمن مراجعه سه‌شنبه به محل سکونتش به وی گوشزد گردید چنانچه به روش خود ادامه دهد، موجبات درگیریش فراهم خواهد شد. »16
کنترل و مراقبت از اعمال و رفتار آیت‌الله جعفری از دهه‌ی پنجاه وارد مرحله‌ی دیگری شده و روش‌های متعددی درخصوص اشراف بر فعالیت‌های ایشان اجرا شد. در این دهه ساواک علاوه بر روش‌های معمول از قبیل استفاده از منابع نفوذی و کنترل تلفن، از تیم‌های تعقیب و مراقبت نیز استفاده کرد.17 ساواک از این طریق خصوصاً در سال 1357 بسیاری از فعالیت‌های انقلابیون استان و آیت‌الله جعفری را کنترل کرده است. با وجود اشراف نسبی ساواک بر فعالیت‌های آیت‌الله جعفری و دیگر انقلابیون استان، به دلایل مختلف از جمله فراگیر شدن انقلاب، دیگر قادر به مهار آنها نبود و به‌رغم اطلاع ساواک از بسیاری از اقدامات و برنامه‌های آیت‌الله جعفری، وی همچنان فعالیت‌های خود را ادامه می‌داد.18
تیم‌های تعقیب و مراقبت برای اطلاع از فعالیت‌ها و ارتباطات آیت‌الله جعفری در سال‌های 1353 و 1357 برای چندین روز رفت و آمدهای وی را کاملاً کنترل کرده‌اند.19 در نتیجه این عملیات‌ها ساواک به نقش آیت‌الله جعفری به عنوان یکی از مهم‌ترین چهره‌های انقلابی استان آگاهی یافته و با حساسیت ویژه‌ای ایشان را کنترل می‌کرد.
ممنوع‌المنبر و ممنوع الخروج شدن
از جمله اقدامات رژیم که در جهت منزوی کردن مخالفین صورت می‌گرفت، «ممنوع المنبر» و «ممنوع‌الخروج» کردن آنها بود. رژیم با ممنوع المنبر کردن روحانیون می‌کوشید تا یکی از مهم‌ترین پل ارتباطی آنان با مردم را از میان بردارد، اما پایگاه مردمی روحانیت عملاً تأثیری بر فعالیت‌های آنها نداشت و حتی محبوبیت فرد مذکور را بیشتر می‌کرد. در طول سلطنت پهلوی هر سال در ایام محرم و رمضان لیستی از وعاظ و روحانیون ممنوع‌المنبر منتشر شده و نهادهای امنیتی و انتظامی از سخنرانی آنان جلوگیری می‌کردند. از طرف دیگر روحانیونی که قصد تشرف به حج یا عتبات عالیات و یا کشورهای دیگر را داشتند به دلیل مخالفت با نظام شاهنشاهی و یا به اصطلاح فعالیت مضره و طرفداری از امام خمینی ممنوع‌الخروج می‌نمود تا بدین وسیله آنها را در فشار روانی قرار داده و به نوعی تنبیه نماید. آیت‌الله جعفری از جمله مبارزینی بود که در سال 1354 جزو روحانیون ممنوع‌الخروج قرار گرفته است.
