راهبرد اعتصابات در نهضت امام خمینی(ره) و توجه ایشان به رعایت نکات حفاظتی

27 آبان 1402

پیشگفتار

در مجموعه اسناد حضرت امام خمینی(ره) در ساواک تعدادی از اسناد حکایت از گفتارهایی دارد که به امام منتسب است. این نقل قول‌ها غالباً بیان همه یا قسمتی از نامه‌ها و سخنان امام است که به وسیله اشخاص مختلف و در موضوعات متفاوت ارسال یا بیان گردیده و در جلسات خصوصی و یا عمومی به سمع حضار رسیده است. منابع ساواک که بعضاً در این جلسات حضور یافته و یا رخنه نموده بودند پس از شنیدن مطالب، طی گزارشی آن را به مرتبطین خود در ساواک ارائه می‌دادند و سپس طبق سلسله مراتب، ارزیابی شده و در پرونده افراد مربوط به موضوعِ مطرح شده بایگانی و یا مورد عملیات بعدی قرار می‌گرفت.

اهمیت انتشار این گونه گفتارها در بازخوانی حوادثی است که در کتاب‌های تاریخ انقلاب اسلامی ایران کمتر مورد توجه قرار گرفته است و می‌تواند گوشه‌ای از تاریخ پر حادثه بین سال‌های 1340 تا 1357 را روشن کند و از طرفی از لابلای این نقل قول‌ها سیره و روش حضرت امام و برخی از مبارزین و مبارزات آنها روشنتر گردد.

با توجه به این که منابع ساواک گزارش‌های خود را از این گونه جلسات ـ بسته به میزان سواد، دقت و حافظه خود ـ ارائه می‌نمودند، احتمال خطا و نادرستی در نقل آنها وجود دارد؛ لذا ما اولاً در انتخاب و درج نقل قول‌ها از اسناد و قراین دیگر برای اثبات صحت یا مقرون به صحت بودنِ آنها استفاده می‌کنیم و ثانیاً می‌کوشیم با ذکر شواهدی آنها را تبیین نموده، یا در جایی از آنها بهره بگیریم که می‌توانند نکته‌ای غلط و یا سهوی تاریخی را اصلاح و روشن کنند.

******

در تاریخ 10 مرداد ۵۷ (26 شعبان 1398 ه‌.ق) مزدوران رژیم از در و دیوار به منزل آیت‌الله سید جلال‌الدین طاهری[1] از روحانیون مبارز اصفهان هجوم آوردند و وی را دستگیر کردند. مردم برای مطلع شدن از چگونگی اوضاع در مقابل منزل ایشان اجتماع کردند. روز بعد ساعت ۱۰ صبح پس از رسیدن مأموران زد و خورد شدیدی در می‌گیرد و در این حمله ۴ نفر شهید و عده زیادی مجروح می‌شوند.[2] پس از این واقعه روحانیون اصفهان تصمیم گرفتند که در منزل آیت‌الله سید حسین خادمی تحصن کنند. بدین منظور علمای اصفهان از مدرسه صدر بازارِ اصفهان حوزه‌های درس را تعطیل کرده و در طول مسیر تمام بازاری‌ها نیز فروشگاه‌ها را تعطیل کردند. جمعیتی حدود دو هزار نفر به سوی منزل آیت‌الله خادمی به راه افتادند و از همین روز بازار اصفهان و نیمی از شهر و نماز جَماعات، دروس حوزه و مساجد به حالت تعطیل درآمد. درگیری و ناآرامی‌ها و تحصن جمعیت فراوانی در اصفهان تا اوایل ماه رمضان ادامه داشت. در مدت ده روزی که این تحصن به طول انجامید، منزل ایشان کانون انقلاب و خود آن حضرت پذیرای مردم اصفهان شد. آخرین شب تحصن، نیروهای نظامی اطراف منزل ایشان را محاصره کرده و گروهی از مردم مظلوم را به خاک و خون کشیدند. و در 20 مرداد (6 رمضان) در اصفهان حکومت نظامی اعلام شد. در پی این واقعه مسئولان سیاسی، امنیتی استان به مرکز اعلام کردند: عامل اصلی و محرک واقعی وقایع اخیر شخص آیت‌الله خادمی است لذا یا باید تعهد همکاری بسپارد و از وقایع اخیر اعلام انزجار و تنفر کند و یا اصفهان را برای همیشه ترک گوید و یا او و فرزندش دستگیر و زندانی شوند. در پی مشورت‌های فرمانده نیروی زمینی و رئیس ستاد بزرگ ارتشتاران با نخست وزیر وقت جعفر شریف‌امامی اعلام شد که دستگیری او و فرزندش اقدامات تند و خطرناک‌تری را از سوی مردم اصفهان به دنبال خواهد داشت. از این رو با شگردها و تهدیدات ناجوانمردانه سعی در به زانو در آوردن ایشان نمودند؛ لکن سیاست و درایت ایشان باعت شد که از این اقدامات شیطانی طَرْفی نبندند.

