تصمیم به تار و مار کردن روحانیون طرفدار امام خمینی(ره) در سال 1352 از طرف رئیس ساواک


04 فروردين 1398


از: قم                                                                                         تاریخ: 16 / 5 / 1352

به: کل سوم312                                                                               شماره: 776 / 1م

عطف: 4780 / 312 ـ 15 / 5 / 52

 

در بررسی‌هائی که به عمل آمده و با توجه به سوابق موجود افراد مشروحه زیر که در حوزه علمیه قم صاحب نفوذ می‌باشند، از طرفداران جدی و فعال خمینی بوده و هر یک در آن اداره کل نیز سوابقی دارند و با انجام تبلیغات و صرف وجوهات، طلاب حوزه را به طرفداری از خمینی تشویق می‌نمایند. ضمن عرض این که سال تحصیلی اوایل مهرماه شروع خواهد شد به منظور جلوگیری از فعالیت‌های آینده آنان این ساواک پیشنهاد می‌نماید که قبل از شروع، نامبردگان را احضار و تعهدی از آنان اخذ گردد که به طور کلی منطقه را ترک و در محل دیگری غیر از شهرستان‌های قم ـ تهران ـ مشهد اقامت نمایند و در صورت عدم اجرای این دستور با تشکیل کمیسیون حفظ امنیت اجتماعی نسبت به طرد آنان از منطقه اقدام شود که به او ن ع ک ی ب ی ت[1] از فعالیت‌های طلاب طرفدار خمینی که تعداد کثیری می‌باشند در حد وسیعی کاسته شده و آرامش نسبی فراهم خواهد شد. ضمناً آنچه به نظر می‌رسد این اقدام ابتدا بدون عکس‌العمل نیست زیرا سنگر طرفداران خمینی شکسته خواهد شد و امکان انجام اقداماتی از قبیل تهیه و توزیع اعلامیه در این زمینه و ایجاد اجتماعات و تظاهراتی از جانب طلاب جوان حوزه و همچنین فشار به مراجع به منظور تعطیل درس و نماز و تحریکاتی در بازار قم به حمایت از این عده متصور است که بایستی بدواً پیش‌بینی‌های لازم جهت ش ق ت ت ل و ی ج[2] کادر امنیت داخلی این ساواک معمول و شدیداً هرگونه فعالیتی را به موقع در نطفه خفه کرد. باید به عرض برساند که کادر موجود با توجه به حجم کار کسر بود پرسنل، همان‌طور که طی گزارشات مکرر به عرض رسیده و مورد تصویب نیز واقع شده قادر به انجام امور جاری ساواک نیز نبوده و با شروع اقداماتی که به عرض رسید و درگیری‌های زیاد که در پی خواهد داشت مسلماً دچار نارسائی بیش از حد گردیده و نتیجه قطعی و غائی عاید نمی‌گردد این نکته لازم به توضیح است که پیشنهادات این ساواک همیشه به موقع تقدیم و بر اساس احتیاجات تقاضای ایجاد تسهیلات برای انجام آن شده لکن ستاد به علت درگیری‌های زیاد در اکثر موارد به این‌گونه پیشنهادات هیچ‌گونه پاسخی ندارد و علیهذا مقرر فرمائید پس از بررسی‌های لازم درصورت تصویب و موافقت با این پیشنهاد نظریه عالی را امر به ابلاغ فرمایند تا در اجرای آن اقدام و نتیجه به عرض برسد.

مهران

 

1ـ شیخ عبدالرحیم ربانی شیرازی 2ـ شیخ حسینعلی منتظری 3ـ شیخ حسن صانعی 4ـ شیخ احمد منتظری 5ـ شیخ احمد جنتی لادانی  6ـ شیخ محمدعلی گرامی 7ـ نعمت‌اله صالحی    8ـ علی‌اکبر فیض‌الهی معروف به مشکینی 9ـ شیخ صادق صادقی خلخالی 10ـ شیخ محمدصادق کرباسی معروف به تهرانی 11ـ شیخ علی‌اصغر احمدی 12ـ شیخ احمد آذری بیگدلی 13ـ شیخ ابوالقاسم خزعلی 14ـ شیخ یحیی انصاری شیرازی 15ـ شیخ مهدی ربانی املشی 16ـ شیخ محمد جعفری گیلانی 17ـ فتح‌اله امید 18ـ شیخ محسن عندلیب شیرازی 19ـ عبدالمجید معادیخواه (مرادی‌خواه) 20ـ شیخ محمد یزدی 21ـ محمد واعظ عبائی 22ـ عبدالمجید مولانا 23ـ محمد فاضل لنکرانی 24ـ شیخ محمد مؤمن 25ـ شیخ عباس محفوظی 26ـ سیدمحمد ورامینی 27ـ احمدی میانجی