«نامبردگان مشروحه زیر از جمله روحانیون مخالف دولت و طرفدار خمینی بوده که خروج آنان به خارج از کشور به مصلحت نمی‌باشد ضمناً کلیه افراد مزبور در آن اداره کل دارای سابقه و پرونده انفرادی می‌باشند.... 4- سیدیحیی جعفری»20
ارتباط با علمای تبعیدی و زندانیان سیاسی
آیت‌الله جعفری در جریان مبارزه علیه رژیم شاهنشاهی ارتباط مستمری با انقلابیون تبعیدی کرمان و استان‌های مجاور داشت. وی با دیدار از زندانیان سیاسی باعث خشم رژیم شده بود. از اولین گزارش‌ها در این مورد می‌توان به دیدار ایشان از «سید حسین ثمره هاشمی» پس از آزادی از زندان به اتهام پخش اعلامیه اشاره کرد.21
بر اساس اسناد ساواک وی در دهه‌ی 40 دیدارهایی نیز از قم داشته و با روحانیون مخالف رژیم در این شهر ملاقات کرده است. از مفاد این دیدارها گزارشی موجود نیست، اما روند فعالیت‌های بعدی آیت‌الله جعفری نشان می‌دهد که این ملاقات‌ها در راستای تعمیق بخشیدن به انقلاب اسلامی در استان کرمان بوده است.22 وی علاوه بر این در رفع پاره‌ای از مشکلات انقلابیون تبعیدی در استان کرمان نیز فعالیت می‌کرده است.23 در دهه‌ی 50 با افزایش تعداد زندانیان سیاسی و همچنین علمای تبعیدی به استان کرمان مراوده و ارتباط آیت‌الله جعفری با این افراد بیشتر نیز شد.24
انتشار اعلامیه و رساله امام(ره) و حمایت از مرجعیت ایشان
یکی از وظایف روحانیون در جریان مبارزه علیه رژیم پهلوی انتشار اعلامیه‌های امام(ره) و سایر مراجع در سطح کشور بود. در استان کرمان بخش عمده‌ای از فعالیت نیروهای مذهبی مصروف در تهیه و توزیع اعلامیه میشد.25 آیت‌الله جعفری از کسانی بود که در این فرایند ایفای نقش می‌کرد. وی در اواخر دهه‌ی 40 و پس از ارتحال آیت‌الله‌العظمی سیدمحسن حکیم در خرداد ماه سال 1349 با تبلیغ مرجعیت حضرت امام(ره) رساله‌های عملیه معظم‌له را نیز در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌داد.
«شخص ناشناسی جهت خرید کتاب توضیح‌المسائل خمینی به چند نفر از کتابفروشی‌های کرمان مراجعه و نیز به یکی از آنان اظهار داشته این کتاب مورد نیاز سید یحیی جعفری می‌باشد.
نظریه رهبر عملیات 1- سید یحیی جعفری از جمله وعاظ مخالف و طرفدار آیت‌الله خمینی می‌باشد که در اکثر مواقع انتقاداتی از وضع فعلی کشور می‌نماید و با توجه به سوابقش مفاد گزارش مورد تأیید است»26
برگزاری منابر پرشور و آگاهی‌بخش در سال 56-57
براساس اسناد ساواک آیت‌الله جعفری از جمله روحانیونی بود که منابرش با استقبال عمومی مواجه میشد، این استقبال از اواسط دهه‌ی 40 آغاز و در سال 1357 به اوج خود رسید. از جمله موضوعات سخنرانی‌های ایشان مخالفت با برنامه‌های فرهنگی و ضد مذهبی رژیم، حمایت از جنبش‌های اسلامی خصوصاً فلسطین، تبشیر و انذار مردم و از همه مهم‌تر پرداختن به حضرت امام(ره) بود.
مهم‌ترین رویداد سال 1356 بی‌تردید رحلت شهادت‌گونه‌ی آیت‌الله سید مصطفی خمینی در اول آبان 1356 در نجف اشرف بود. درگذشت فرزند ارشد حضرت امام(ره) بازتاب زیادی در کشور به دنبال داشت و در شهرهای مختلف مراسم ارتحال با شکوهی برای ایشان برگزار شد. دو موضوع اساسی در این مراسم وجود داشت که رژیم را به شدت دچار خشم و عصبانیت می‌کرد؛ نخست دفاع و حمایت علنی از امام(ره)، دیگری حمله شدید وعاظ و مردم به رژیم پهلوی. این دو موضوع که در سخنرانی‌ها و وعاظ کرمان نیز دیده می‌شود،27 باعث واکنش شتابزده‌ی رژیم در قالب انتشار مقاله‌ای موهوم و توهین‌آمیز به نام «ایران و استعمار سرخ و سیاه» در روزنامه اطلاعات، بود. این اقدام رژیم باعث خشم عمومی در سراسر کشور خصوصاً در قم شده و در 19 دی 1357 به کشته و زخمی‌شدن تعدادی از طلاب انجامید. از اولین تلاش‌های جدی آیت‌الله جعفری در این مقطع باید به تعطیل کردن بازار کرمان در چهلم شهدای قم اشاره کرد. در سند زیر به این موضوع اشاره شده است:
«در مورخه 25 / 10 / 2536 نامبرده بالا اظهار داشته اگر شود بازاریان را ببینم و بازار را تعطیل نماییم من حاضرم در صورت تجمع مردم بالای منبر رفته به هر صورت و هر موضوعی که پیش آید سخنرانی نمایم.