هر چند حضرت امام خمینی(ره) اعتصابات و تعطیلی مساجد و اجتماعات را به صورت مقطعی از شگردهای مبارزه می‌دانست ولی ادامه آن را برای طولانی مدت به ضرر نهضت و خواسته رژیم پهلوی می‌شمرد؛ لذا روز 18 مرداد 57 طی تماسی با منزل آیت‌الله خادمی خواستار پایان بخشیدن به تحصن و تعطیلی مساجد و اجتماعات گردید.

اسناد زیر بیان چگونگی شروع و انجام واقعه مرداد 1357 در اصفهان است. ما دو نقل قول از حضرت امام را که درباره پایان دادن به تحصن و اعتصابات در اصفهان و توصیه به گردهمایی مردم در شب‌های ماه مبارک رمضان در مساجد و محافل مذهبی است، در ابتدای اسناد قرار دادیم و سپس اسنادی که گزارش واقعه را می‌دهد در پی آن آوردیم.

نکته‌ای که در سند شماره: 9262 / 10 ه‌ 1 مورخ 18 / 5 / 37[1357] جلب توجه می‌کند اهتمام حضرت امام(ره) به رعایت نکات امنیتی و اطلاعاتی در بیان مطالب است. در این سند می‌خوانیم که ایشان مستقیماً با منزل آیت‌الله خادمی تماس نمی‌گیرد بلکه به واسطه آیت‌الله سید کمال فقیه ایمانی[3] از شاگردان خود، موضوع پایان تحصن و اعتصابات را به اطلاع آیت‌الله خادمی می‌رساند و علت آن را نشناختن منشی پاسخگو در پای تلفن منزل آیت‌الله خادمی عنوان می‌کنند.

*****

به: 312 تاریخ : 18 / 5 / 37

از: 10 ه‌ شماره : 9262 / 10 ه‌ 1

در ساعت 1920 روز 17 / 5 / 37 سید کمال فقیه ایمانى از روحانیون اصفهان تلفنى با منزل آیت‌الله خادمى تماس حاصل و اظهار داشته: یک ربع قبل از نجف از منزل آقا تلفن کردند (منظور از آقا خمینى مى‌باشد) و گفتند سلام مرا به آقاى خادمى برسانید و بگویید علت اینکه مستقیماً با خود شما تماس نگرفتم و از طریق واسطه پیغام مى‌دهم این است که پاى تلفن شما شخص دیگرى نشسته و من صداى او را نمى‌شناسم.

وى سپس پیغام خمینى را مبنى بر این که خادمى اجازه بدهد نماز و منبر آزاد شود زیرا موقع تبلیغات است و دولت از خدا مى‌خواهد که نماز و منبر تعطیل باشد ابلاغ نموده، فقیه ایمانى افزوده است: علت این که با واسطه پیغام داده این است که مطمئن شود به شما ابلاغ مى‌گردد.