 

به عرض می‌رساند 17 / 5

1ـ فوری کلیه طرفداران خمینی باید از منطقه طرد شوند. مراتب به ساواک قم ابلاغ شود.

2ـ به شهربانی شرحی نوشته شود که چنین تصفیه‌ای در قم شروع شده مراقبت و تقویت نمائید.

3ـ در مورد کسر سازمان ساواک قم بررسی و فعلاً دو نفر به عنوان مأمور اعزام شوند. 17 / 5 / 52

 

 

*****

از: مرکز                                                                          تاریخ: 17 / 5 / 1352

به: ساواک قم                                                                   شماره: 4929 / 312

بازگشت به: 776 / 21ـ16 / 5 / 52

 

    با انجام پیش‌بینی‌های لازم سریعاً با تشکیل کمیسیون امنیت اجتماعی نسبت به طرد افراد مورد بحث از منطقه اقدام گردد. دو نفر کارمند به عنوان مأمور اعزام خواهند شد. نتیجه اقدامات اعلام. 

ثابتی

17 / 5

*****

 

شماره: 4914 / 312                                                                      تاریخ: 17 / 5 / 1352

از: ساواک                                                   به: ریاست شهربانی کل کشور(اداره اطلاعات)

درباره: تصفیه روحانیون ناراحت و طرفدار خمینی در شهرستان قم

 

    اقداماتی برای تصفیه روحانیون ناراحت و طرفداران خمینی در شهرستان قم در جریان می‌باشد و قریباً برنامۀ طرد آنان از شهرستان مذکور به مورد اجرا گذارده خواهد شد و احتمال می‌رود به دنبال این اقدام طلاب و روحانیون دست به تحریکات و اقداماتی به منظور اخلال در نظم منطقه بزنند، علیهذا خواهشمند است دستور فرمائید جهت جلوگیری از تشنجات احتمالی نسبت به افزایش مراقبت و تقویت نیروی شهربانی شهرستان قم اقدام و از نتیجه این سازمان را آگاه نمایند.

رئیس سازمان اطلاعات و امنیت کشور ـ ارتشبد نصیری

از طرف 17 / 5 / 52

*****
شماره: 4904                                                        تاریخ: 17 / 5 / 1352

بولتن ویژه

درباره: طرفداران خمینی

 

    در اجرای اوامر صادره در زمینه تار و مار نمودن طرفداران خمینی، با استفاده از فرصتی که بر اثر اختلاف آن‌ها با هواداران گلپایگانی به دست آمده[2] به استحضار می‌رساند: نسبت به شناسایی عناصر مذکور و جمع‌آوری مدارک مستند علیه آنان اقدام و تا این تاریخ تعداد چهار نفر از این افراد توسط کمیته مشترک ضدخرابکاری در تهران و مشهد و نیز چهار نفر دیگر از آن‌ها توسط ساواک شهرستان قم دستگیر و بازداشت شده‌اند.

اقدامات در زمینه شناسایی سایر افراد مورد نظر ادامه یافته و تعداد 26 نفر دیگر شناخته شده‌اند که ضمن هواداری از خمینی مبادرت به تحریکاتی در شهرستان قم می‌نمایند. دستگیری این عده به علت شرایط خاصی که از نظر مذهبی در قم وجود داشته قبلاً به مصلحت تشخیص داده نشده بود، لیکن اکنون با استفاده از فرصت و این‌که پیش‌بینی‌های لازم از جهت جلوگیری از تشنجات احتمالی صورت گرفته و به شهربانی کل کشور توصیه گردیده که با تقویت شهربانی شهرستان قم آمادگی کافی برای مقابله با وقایع و تحریکات عناصر ناراحت و متعصبین مذهبی را داشته باشد، تصمیم بر آن است که در صورت استقرار اراده سنیه مبارک ملوکانه، اقدام به تبعید تدریجی این افراد از منطقه قم و اعزام آنان به مناطق مختلف و دوردست کشور گردد.

