ورود قرآن آریامهری به سمنان و شرکت نکردن روحانیان در مراسم استقبال

12 ارديبهشت 1399

یکی از اقدامات رژیم پهلوی چاپ قرآن موسوم به آریامهری بود. رژیم در سال 1344 به منظور بهره ‌برداری تبلیغاتی اقدام به چاپ و انتشار قرآن نفیسی کرد که به «قرآن آریامهری» معروف شد. در پیام شاه درباره این چاپ آمده است:

واضح است که وجود یک حرف زائد و یا یک اعراب بی‌جا، ممکن است معنای یک آیه و یا مفهوم اصلی یک سوره را تغییر دهد. به این جهت دستور دادیم که هر کلمه و اعراب از آغاز تا انتهای کلام‌الله مجید با مراجعه به مرجع اصلی مطمئن خیلی دقیق قرار داده شود.[1]

این قرآن‌ها با مراسم خاصی همراه با تشریفات سلطنتی به شهرستان‌ها ارسال می‌شدند و مقامات دولتی موظف به استقبال از آن بودند. سندهای زیر روایتی از ورود قرآن آریامهری به سمنان را ارائه می‌کند.

سند اول به تاریخ 25 فروردین 1345، مکاتبه شهربانی و ساواک سمنان است و موضوع آن ورود قرآن آریامهری به سمنان است. در بخشی از این سند درباره تشریفات حکومتی استقبال از قرآن آریامهری آمده است:

قبل از وصول کلام‌الله مجید اهدائی شاهنشاه آریامهر به سمنان از طرف آقای آیت‌الله علامه حائری مازندرانی و آقای فرماندار کل شفاهاً دستور داده شد به کلیه رؤسای ادارات و کارمندان و اهالی و عده‌ای از علماء حاضر سمنان ابلاغ شود که در رأس ساعت 1530 روز 9 / 1 / 45 در ایستگاه راه آهن حاضر شوند.[2]

در سند دیگری به این موضوع اشاره شده است که:

آقای فرماندار کل سمنان وسیله نماینده آن فرمانداری کل، از آقایان علماء و روحانیون سمنان شفاهاً دعوت نموده‌اند به منظور استقبال از قرآن‌های مجید اهدایی اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر در محل ایستگاه راه آهن حضور بهم رسانند.[3]

درباره مراسم استقبال شرحی در سند شماره117 / 2، تاریخ: 2 / 3 / 1345 آمده است؛

مردم شاه‌دوست و متدین سمنان و آقایان روحانیون به موقع در ایستگاه راه آهن اجتماع، ضمن احساسات شاه دوستی و فرستادن صلوات و دعا برای سلامتی شاهنشاه و والاحضرت ولیعهد، قرآن پهلوی را استقبال نمودند. ضمناً حضرت آیت‌الله علامه حائری با کبر سن و کسالت از منزل تا امامزاده یحیی به استقبال قرآن کریم آمد.[4]

همان‌گونه که در این سند دیده می‌شود، رژیم چاپ نفیس قرآن را وسیله‌ای برای جلب توجه مردم و گرفتن ژست دینداری و قرآن ‌دوستی ساخته بود. اصولاً این همه تبلیغات برای جلب توجه مردم بود. لذا می‌بایست به مردم نشان داده می‌شد که شاه تا چه اندازه به دین اسلام و قرآن علاقه‌مند است. در این گزارش بر احساسات شاه‌ دوستانه مردم و فرستادن صلوات و دعا کردن مردم برای شاه و ولیعهد اشاره شده است. گویا هدف از چاپ قرآن چنین چیزهایی بوده است که در قالب گزارش‌های مأمورین و کارگزاران رژیم بروز پیدا کرده است.