تـقـوى

رمز شد

*****

به: 312 تاریخ : 19 / 5 / 37

از: 10 ه‌ شماره : 9320 / 10 ه‌ ‌1

پیرو شماره : 9265 / 10 هـ 18 / 5 / 37

با استفاده از منبع 1585 در ساعت 1220 روز 19 / 5 / 37 شخصى به نام مسعودى از قم به منزل آقاى آیت‌الله خادمى تلفن کرد و اظهار نمود: یک ساعت قبل با نجف با آقا تماس گرفته شد (منظور خمینى است) ایشان فرمودند: «به حضرت آیت‌الله خادمى از قول من دعا و سلام برسانید و بگویید تا به حال هرچه بوده از تحصن و تعطیل بازار خیلى خوب بوده» ولى امر فرمودند: «از این به بعد بازار را باز کنند و مردم هم از تحصن خارج شوند ولى در شب‌هاى ماه رمضان، مخصوصاً شب‌هاى احیا تمام آنچه که باید اظهار نمایند بگویند و گویندگان هر چه مى‌توانند از اوضاع بیان کنند، تا حالا خوب بوده، از این به بعد صلاح نمى‌دانم.» و نامه‌اى هم در اول ماه رمضان مرقوم فرموده‌اند که رسیده یا مى‌رسد و فرموده‌اند: «این هم از من است گوش کنند.» موضوع فوق یک مرتبه به آقاى خادمى گفته شده و طبق درخواست آقاى خادمى یک دفعه هم عیناً به نماینده ایشان اظهار گردیده. نماینده آقاى خادمى اظهار مى‌دارد: آقا نفرمودند که تحصن را چگونه به هم بزنند؟ مسعودى از قم اظهار مى‌دارد: به امر آقا یعنى خمینى و بگویند این عین مطالبى است که خمینى اظهار کرده است. عکس‌العمل حاصله متعاقباً به استحضار خواهد رسید.

تقوی

گوینده: آقاى دبیرى

گوینده: شجاعى

ساعت: 1455 روز 19 / 5 / 37

*****

به: 312 تاریخ: 11 / 5 / 37

از: 10 ه‌ شماره : 9190 / 10 ه‌ 1

موضوع: انتشار خبر بازداشت سید جلال طاهرى حسین‌آبادى

از ساعت 0900 صبح روز10 / 5 / 37 بین عده‌اى از طلاب جوان مدرسه علمیه کاسه‌گران، صدر و ذوالفقار و به دنبال آن تعدادى از کسبه بازار بزرگ (واقع در خیابان عبدالرزاق) خبر دستگیرى سید جلال طاهرى حسین‌آبادى منتشر گردید. به تدریج تعدادى از کسبه که دراطراف این مدارس مغازه دارند شروع به بستنمغازه‌هاى خود نمودند به‌طورى که در ساعت-1200 تقریباً نصف بازاراصفهان تعطیل گردید. دراین موقع عده‌اى از بازاریان و طلاب جوان براى آگاهىاز صحت و یا سقم خبردستگیرى طاهرى و تعیین تکلیف خود به طرف منزل آیت‌الله خادمى رهسپار شدند.

نظریه شنبه: خبر بازداشت طاهرى ابتدا از جانب خانواده طاهرى به اهالى حسین آباد و پس از آن به عده‌اىاز افراطیون مذهبى اطلاع داده شد حتى گفته شده که طاهرى در برابر مأمورین انتظامى مقاومت کرده و به زور او را در اتومبیل نشانده و به منطقه نامعلومى برده‌اند. ضمناً به دنبال انتشار این خبر چند نفر جوان ناشناس در بازار کسبه را به تعطیل دعوت و آنان را در صورت باز بودن تهدید به شکستن شیشه و آتش زدن مغازه نموده‌اند.

نظریه یکشنبه: به دنبال بازداشت طاهرى از طرف افراطیون مذهبى و اهالى حسین‌آباد (محل سکونت طاهرى) اقدامات حادى در شهر صورت گرفته که مراتب به موقع به استحضار رسیده است. دادار

نظریه چهارشنبه: نظریه یکشنبه مورد تأیید است.

نظریه جمعه: نظریه یکشنبه مورد تأیید است. تکاپو

نظریه 10 ه‌: نظریه سلسله مراتب عملیاتى مورد تأیید است.

در مورد شناسایى و دستگیرى محرّکین دستور لازم به امنیت داخلى داده شده است.