با تقدیم فهرست اسامی 26 نفر افراد مورد نظر با شرح مختصری از سوابقشان مستدعی است اوامر مبارک را در این زمینه ابلاغ فرمایند.

1ـ شیخ حسینعلی منتظری فرزند علی: از روحانیون افراطی می‌باشد که در شهرستان قم و نجف‌آباد اصفهان طرفدارانی دارد که تحریکات و اقداماتی در این شهرستان‌ها به نفع خمینی انجام داده است.

2ـ شیخ حسن صانعی  فرزند محمدعلی: یکی از مقسمین وجوهات شرعیه خمینی بوده که فعالیت‌هایی به نفع وی انجام داده است.

3ـ شیخ احمد منتظری فرزند علی‌اصغر: از طرفداران سرسخت خمینی می‌باشد.

4ـ شیخ احمد جنتی فرزند هاشم: به جهت فعالیت و اقدام به نفع خمینی و همکاری با برخی از عناصر وابسته به گروه‌های مذهبی برانداز در سال‌های 45 و 50 و 51 دستگیر و بازداشت گردیده است.

6ـ شیخ نعمت‌اله صالحی نجف‌آبادی فرزند حسینعلی: یکی از طرفداران سرسخت خمینی و نویسنده کتاب شهید جاوید می‌باشد.

7ـ علی‌اکبر فیض مشکینی فرزند علی: در سال 49 ضمن صدور اعلامیه‌ای مرجعیت خمینی را تأیید و در همان سال دستگیر و سپس آزاد شده است.

8 ـ شیخ محمدصادق کرباسچی تهرانی فرزند ابوالقاسم: به نفع خمینی فعالیت و وجوهات شرعی جهت مشارالیه را جمع‌آوری می‌نماید.

9ـ علی‌اصغر احمدی فرزند محمدمهدی: ضمن فعالیت به نفع خمینی مطالبی در تأیید و تمجید اقدامات خمینی و تبلیغ به نفع وی انجام داده است.

10ـ احمد بیگدلی آذری فرزند حسینعلی: اقدامات و فعالیت‌های متعددی به نفع خمینی و علیه مصالح کشور انجام و در سال‌های 45 و 51 دستگیر و بازداشت گردیده است.

11ـ شیخ عباس محفوظی فرزند عیسی: یکی از تقسیم‌کنندگان وجوهات شرعی خمینی است که اقدامات و فعالیت‌های متعددی به نفع خمینی انجام داده است.

12ـ احمد واعظی سبزواری ـ واعظی حسینی ـ میانجی فرزند سیدتقی، یکی از روحانیون افراطی طرفدار خمینی است.

13ـ شیخ ابوالقاسم خزعلی فرزند غلامرضا: به طرفداری از خمینی در منابر سخنرانی‌هایی نموده که به همین جهت چندین بار ممنوع‌المنبر و یک بار نیز در سال 51 دستگیر و بازداشت گردیده است.

14ـ مهدی ربانی رانکوهی فرزند ابوالمکارم: به علت فعالیت به نفع خمینی و همکاری با برخی از عناصر وابسته به گروه‌های برانداز مذهبی در سال‌های 43 و 51 دستگیر و بازداشت شده‌است.

15ـ فتح‌اله امید ـ امیدی ـ فرزند محمود: به جهت فعالیت به نفع خمینی و ایراد سخنرانی‌های خلاف مصالح مملکتی در سال 44 دستگیر و محکومیت حاصل کرده‌است و پس از آزاد شدن از زندان نیز فعالیت‌هایی به نفع خمینی داشته است.

16ـ محسن عندلیب فرزند محمدجواد: در سال 49 به اتهام تهیه و توزیع توضیح‌المسائل خمینی بازداشت و یک سال محکومیت حاصل نموده است.