موضوع دیگری که این اسناد به آن اشاره دارند، عدم شرکت روحانیان انقلابی سمنان در مراسم استقبال از قرآن آریامهری بوده است. روحانیون که به ماهیت ضداسلامی رژیم و هدف او از دست زدن به نمایش دینداری آگاه بودند، از شرکت در چنین مراسمی خودداری می‌کردند. این گروه از روحانیون از هدف شاه در خصوص چاپ قرآن آریامهری با خبر بودند. مگر وی را تا چه اندازه علاقمند و عامل به احکام قرآن می‌دیدند که اکنون گول نمایش‌ها و ظاهرسازی او را بخورند؟ به راستی تغییرات در قانون انتخابات موسوم به تصویب‌نامه انجمن‌های ایالتی و ولایتی، انقلاب به اصطلاح شاه و ملت، حمله به مدرسه دینی فیضیه در قم و طالبیه در تبریز، کشتار مردم در 15 خرداد 1342، در سال‌های قبل از چاپ قرآن آریامهری و اقدامات بعدی چون برگزاری جشن‌های هنر شیراز، جشن 2500 ساله شاهنشاهی، جنایات ساواک، اختناق و دیکتاتوری و تغییر تقویم هجری به شاهنشاهی و... تا چه اندازه با نمایش دینداری شاه مطابقت و هماهنگی داشت؟ مگر در همین زمان شاه مرجع بزرگ شیعیان را تبعید نکرده بود؟

روحانیون انقلابی در چنین بستری، اقدامات شاه را از سنخ تظاهر به دینداری، عوام فریبی و دروغ می‌دانستند و نمی‌توانستند با این جریان همراه شوند. اکنون نمونه‌ای از گزارش‌ها درباره شرکت نکردن در مراسم استقبال از قرآن آریامهری را در اینجا می‌آوریم:

[دعوت شفاهی فرماندار کل سمنان به روحانیون] من جمله به آقای عالمی به وسیله مأمور ابلاغ می‌گردد. مشارالیه اظهار می‌دارد حاضر خواهم شد. در نتیجه تا ساعت 1545 نامبرده در ایستگاه حاضر نشد. مجدداً به وسیله مأمور مربوطه به نامبرده مراجعه شد، مرتبه دوم اظهار می‌دارد چون خانم من در منزل نیست، نمی‌توانم حاضر شوم. با اعلام مراتب فوق به نظر می‌رسد که نامبرده قویاً یکی از طرفداران خمینی می‌باشد.[5]

سه نکته مندرج در این بخش از سند را چنین می‌توان بر شمرد:

1. وجه تبلیغاتی اقدامات رژیم. برای حکومت مهم بود که گروه‌های مختلف مردم و از جمله روحانیون در این مراسم حضور داشته باشند. دعوت شفاهی و مراجعه مجدد مأمور برای پیگیری موضوع نشان‌دهنده این وجه قضیه است.
2. روحانیون و البته دیگر انقلابیون در چنین مواقعی به معاذیر و بهانه‌هایی توسل می‌جستند تا عدم حضور خود را توجیه کنند.
3. شرکت نکردن روحانیان در این مراسم و مراسم مشابه نشان دهنده ضدیت با رژیم پهلوی از سویی و طرفداری از رهبر تبعیدی ملت ایران حضرت امام خمینی(ره) از سوی دیگر بود.

در یکی از موضوعات مرتبط در بخش شرحی بر اسناد با سر نویس: « قرآن آریامهری! و شرکت نکردن هشت نفر از روحانیان رفسنجان در مراسم استقبال»[6] همین نکات به چشم می‌خورد.

*****

 

از: سرپرست شهربانی‌های سمنان و توابع                          شماره: 2727 / 5

به: ریاست محترم سازمان اطلاعات و امنیت سمنان          تاریخ:  25 / 1 / 1345

 

موضوع: درباره شیخ محمدعلی عالمی فرزند جواد دارنده شناسنامه 191 - 1306 دامغان. امام جماعت محله (شاهجوی سمنان)

 