*****

بسمه تعالى

سحرگاه سه‌شنبه 10 / 5 / 57 که سینه فجر شکافته مى‌شد، در محیط امنیت و فضاى باز سیاسى و با ادعاى اعطاى آزادى، عمال رژیم، وحشیانه از دیوار به منزل دانشمند مجاهد و روحانى با فضیلت حضرت حجت‌الاسلام و المسلمین جناب آقاى طاهرى حفظه‌الله ریختند و پس از توهین به ایشان و اسلحه کشیدن به روى زن و فرزندانشان معظم‌له را با سر و پاى برهنه ربودند! به دنبال این آدم دزدى که غرض از آن جریحه‌دار نمودن احساسات پاک مردم مسلمان اصفهان و اهانت به روحانیت بود، جامعه روحانیت و مسلمانان غیور به منزل حضرت آیت‌الله خادمى دامت برکاته رفته و پس از تعطیل مجالس درس و محافل علمى از طرف علماء اعلام و دانشجویان و بستن مغازه‌ها از طرف اصناف، در منزل معظم‌له متحصّن شدند.

پس از ربودن جناب آقاى طاهرى عده‌اى از مردم مسلمان که براى اطلاع از چگونگى جریان به طرف منزل ایشان در حسین آباد رفته بودند با کمال تأسف مورد هجوم وحشیانه مأمورین مسلح قرار گرفته، برخى کشته و گروه زیادى هم مجروح شدند.

جامعه روحانیت اصفهان قاطعانه تصمیم گرفت که تا آزادى حضرت حجت‌الاسلام و المسلمین جناب آقاى طاهرى، حوزه‌هاى درس و نماز درمساجد را تعطیل نماید و از همه اصناف محترم اصفهان و حومه که همیشه پشتیبان دین و روحانیت بوده‌اند نیز خواستارند که با علماء اعلام همدردى نموده و تا آزادى معظم‌له مغازه‌هاى خود را تعطیل نمایند.

ما ضمن ابراز تنفر و انزجار از کشتارها و جنایات رژیم در شهرهاى ایران، همبستگى کامل خود را با مراجع معظم‌له تقلید بالاخص حضرت آیت‌الله العظمى المجاهد الخمینى دامت برکاتهم اعلام و حوادث اخیر را به پیشگاه مقدس امام زمان عجل الله فرجه الشریف و همچنین خانواده‌هاى داغدار و مصیبت زده تسلیت مى‌گوییم.

و سیعلم الذین ظلموا اىّ منقلب ینقلبون

الاقل احمد زاهد ـ الاحقر حسن صافى ـ عباسعلى ادیب ـ سید مصطفى مهدوى- حسین الموسوى الخادمى ـ مرتضى ابطحى ـ محمد على صادقى ـ باقر رجائى - حیدر على محقق ـ سید حسن مدرس ـ کمال فقیه ایمانى ـ الحاج اسماعیل-هاشمى ـ سید محمد بهشتى ـ محمد حسین منصورزاده ـ ابوالحسن بدرى ـ حسین خادمى ـ مهدى مظاهرى ـ محمد على ابراهیمى ـ سید حسین واعظ ـ احمد فیاض ـ سید محمد تقى مدنى ـ سید محمد امامى ـ مرتضى هاشمى سید محمد على جزایرى ـ سید حسن بهشتى ـ سید عباس هدایتى- سید رضا جزایرى ـ محمود کفعمى ـ مرتضى مقتدائى ـ سید اصغر مرتضوى- رضا قربانیان ـسید حسین طباطبایى ـ نورالدین جعفریان