17ـ عبدالمجید معادیخواه فرزند حسین: در تظاهرات طلاب علوم دینی مدرسه فیضیه قم که به جانبداری از محکومین گروه‌های برانداز در سال 51 برپا شده بود شرکت و دخالت داشته که دستگیر و بازداشت و همچنین اقداماتی به نفع خمینی انجام داده است.

18ـ محمد یزدی فرزند علی: در سال 51 به اتفاق عده‌ای از طلاب ناراحت با مراجعه به منازل مراجع دینی، خواسته به عنوان اعتراض به احکام صادره در مورد محکومین گروه‌های برانداز مذهبی کلاس‌های درس حوزه علمیه قم را تعطیل نماید که به همین علت بازداشت گردیده است.

19ـ محمد واعظ عبایی فرزند حسین: یکی از طرفداران خمینی است که در سال 51 در تظاهرات مدرسه فیضیه قم شرکت[کرد] که به همین جهت دستگیر و بازداشت شده است.

20ـ عبدالحمید مولانا فرزند محمود: در فروش کتب مربوط به خمینی دخالت داشته و فعالیت‌هایی به نفع وی نموده‌است.

21ـ محمد موحدی گیلانی لنکرانی فرزند فاضل: در سال 44 نامه‌ای به خمینی نوشته و از انتقال وی به نجف ابراز خرسندی نموده‌است و در سال 49 به همراه عده‌ای از ایادی خمینی اعلامیه‌ای منتشر و مرجعیت خمینی را تأیید نموده است.

22ـ شیخ محمد دانش‌زاده معروف به مؤمنی قمی فرزند عباس: از طرفداران سرسخت خمینی می‌باشد که اعلمیت وی را صراحتاً اعلام داشته است.

23ـ محمد جعفری ورامینی فرزند ابراهیم: یکی از محرکین وقایع 15 خرداد سال 42 می‌باشد که تبلیغاتی به نفع خمینی می‌کرده و مطالب خلافی نیز در مواقع مختلف اظهار داشته است.

24ـ شیخ یحیی انصاری شیرازی فرزند محمد: از طرفداران سرسخت خمینی است که در سال 49 به اتفاق عده‌ای از طرفداران وی تلگراف تسلیتی در مورد فوت آیت‌اله حکیم جهت خمینی مخابره کرده است.

25ـ شیخ صادق صادقی خلخالی: یکی از طرفداران خمینی است که به نفع وی تبلیغاتی نموده است.

26ـ محمدجعفر گیلانی: یکی از طرفداران سرسخت خمینی است.

 

1ـ اوامر مبارک شاهانه شرف صدور یافت شما که آن‌ها را می‌شناخته‌اید چرا تا به حال اقدامی نکرده‌اید.

2ـ توجه داشته باشید به منطقه بلوچستان تبعید نشوند.

در جزایر تنب ـ ابوموسی ـ قشم ـ هرمز بنادر لنگه و نظیر آن خوب است در مورد بلوچستان که نظر دادم منظور اینست با برنامه عمرانی که در نظر است نباید این منطقه، منطقه تبعیدگاه منظور و به حساب بیاید.

20 / 5 / 52   اداره یکم خیلی فوری به ساواک قم ابلاغ شود. ثابتی 21 / 5 / 52

 

*****

[تاریخ:] 23 / 5 / 1352

[موضوع:] طرد روحانیون و عناصر اخلالگر طرفدار خمینی از شهرستان قم

 

در اجرای تصمیمات متخذه در زمینه طرد عناصر اخلالگر و طرفدار خمینی از شهرستان قم، روز 22 / 5 / 52 وضعیت 25 نفر از عناصر مذکور در کمیسیون امنیت اجتماعی شهرستان مزبور مطرح و طبق رأی این کمیسیون هر یک به یکسال اقامت اجباری در مناطق مختلف کشور از جمله چاه‌بهار، دیلم، گناوه، لنگه، گنبدکاوس، طبس و شوشتر محکوم گردیدند.