نظریه یکشنبه. احتمال صحت خبر با توجه به روحیات افراطی واعظ مذکور که در گذشته از طرفداران خمینی معرفی گردیده، وجود دارد ضمناً به نحو مقتضی پیرامون اعمال و رفتار یاد‌شده مراقبت‌های لازم معمول و نتایج حاصله به موقع به عرض خواهد رسید»28
برگزاری مراسم ختم از این زمان به یکی از مهم‌ترین ابزارهای انقلابیون برای استیصال رژیم تبدیل شد. در جریان این چرخه‌ی مستمر آیت‌الله جعفری در استان کرمان نقش بسیار مهمی برعهده داشت و به صورت مستقیم هدایت و راهبری بسیاری از تجمعات و مراسم را انجام می‌داد. وی بارها در منابر به حضرت امام اشاره و برای سلامت ایشان دعا می‌کرد:
«شخص موردنظر ضمن اظهارات تحریک‌آمیز در پایان منبر خود علناً عنوان می‌کند: پروردگارا وجود مرجع بزرگ شیعه حضرت آیت‌الله خمینی را محفوظ بدار». 29
اقدامات رژیم در سرکوب مردم در شهرهای مختلف باعث میشد تا هر روز نقطه‌ای از کشور به خاک و خون کشیده شود. این موضوع بازتاب‌های زیاد در داخل و خارج کشور داشت. علاوه بر آن اعلامیه‌ها و پیام‌های امام(ره) در این مقطع امکان هرگونه سازش و تصمیم منطقی را از رژیم گرفته بود. کشتار مردم قم در 19 دی و تبریز در 29 بهمن 1356 از جمله این اقدامات بود. آیت‌الله جعفری علاوه بر صدور اعلامیه در محکوم کردن جنایت رژیم در تبریز، سخنرانی‌هایی نیز در این خصوص انجام داد. در اعلامیه‌ای که به همین منظور از سوی وی و تعدادی از روحانیون استان منتشر شد آمده است:
«فجایع اخیر قم و تبریز ملت مسلمان ایران را عزادار و مصیبت‌زده کرده و کشتار بیرحمانه افراد مسلمان احساسات عمومی را بیش از پیش برانگیخته است... ما روحانیون کرمان ضمن اظهار پشتیبانی از مراجع عالیقدر مذهبی به مناسبت چهلمین روز شهادت مردم شریف تبریز این فاجعه‌ی عظمی را به پیشگاه مقدس حضرت ولی‌عصر(عج) و عموم مسلمانان بیدار و غیور تسلیت عرض کرده. استقرار نظام عادلانه اسلام و طرد هرگونه اقدام ضداسلامی و عوامل و مسببین آن را خواستاریم.»30
با سقوط دولت جمشیدآموزگار در شهریور 1356 و روی کار آمدن جعفر شریف امامی فعالیت‌های آیت‌الله جعفری نیز افزایش ملموس‌تری پیدا کرده و بر حجم فعالیت‌های ایشان افزوده شد.31 ایشان چند روز پس از انتصاب شریف امامی به نخست وزیری در حضور شش هزار نفر به شدت به رژیم حمله کرد:
«به مناسبت چهلم کشته‌شدگان حوادث اخیر شهرهای ایران از جمله اصفهان، رفسنجان، شیراز، یزد و غیره مجلسی در مسجد جامع کرمان از ساعت 0830 روز 9 / 6 / 37 با شرکت عده‌ای حدود 6 هزار نفر از طبقات مختلف مردم تشکیل گردید. در این جلسه سیدیحیی جعفری منبر رفت و ضمن سخنرانی اظهار داشت ما فریب نیرنگ‌ها و وعده‌های دولت را نمی‌خوریم و بعد پیرامون خواسته‌های مردم و این که تغییر کابینه هیچ‌گونه تغییر اساسی در وضع مملکت به وجود نمی‌آورد و تعطیل قمارخانه‌ها جامعه را اصلاح نمی‌کند مطالبی اظهار و بعد مواردی را به صورت قطعنامه یادآوری کرده که مردم با گفتن جملات صحیح است آنها را تأیید کرده‌اند و در خاتمه به افراد حاضر در جلسه گفته راهپیمایی را که قرار است انجام دهند در نهایت آرامش و بدون اقدام حادی برگزار نمایند. پس از سخنرانی وی افراد حاضر در جلسه مذکور که حدود سیصد نفر زن چادری همراه آنان بودند از درب واقع در قسمت بازار مسجد خارج و به طرف میدان مشتاقیه که نزدیک مسجد می‌باشد عزیمت نمودند در دست تعدادی زیادی از این افراد که در راهپیمایی شرکت داشتند پلاکاردهایی بود که روی آن جملاتی از قبیل آزادی، استقلال، درود بر خمینی، ما خواهان حکومت اسلامی هستیم، ما زنان کرمانی به ندای آزادی پاسخ می‌گوییم.[نوشته شده بود]»32