    قبل از وصول کلام‌اله مجید اهدائی شاهنشاه آریامهر به سمنان از طرف آقای آیت‌اله علامه حائری مازندرانی و آقای فرماندارکل شفاهاً دستور داده شد که کلیه رؤسای ادارات و کارمندان و اهالی حتی و عدۀ[ای] از علماء حاضر سمنان ابلاغ شود که در رأس ساعت 1530 روز (9 / 1 / 45) در ایستگاه راه‌آهن حاضر شوند؛ منجمله به آقای عالمی یاد شده بالا به وسیله مأمور مربوط ابلاغ می‌گردد، مشارالیه اظهار می‌دارد: حاضر خواهم شد. در نتیجه تا ساعت 1545 نامبرده در ایستگاه حاضر نشد. مجدداً به وسیله مأمور مربوطه به نامبرده مراجعه شد، مرتبه دوم اظهار می‌دارد: چون خانم من در منزل نیست، نمی‌توانم حاضر شوم. با اعلام مراتب فوق به نظر می‌رسد که نامبرده  قویاً یکی از طرفداران آقای خمینی می‌باشد؛ علیهذا طبق دستور مرکز موضوع بدینوسیله اعلام می‌گردد. خواهشمند است مقرر فرمایند نتیجه اقدامات آن سازمان را جهت انعکاس به مرکز به این سرپرستی اعلام نمایند.

سرپرست شهربانی‌های سمنان و توابع. سرهنگ محمد آریائی

از طرف سروان بحرینی

 

 

*****

از: ساواک سمنان                                                       شماره: 1232 / 14ﻫ

به: سرپرستی محترم شهربانی‌                                    تاریخ: 31 / 1 / 1345 

 

موضوع: آقای شیخ محمدعلی عالمی فرزند  جواد اهل دامغان، ساکن سمنان

شماره عطف: 2727 / 5 ـ 25 / 1 / 45

    اطلاعات مکتسبه حاکی است آقای فرماندارکل سمنان وسیله نماینده آن فرمانداری کل، از آقایان علماء و روحانیون سمنان شفاهاً دعوت نموده‌اند به منظور استقبال از قرآن‌های مجید اهدائی اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر در محل ایستگاه راه‌آهن حضور بهم رسانند ولی پس از مراجعه و مذاکره استنباط شده است آقای عالمی از حضور و شرکت در مراسم خودداری می‌نماید به همین علت مراتب را به آن سرپرستی اعلام تا تصمیماتی در این خصوص اتخاذ گردد ولی با مراجعه مأموران شهربانی مجدداً هم به معاذیری استنکاف نموده لذا با اطلاع از این واقعه و سایر مطالب مربوطه با آقای فرماندارکل مذاکره، اعلام نظر نمودند: کمیسیون امنیت اجتماعی را به همین علت دعوت خواهند نمود و اینجانب از آن تاریخ مترصد وصول دعوت و تشکیل کمیسیون امنیت و سایر اقدامات لازم بوده است. مع المراتب با توجه به مذاکرات حضوری و سوابق آقای عالمی و این که ایشان از افکار و نظرات خود با کلیه اقداماتی که شده منحرف نمی‌شود و به فرض تشکیل کمیسیون امنیت، این ساواک نظرات خاصی از لحاظ نتایج حاصله از آن در زمان حال و آینده دارد، اجرای طرح دیگری را از همان تاریخ عدم حضور معمم موصوف پیش‌بینی نموده است ولی به علت نزدیک بودن ایام عزاداری ماه محرم و صفر و توجه به سایر جهات موضوع هر گونه اقدامات سریع و حاد دیگری را مقرون به مصلحت نمی‌داند و اینک هم از نظر مزید اطلاع و پیش‌گیری از وقایع احتمالی آینده، اعلام می‌دارد در وضع موجود اطرافیان شیخ مورد بحث مبادرت به تبلیغاتی نموده‌اند که ممکن است منتهی به بی‌نظمی و یا مشوب نمودن اذهان عمومی گردد که با نزدیک شدن ایام عزاداری محرم قابل توجه مخصوص خواهد بود. خواهشمند است دستور فرمایند مراقبت‌های لازمه را معمول و نتیجه را اعلام فرمایند.