ارزیابی خبر: خبر صحت دارد

اقدامات انجام‌شده:

1ـ مراتب به نخست‌وزیری اعلام گردید و شهربانی و ژاندارمری کل کشور در جریان خبر می‌باشند.

2ـ دستور داده شد ضمن اجرای فوری رأی صادره با تشکیل جلسه مجددی مدت اقامت اجباری به سه سال (حداکثر مدت) افزایش داده شود.

آنهائی که در یک مسیر هستند با یک اتوبوس یا مینی‌بوس انتقال داده و در شهر مربوطه پیاده نمایند انتقال هر نفر با یک جیپ به صرفه نیست. نعمت نصیری

اداره یکم        اوامر به ساواک قم ابلاغ شود.       ثابتی 28 / 5 / 52

به استحضار ریاست بخش 312 برسد.                   29 / 5 / 52

*****

از:قم                                                                 تاریخ: 28 / 5 / 1352

به: کل سوم 312                                                        شماره: 847 / 21

عطف: 5151 / 312 ـ 25 / 5 / 52

پیرو اطلاعاتی که تلفناً به عرض رسیده:

    از بیست و پنج نفر محکومین در کمیسیون حفظ امنیت اجتماعی شهرستان قم تاکنون هفت ‌نفر که در منطقه بودند به محل‌های تعیین شده اعزام و مراتب به ‌عرض رسیده، یک نفر نیز به نام عبدالرحیم ربانی شیرازی فعلاً در مرکز تحت بازجوئی است. هفده نفر باقی‌مانده به علت تعطیلات تابستانی حوزه در حال حاضر در مسافرت می‌باشند که در تحقیقات انجام شده آدرس محل عزیمت پانزده نفر آنان تاکنون مشخص و ذیلاً به عرض خواهد رسید. مقرر فرمائید در صورت تصویب با توجه به آدرس‌های تعیین شده وسیله ساواک‌های مربوطه دستگیر و به قم اعزام تا پس از ابلاغ آرای صادره در زمینه اجرای رأی اقدامات انجام گردد. ضمناً از محل اقامت فعلی دو نفر از آنها به اسامی محسن عندلیب[3] و محمد دانش‌زاده معروف به مؤمن تاکنون اطلاعی به‌دست نیامده. تلاش در زمینه به دست آوردن آن[ها] ادامه دارد. در صورت حصول نتیجه مراتب به عرض خواهد رسید.

                              مهران

شیخ حسینعلی منتظری نجف‌آباد ـ احمد جنتی لادانی مشهد ـ محمدعلی گرامی تهران و سپس مشهد ـ شیخ نعمت‌‌اله [صالحی] نجف‌آبادی ـ علی‌اکبر فیض مشکینی مشهد و سپس اردبیل و مشهد ـ محمدصادق کرباسچی معروف به تهرانی - تهران ـ احمد آذری بیگدلی مشهد ـ ابوالقاسم خزعلی بروجرد و سپس مشهد ـ یحیی انصاری مشهد ـ محمدجعفر گیلانی مشهد سپس رودسر گیلان ـ فتح‌اله امیدی کرمان سپس خلخال ـ عبدالمجید معادیخواه تهران ـ محمد واعظ عبائی مشهد ـ محمد موحدی گیلانی مشهد ـ عباس محفوظی مشهد

به عرض می‌رساند در صورت تصویب بنا به پیشنهاد ساواک قم اقدام شود. فوری اقدام شود 29 / 5 / 52 ـ

 

پی‌نوشت‌ها:


1 و 2. مکاتبات بین ادارات و سازمانهای ساواک به صورت رمز ارسال می‌شده که پس از وصول رمزگشایی می‌شده است که در این نامه در این دو سطر رمزگشایی نشده و به صورت حروف مقطع آمده است.