کشتار مردم در 17 شهریور همزمان با نخست وزیری جعفر شریف امامی یکی از مهم ترین بزنگاه‌های انقلاب بود. این واقعه نشان داد که هیچ تفاوتی میان دولت‌ها در رژیم پهلوی وجود ندارد و اساس حاکمیت پهلوی باید تغییر کند. در سخنرانی‌های آیت‌الله جعفری از این زمان این نکته اهمیت ویژه‌ای دارد. ایشان در مجلس ختم شهدای 17 شهریور در مسجد جامع کرمان بر ادامه‌ی مبارزه تا پیروزی تأکید نمود.
پس از هجرت تاریخی حضرت امام به فرانسه، آیت‌الله جعفری در ارسال تلگراف برای رئیس جمهور فرانسه از افراد فعال بود:
«شخصی به نام باهنر [شهید حجت‌الاسلام دکتر محمد جواد باهنر] در تاریخ 15 / 7 / 57 از تهران برای نامبرده بالا پیغام فرستاده که از شهرستانها و تهران تلگرافات متعددی به رئیس جمهوری فرانسه مخابره خواهد شد. به عنوان تأیید آیت‌الله خمینی و این که از ایشان تجلیل کنند و مقدمشان را گرامی بدارند و تسهیلات لازم فراهم گردد. شما هم از طرف کلیه طبقات روحانیون- اصناف- فرهنگیان این کار را از کرمان انجام دهید و رونوشت برای سفیر فرانسه در تهران و خود آقا بفرستید قبلاً از همدان شروع شده است. جعفری نیز با چند نفر از دوستان خود تماس گرفته که ترتیب کار را بدهند و به ایرانمنش اظهار داشت شما از طرف فرهنگیان این تلگراف را تهیه نمایید که قرار شد بهمین ترتیب عمل نماید. »33
آیت‌الله جعفری در نیمه دوم سال 57 نقش بسیار مهمی در پیشبرد نهضت در استان کرمان برعهده داشت، به همین دلیل نیز در یکی از اسناد ساواک آمده است:
«واعظ نامبرده بالا که در بین مردم کرمان نیز طرفدران زیادی دارد، از کوچک‌ترین حوادث و اتفاقات بهره‌برداری نموده و مردم را علیه امنیت کشور و مقام شامخ سلطنت تحریک می‌نماید»34
شرکت در راهپیمایی‌ها از دیگر اقدامات آیت‌الله جعفری بود:
«در صبح روز 12 / 9 / 57 حدود پنج هزار نفر از طبقات مختلف مردم کرمان در مسجد ملک اجتماع و اکثر کارمندان ادارات نیز حضور داشته‌اند پس از سخنرانی سید یحیی جعفری و محمد جواد حجتی کرمانی واعظ در ساعت 1140 از مسجد ملک خارج و با دادن شعارهای مضره و به طرفداری از خمینی اقدام به راهپیمایی و سپس به مسجد جامع عزیمت در ساعت 1200 متفرق گردیدند. ضمناً بازار و مغازه‌های کرمان به حال تعطیل درآمده است.»35
فعالیت‌های آیت‌الله جعفری پس از پیروزی انقلاب اسلامی
با پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن 1357 بخشی از تلاش‌ها و مجاهدات مردم برای رسیدن به استقلال و آزادی به بار نشست. از این زمان اگرچه رژیم پهلوی سقوط کرده بود، اما نظام نوپا با مشکلات عدیده‌ای در داخل و خارج کشور مواجه بود که لزوم مراقبت کامل و حفظ دستاوردهای انقلاب را بیشتر می‌کرد. قطعاً در این مقطع زمانی و با وجود بحران‌هایی که کشور با آن مواجه بود اگر رهبری حضرت امام(ره) و مجاهدت‌های مردم انقلابی کشور نبود، چه بسا انقلاب نوپای ایران به مسیری هدایت میشد که کشورهای شمال آفریقا در بهار عربی به آن سمت کشیده شدند. آیت‌الله جعفری که سال‌ها در کنار سایر علما و مردم استان با رژیم مقابله کرده بود، با پیروزی انقلاب همچنان در صحنه باقی ماند و در پیشبرد اهداف انقلاب تلاش‌های زیادی به کار برد.