رئیس سازمان اطلاعات و امنیت سمنان. لحسائی

صادر شد. 31 / 1 / 45

 

 

*****

 

از: سرپرست شهربانی‌های سمنان و توابع                 شماره: 3211 / 4

به: فرمانداری محترم کل سمنان                              تاریخ: 31 / 2 / 1345

 

موضوع: آقای شیخ محمدعلی عالمی

     قبل از وصول کلام‌اله مجید اهدائی شاهنشاه آریامهر، چون قاطبه اهالی و مأمورین ادارات دولتی مایل بودند در مراسم استقبال شرکت و در ایستگاه راه‌آهن حاضر شوند و تقاضا داشتند ساعت ورود کلام‌اله مجید به آنان اطلاع داده شود؛ طبق اطلاع جناب آقای فرماندارکل به آقایان روحانیون و مردم ساعت ورود کلام‌اله مجید[را] اعلام، منجمله به روحانی فوق نیز اطلاع که در ایستگاه راه‌آهن حاضر شود. نامبرده به عذر نبودن همسرش در منزل از آمدن به ایستگاه راه‌آهن خودداری که مراتب به همین طریق به سازمان اطلاعات و امنیت سمنان اعلام، طبق نامه سازمان جنابعالی در همان موقع شفاهاً اظهار فرمودند کمیسیون امنیت اجتماعی را برای رسیدگی به این جریان دعوت خواهید فرمود، به علت تشکیل سمینار آقایان استانداران و فرمانداران کل و مسافرت آن فرماندار محترم کل اقدامی معمول نگردید؛ خواهشمند است جواباً اقداماتی که در این مورد باید به عمل آید و نظریه خود را در مورد شخص نامبرده بالا اعلام فرمایند.

سرپرست شهربانی‌های سمنان و توابع. سرهنگ محمد آریائی

 

گیرنده: ریاست محترم سازمان اطلاعات و امنیت سمنان عطف به شماره 1427 / 14 ﻫ ـ 18 / 2 / 45 جهت اطلاع و هر نوع اقدام

ملاحظه شد فعلاً در جریان باشد. 1 / 3 / 45

خلاصه سند صادر شد. 1 / 3 / 45 

فعلاً بایگانی شود. 3 / 3 / 45

 

*****

 

از: فرماندار کل سمنان                                             شماره: 117 / 2

به: رئیس شهربانی‌های سمنان و توابع                      تاریخ: 2 / 3 / 1345

 

عطف به نامه شماره 3211 / 5

    درمورد عدم استقبال شیخ محمدعلی عالمی از قرآن پهلوی، که با مهر شاهنشاه آریامهر به چاپ رسیده، به‌ طوری که استحضار دارند مردم شاه دوست و متدین سمنان و آقایان روحانیون به موقع در ایستگاه راه‌آهن اجتماع، ضمن احساسات شاه دوستی و فرستادن صلوات و دعا برای سلامتی شاهنشاه و والاحضرت ولایتعهد، قرآن پهلوی را استقبال نمودند. ضمناً حضرت آیت‌اله علامه حائری با کبر سن و کسالت از منزل تا امام‌زاده یحیی علیه‌السلام به استقبال قرآن کریم آمد. عدم حضور شیخ محمدعلی عالمی که اصولاً جزو آقایان علماء محسوب نمی‌شود، کوچکترین اثری نداشته، دلیل بر کوته فکری و نادانی است. شرکت در آن مراسم و تجلیل از کتاب آسمانی قرآن مجید وظیفه هر مسلمان است؛ مجلس بزم و طرب نبوده تا نامبرده از شرکت در آن معذور باشد. در هر حال اموری را که باید در کمیسیون امنیت اجتماعی مورد رسیدگی قرار گیرد، قانون صریحاً تعیین نموده، هرگاه دلایل و مدارکی که منطبق با قانون مذکور باشد و تشکیل کمیسیون را ایجاب نماید ارسال فرمایند تا اقدام گردد. نامبرده کوچکتر از آن است که موضوع در کمیسیون حفظ امنیت اجتماعی مطرح گردد. خواهشمند است دستور فرمایند اعمال و افعال او زیر نظر و مراقبت مأمورین مورد اعتماد قرار گرفته در تمام موارد ریاست محترم سازمان اطلاعات و امنیت سمنان را از جریان مستحضر فرموده، با نظر سازمان امنیت اقدام مقتضی معمول فرمایند.

فرمانداری کل سمنان. نصرت‌اله اکبر

رو نوشت برابر با اصل است. بیطرف