*****

از: شهربانى استان اصفهان ـ اطلاعات شماره: 47ـ19ـ57

به: جناب آقاى استاندار استان اصفهان تاریخ: 11 / 5 / 2537

موضوع: سید جلال طاهرى حسین‌آبادى

برابر گزارش دایره مربوطه ساعت 1000 روز 10 / 5 / 37 بازار اصفهان به عنوان اعتراض به دستگیرى سیدجلال طاهرى حسین‌آبادى تعطیل و عده‌اى از بازاریان و طلاب به تدریج در منزل حسین خادمى اجتماع نموده‌اند همچنین تعدادى از عناصر اخلالگر در خیابان‌ها و کوچه‌هاى منطقه حسین‌آباد شروع به تظاهرات و دادن شعارهاى مضره نموده و با سنگ و چوب و آجر به طرف مأمورین حمله و با آتش زدن لاستیک‌هاى کهنه اتومبیل مبادرت به ایجاد دود و راه‌بندان به منظور ممانعت از حرکت نیروها نموده که با استفاده از وسایل کنترل اغتشاشات ماشین آتش‌نشانى و گاز اشک‌آور متفرق و ضمن فرار وارد باشگاه آیرم شده و با شکستن شیشه‌ها و ایجاد آتش‌سوزى خساراتى به بار آورده و در بانک صادرات شعبه حسین‌آباد نیز آتش‌سوزى که منجر به خساراتى گردیده، همچنین در روز مذکور شیشه‌هاى تابلوى انجمن‌هاى ملى اصفهان و شهرستان را در خیابان قزلباش شکسته‌اند و چون تظاهرکنندگان قصد حرکت به شهر و رفتن به بازار داشتند از پیشروى آنان به طرف شهر جلوگیرى لکن چون عملیات اخلالگرانه ادامه داشت و اغتشاش‌کنندگان با آب اثر گاز را خنثى و با سنگ‌پرانى و حمله به مأمورین ادامه مى‌دادند تعداد چند تیر هوایى شلیک و در ساعت 1600 روز مذکور اغتشاش کنترل گردید و در ساعت 1900 اطلاع حاصل شد که یک نفر در بیمارستان وحید واقع در خیابان دستگرد حوزه استحفاظى ژاندارمرى فوت و به پزشکى قانونى منتقل که بعداً معلوم گردیده در اثر اصابت گلوله بوده ولى هنوز نظر پزشک به طور قطعى معلوم نیست و سه نفردیگر که در اثر اصابت گلوله مصدوم و در بیمارستان ثریا تحت معالجه مى‌باشند به اسامى: هوشنگ عاطفى 12 ساله از ناحیه صورت و سعید حسینى و احمد سلیمى از ناحیه پا و شکم مصدوم و یک به نام سعید دهقان دیپلمه که از ناحیه پا مورد اصابت گلوله قرار گرفته بود از بیمارستان مسیحى مرخص و در کلانترى 5 تحت بازجویى است.ساعت 2330 روز مذکور که یک عدد لوله فلزى کوچک محتوى مواد محترقه به داخل پارکینگ ساختمان کنسولگرى امریکا پرتاب شده که به اتومبیل و دیوارداخل کنسولگرى خسارت جزیى وارد گردیده.

*****

از: شهربانى استان اصفهان شماره: 443ـ5ـ51

به: تیمسار فرماندهى مرکز توپخانه و موشک‌ها تاریخ: 11 / 5 / 37

پیرو شماره‌هاى 443ـ5ـ51 ـ 11 / 5 / 37 و 44 ـ 40 ـ55 ـ 11 / 5 / 37

با توجه به اعلامیه آقاى سید حسین موسوى خادمى درباره اعتراض نسبت به بازداشت سید جلال طاهرى و تشویق و ترغیب مردم اصفهان به همبستگى و تحصن در منزل خود که ضمن آن اضافه نموده همگى مردم غیور اصفهان تا آزادى مشارالیه از پاننشسته و به تعطیل نماز و درس و مغازه‌ها ادامه مى‌دهند و چنانچه پاسخ مثبت داده نشود مسئولیت هر نوع عکس‌العملى به عهده مقامات خواهد بود.