[2] . اشاره به مسئلهای دارد که در مورد کتاب شهید جاوید به وجود آمده بود. حجتالاسلام نعمت‌الله صالحى نجف‌آبادى در کتاب «شهید جاوید» ادعا کرده است: «امام (ع) در آغاز حرکت به تشکیل حکومت و نیز حمایت مردم کوفه امیدوار بود و از جریانات بعدی بی اطلاع بوده است و یا شهادت خود و اهل بیت و اصحاب را به عنوان گزینه آخر در نظر داشت. لکن مشهور در میان علماى شیعه و اهل تحقیق آن است که امام (ع) قبل از حرکت به سوى کوفه از حوادث هولناک آینده آگاه و قیام خود را براى انجام تکلیف الهى و احیاء شریعت مقدس اسلام که به دست بنى‌امیه در حال انحراف و اضمحلال بود شروع کرد.». مباحث کتاب مزبور بحث، انتقاد و جدالهاى زیاد را در پى داشت به ویژه آن که نویسنده از پرداختن به مسئله «علم امام(ع) به امور غیب که از جمله صفات ممتاز ائمه معصومین(ع) است» غفلت کرده است، حضرت آیت‌الله گلپایگانى از مؤلف خواستند از چاپ کتاب صرف نظر نماید، ولی مؤلف اقدام به چاپ آن نمود.

پس از انتشار آیت‌الله گلپایگانى به اهل تحقیق یادآور شدند تا پاسخ نقطه‌ نظرات نویسنده را مطابق مستندات مسلم حدیثى و تاریخى ارائه دهند، آیت‌الله لطف‌الله صافى گلپایگانى در پاسخ، کتاب «شهید آگاه» را نوشت. رژیم پهلوى و به ویژه عناصر ساواک که همواره آتش‌بیار معرکه اختلافات در حوزه‌هاى علمیه بودند، تلاش مى‌کردند با افشاندن بذر نفاق و شقاق در بین علماء حوزه‌هاى علمیه دامنه اختلافات را هر چه بیشتر افزایش دهند.

اگرچه در بدو انتشار کتاب شهید جاوید اختلافات جنبه کلامى و نظرى داشت و عمدتاً در مجالس علمى یا منابر مطرح مى‌شد، لکن فتنه‌گرى‌هاى ساواک بر این نکته متمرکز شده بود تا دایره اختلافات را بین روحانیون طرفدار امام خمینى(ره) و طرفداران آیت‌الله گلپایگانى بسیار زیاد نشان دهد.

حضرت امام خمینى(ره) آنگاه که از اتحاد و اتفاق مسلمین سخن مى‌گفتند، کتاب شهید جاوید را از عواملى شمرد که باعث تفرقه و اختلاف شده بود، ایشان فرمودند:

«دیدیم... چه بساطى درست کردند براى کتاب شهید جاوید... یکى از آن طرف کشید و یکى از این طرف، یک ماه مبارک ماه محرم و سایر ایام [وقت] خودشان را صرف کردند و قوا را هدر بردند، و اعلیحضرت با کمال آرامش اموال این ملت را خورد و سلطه خودش را تحکیم کرد...»

[3] . حجت‌الاسلام محسن عندلیب، فرزند محمدجواد در سال 1327ﻫ ش در تهران متولد شد. پس از طى تحصیلات ابتدایى جهت کسب علوم اسلامى عازم شهر قم شد و مدتى را در مدرسه مؤمنیه قم سپرى نمود. وى در راستاى نهضت امام خمینى (ره) فعالیتى چشمگیر داشت و پیوسته تحت ‌نظر دستگاههاى امنیتى رژیم بود. ساواک در مورخه 20 / 9 / 49 وى را به جرم تهیه و توزیع جزوه ملحقات رساله امام خمینى (ره) دستگیر و بنا به حکم اداره دادرسى ارتش به یک سال حبس محکوم کرد. وى پس از آزادى در مورخه 16 / 9 / 50 مجدداً فعالیت‌هاى خود را آغاز نمود. گستره فعالیتهاى وى منجر به دستگیرى مجدد وى گردید. این بار ساواک وى را به مدت سه سال تبعید نمود. تبعیدگاه‌هاى وى شهر بابک و یزد بود. (اسناد ساواک - پرونده انفرادی)

 


































منبع: یاران امام به روایت اسناد ساواک، آیت‌الله احمد جنتی، صفحه 197 تا 204 و 213 و 215، مرکز بررسی اسناد تاریخی، چاپ اول، سال 1397.


 
کلیه حقوق این پایگاه برای مرکز بررسی اسناد تاریخی محفوظ است.