تحمیل فقر مضاعف به مردم با تغییر لباس و کشف حجاب در زمان رضا خان
02 ارديبهشت 1398
با اجباری شدن تغییر لباس و کلاه پهلوی به لباس و کلاه بین‌المللی در سال 1314 و کشف حجاب، نظامیان نیز مانند سایر اقشار حقوق بگیر برای تهیه لباس خود و زنهایشان دچار مشکلات فراوان مالی بودند، لذا مقرر می‌شود برای رفع این مشکل و برای این که همه کارکنان لشکری و کشوری از این نعمت عظمی! بهره‌مند شده و کار تغییر لباس و کشف حجاب هر چه زودتر شکل گرفته، پیشرفت نماید، یک ماه حقوق، مساعده داده شود و در ظرف چند ماه به اقساط باز پس گرفته شود.
برای درک بهتر این مطلب که چگونه خرید لباس و کلاه و... بر هزینه خانوار فشار آورده و آنها را نیازمند قرض گرفتن کرده مقایسه‌ای بین حقوق دریافتی کارکنان لشگری و قیمت لباس و کلاه در آن زمان می‌کنیم.
از سال 1300 شمسی حقوق معینی برای افسران و درجه داران تعیین شده بود و تقریباً تا سال 1320 شمسی به طور ثابت مانده بود و فقط در سال 1312 پنجاه ریال به حقوق ستوان‌ها اضافه شد. حقوق ماهانه نظامیان به شرح زیر بود:
تابین[سرباز، پائین‌ترین رده نظامی] 35 قران
تابین01 4 قران
سرجوقه 45 قران
وکیل چپ[گروهبان سوم] 60 قران
وکیل راست[گروهبان دوم] 75 قران
وکیل اول[گروهبان یکم] 100 قران
معین نایب 2[استوار دوم] 150 قران
معین نایب 1[استوار یکم] 250 قران
نایب سوم [ستوان سوم] 450 قران
نایب دوم[ستوان دوم] 550 قران
نایب اول[ستوان یکم] 650 قران
سلطان[سروان] 900 قران
یاور[سرگرد] 1200 قران
نایب سرهنگ[سرهنگ دوم] 1350 قران
سرهنگ 1800 قران
سرتیپ 2800 قران
امیرلشگر 4000 قران
سپهبد 6000 قران
حقوق افسران غیرصنفی و امنیه مقداری کمتر بود.
حال به ذکر قیمت البسه و کلاه تمام لبه می‌پردازیم.
کلاه تمام لبه از 25 ریال تا 50 ریال
پالتو زنانه از 40 ریال تا 120 ریال
لباس شب نشینی از 20 ریال تا 100 ریال
بقیه البسه معمولی زنانه از 20 ریال تا 80 ریال
غیر از قیمت کلاه تمام لبه بقیه قیمت‌ها فقط مربوط به اجرت خیاطها است و قیمت پارچه و بقیه لوازم مورد نیاز یک لباس در آن لحاظ نشده است. در همین رابطه خسرو روزبه در کتاب خود، وضع مالی بد نظامیان را در دوره رضاخان تشریح کرده و طرز برخورد مردم را با آنها به خاطر فقر مالی شدید چنین عنوان می‌کند: «... تنها استفاده مشروعی که افسران ارتش می‌کردند این بود که بیش از حق قانونی به درشکه‌چی باج نمی‌دادند و مؤجر هم برخلاف تمام موازین حق و عدالت نمی‌توانست سالی دو مرتبه کرایه خانه آنها را زیاد کند. به همین جهت هر وقت درشکه را صدا می‌زدند می‌گفت: مسافر دارم یا متعذر به باز کردن درشکه و رفتن به طرف اصطبل می‌شد. مؤجرین هم اصولاً خانه خود را به افسران کرایه نمی‌دادند... از قوت لایموت همسر و فرزندان خود می‌کاستند تا برای حفظ حیثیت ارتش لباس خوب بپوشند ولی بالاخره سِرّ آنها فاش شد و شعر عامیانه "زن افسر مشو افسر فقیره..." وضع رقت‌آمیز داخله زندگی آنان را برملا کرد. آن وضع ملت و این هم وضع افسر...»
*****
نمره: 6205
تاریخ: 30/ 10/ 14
محرمانه – مستقیم
وزارت جنگ
چون حسب‌الامر مبارک، مقرر گردیده نسبت به پیشرفت نهضت ترقی خواهانه بانوان در رفع حجاب، فرماندهان واحدهای ارتش ولایات نیز در تشکیل مجلس مهمانی و دعوت از افسران و خانم‌های آنها اقدام و پیشقدم باشند. علی هذا برای اجرای امر مبارک متحدالمآلی به عموم واحدها صادر گردیده، اینک بهتر است راجع به اعتبار مخارج مهمانی فرماندهان و هم چنین اعتبار یک ماه حقوق مساعده به کلیه ستو‌انهای متأهل قسمت‌های خارج از مرکز به منظور تهیه ملبوس جهت خانواده آنها درظرف پنج الی شش ماهه به اقساط مستهلک شود، مقرر فرمایید اقدام مقتضیه از آن وزارتخانه به عمل آید.
کفیل
منبع: تغییر لباس و کشف حجاب به روایت اسناد، صفحه 180 تا 182 و سند صفحه 518، مرکز بررسی اسناد تاریخی، چاپ اول، سال 1378.