از جمله مسئولیت‌های ایشان باید به ریاست عقیدتی، سیاسی شهربانی کرمان، ریاست جمعیت هلال‌احمر کرمان، انتصاب به امامت جمعه‌ی کرمان در 15 / 3 / 1359 از طرف حضرت امام، مسئولیت اعزام روحانیون و مبلغین کرمانی به جبهه‌های جنگ اشاره کرد. ایشان همچنین به تدریس فقه و اصول در حوزه‌ی علمیه کرمان اشتغال دارد. در بخشی از حکم انتصاب ایشان به امامت جمعه‌ی کرمان آمده است:
«پیرو درخواستی که از طرف علماء اعلام شهر کرمان و به خصوص حجت‌الاسلام حاج شیخ محمدجواد حجتی دامت توفیقاته به دفتر رسیده ... این موضوع به اطلاع حضرت امام خمینی مدظله‌العالی رسید و معظم‌له جنابعالی را به سمت امام جمعه در آن شهر منصوب فرمودند.»
رحلت
آیت‌الله جعفری پس از عمری مبارزه و تلاش در راه آرمان‌های انقلاب اسلامی روز شنبه 1399/9/1 به دلیل ایست قلبی در سن ۸۹ سالگی در بیمارستان مهرگان کرمان چشم از دنیا فرو بست.
مراسم تشییع آیت‌الله جعفری صبح روز دوشنبه بعد از اقامه نماز بر پیکر آن مرحوم در مصلای بزرگ امام علی (ع) شهر کرمان برگزار شد و پیکر آن مرحوم در آرامگاه خانوادگی در ضلع شمالی مسجد صاحب الزمان (عج) کرمان به خاک سپرده شد.
رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای طی پیامی به شرح زیر رحلت این عالم ربانی را تسلیت گفتند.
«بسم الله الرحمن الرحیم
در گذشت عالم پارسا و با اخلاص جناب حجت‌الاسلام آقای حاج سید یحیی جعفری رحمة‌الله علیه را به عموم مردم عزیز کرمان و ارادتمندان آن مرحوم و به خاندان مکرّم و معزّز ایشان تسلیت عرض می‌کنم.
سال‌ها خدمت به مردم در مسئولیت‌های گوناگون و شئون متعدد روحانی، همراه با صفا و صدق در گفتار و رفتار، شاخصه این شخصیت عزیز و مُعتمَد بود. رحمت و رضوان الهی را برای ایشان مسألت می‌کنم.
سید علی خامنه‌ای
۲ آذر 1399
________________________
پاورقی‌ها:
1. فرهنگنامه رجال روحانی عصر امام خمینی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، جلد اول، ص 96.
2. دانشنامه ائمه جمعه کشور، مؤلفان: میرزا محمد کاظمینی و سید محمدکاظم مدرسی، نشر رضوان، ص 216.
3. همان.
4- اگر چه روند کنترل و مراقبت از روحانیون استان و تهیه‌ی پرونده برای آنان به پس از تبعید حضرت امام(ره) باز می‌گردد.
5. برای آگاهی از وضعیت استان کرمان و واکنش‌ها به قیام 15 خرداد، نک: انقلاب اسلامی در استان کرمان به روایت اسناد ساواک، جلد 1، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی، 1395.
6. سند مورخه 4 / 4 / 1342 شماره: 1934، آیت‌الله سید یحیی جعفری، مرکز بررسی اسناد تاریخی، 1395، ص 2.
7. همان، ص 1.
8. همان، ص 13.
9. همان، ص 19.
10. ، همان، ص 5.
11. در این مورد نک: جشن هنر شیراز به روایت اسناد ساواک، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی، 1382، جشن تاجگذاری به روایت اسناد ساواک و دربار، تهران ، مرکز بررسی اسناد تاریخی، 1382.
12. ترور شاه به روایت اسناد، حادثه کاخ مرمر به روایت اسناد ساواک، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی، 1378.
13. سند مورخه 23 / 1 / 1346 شماره: 1772 / 8 ﻫ، آیت الله سید یحیی جعفری، همان، ص 10.
14. همان، ص 20.
15. هان، ص 32.
16. همان، ص 101.
17. همان، ص 127.
18. همان، ص 19 و ص 220 و ص 246.
19. همان، ص 126.
20. سند مورخه 27 / 11 / 54، شماره: 5155 / ﻫ و همچنین سند 26 / 12 / 1354 شماره: 6782 / 312 و سند مورخه 18 / 12 / 1352 شماره: 9839 / ﻫ که در آن آمده است: «خواهشمند است دستور فرمایید به نامبرده بالا ابلاغ نمایند با در دست داشتن شماره این نامه در اسرع وقت اداری خود را به این سازمان ... معرفی نماید»، همان، ص 159.
21. اسناد مورخه 29 / 10 / 1347 شماره: 15358 / 8 ﻫ ، همان، ص 34.
22. همان، ص 64.
23. همان، ص 118 و ص 158.
24. همان، ص 211.
25. ر.ک: مجموعه: انقلاب اسلامی در استان کرمان به روایت اسناد ساواک، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی.
26. سند مورخه 5 / 3 / 1349 شماره: 3234 / 8 ﻫ ـ سند مورخه 12 / 5 / 49 شماره: 12060 / 8 ﻫ ـ 8 / 6 / 49 شماره: 12867 / 8 ﻫ، آیت الله سید یحیی جعفری، همان، ص 76 و ص 80 و ص 83.
27. ر.ک: انقلاب اسلامی در استان کرمان، جلد 4، پیشین.
28. سند مورخه 29 / 10 / 1356 شماره: 10396 / ﻫ، آیت الله سید یحیی جعفری، همان، ص 167.
29. سند مورخه 19 / 11 / 1356 شماره: 134 / 90 ﻫ، ص 174. همچنین نک: سند مورخه 24 / 2 / 1347شماره: 5368 / 8 ﻫ و اسناد 20 / 11 / 56 شماره: 80719 ﻫ، دعا در جیرفت برای سلامت امام . دعا در مسجد قائم کرمان برای سلامت امام: 18 / 12 / 56 شماره: 11175 / 8 ﻫ و سخنرانی در بافت 18 / 9 / 1357 شماره 151 / 02-501-956 ، همان.
30. همان، ص 201.
31. همان، ص 292.
32. همان، ص 249.
33. همان، ص 295.
34. همان، ص 301.
35. همان، ص 323.
شرکت آیت الله جعفری در تظاهرات و راهپیمایی
آیت الله جعفری در جمع پاسداران انقلاب اسلامی
آیت الله جعفری در جمع رزمندگان در حال سخنرانی
آیت الله جعفری در جمع رزمندگان
آیت الله جعفری در حال استقبال از مقام معظم رهبری
آیت الله جعفری در حال اعطای سردوش در پادگان نظامی
آیت الله جعفری در حال سخنرانی در گردهمایی
آیت الله جعفری در حال سخنرانی در مراسم عمامه گذاری طلاب
منبع: این مقاله تلخیص و ویراستی است از مقدمه کتاب: آیت‌الله سید یحیی جعفری به روایت اسناد ساواک، مرکز بررسی اسناد تاریخی، چاپ اول، سال 1395.