برابر اطلاعات رسیده عده‌اى از سایر شهرستان‌هاى اطراف هم با آمدن به اصفهان به منزل وى رفته، مرتضى مطهرى روحانى و گوینده نیز از تهران به منزل وى وارد و قرار است فردا با توجه به تشکیل مجلس ختم در مسجد حسین‌آباد و تعطیل مغازه‌ها که به نظر مى‌رسد با صدور اعلامیه مزبور ادامه و توسعه پیدا کند، فعالیت عناصر خرابکار و وقوع عملیات خرابکارانه و اغتشاشات دامنه‌دار در سطح شهر پیش‌بینى مى‌گردد. با توجه به کمبود پرسنل شهربانى که در جلسات متعدد شوراى هم آهنگى و تأمین مورد تأیید واقع شده و همچنین شوراى تأمین روز جارى که لزوم کمک پرسنلى تا 280 نفر را تصویب نموده به منظور آمادگى براى جلوگیرى از اغتشاشات خواهشمند است دستور فرمائید با توجه به وضع فعلى اصفهان یک گردان از ساعت 0700 روز 12 / 5 / 2537 در اختیار این شهربانى قرار داده که عده‌اى از آن به صورت گروهى در نقاط حساس شهر مستقر و با پرسنل شهربانى به صورت واحد ضربت براى مقابله با اغتشاشگران اقدام گردد. چنانچه کمک آن مرکز موکول به تشکیل شوراى مجدد به هنگام درگیرى و اغتشاشات و کسب مجوز گردد با توجه به تراکم ترافیک و مشکلات نقل و انتقال نیرو با از دست رفتن فرصت لطمات و صدمات قابل توجه و جبران ‌ناپذیر به بار خواهد آمد. ضمناً صدور اوامر مقتضى جهت آمادگى هوانیروز براى کمک هلى‌کوپتر و ...آتش‌نشانى یگان‌هاى نظامى مستقر در منطقه مورد تقاضا است.

رئیس شهربانى استان اصفهان ـ سرتیپ مصطفائى

گیرندگان: ریاست محترم سازمان اطلاعات و امنیت استان اصفهان جهت آگاهى و هرگونه اقدام

تیمسار فرماندهى ناحیه ژاندارمرى اصفهان پیرو شماره‌هاى 443ـ5 / 51 ـ11 / 5 / 37 خواهشمند است دستور فرمائید نسبت به اعزام حداکثر کمک از نظر پرسنلى در رأس ساعت 700. روز 12 / 5 / 37 اوامر مقتضى صادر فرمائید.

ریاست امنیت داخلى، باید نهایت مراقبت از هر جهت به عمل آید و تا زمانى که وضع به حال عادى برنگشته کارمندان باید برابر طرح آمادگى عمل نمایند. 11 / 5[ تقوى]

آقاى ملکى به کارمندان ابلاغ نمائید. 11 / 5[ نادرى]

*****

قال رسول‌الله (ص) من لم یهتم بامور المسلمین فلیس بمسلم

همشهریان عزیز: مردم متدین نجف‌آباد همان طور مى‌دانید به دنبال تبعید بى‌دلیل حجت‌الاسلام و المسلمین آیت‌الله جناب آقاى حاج آقا جلال طاهرى و ارجاع ایشان پس از چند ماه و استقبال عجیب و پرشکوه مردم متدین اصفهان و دیگر شهرهاى استان از ایشان و سپس شروع نماز جمعه آبرومند و اسلام‌ پسند ایشان تنها به این جرم و گناه که مردم مسلمان و متدیّن به ایشان علاقمند بوده و در برنامه‌هاى دینى ایشان مخصوصاً نماز جمعه با شوق و شعف شرکت مى‌کنند این مرتبه به طرز وحشیانه ساعت 3 بعد از نیمه شب به منزل ایشان شبیخون زده و با ضرب و هتک و توهین به خود و خانواده‌اش ایشان را دستگیر و به جاى نامعلومى برده‌اند. مردم حق شناس اصفهان به رهبرى روحانیت و در رأس آنان حضرت آیت‌الله جناب آقاى خادمى مدظله به عنوان اعتراض به این عمل خلاف شرع و قانون بلکه خلاف همه قوانین بین‌المللى از روز سه‌شنبه 10 / 5 دست به اعتصاب عمومى و تحصن در منزل حضرت آیت‌الله خادمى تا آزادى ایشان زده‌اند و از قرار مسموع شهرستان یزد و بعضى از شهرهاى دیگر به این اعتصاب ملحق شده‌اند. مقتضى است همشهریان عزیز نجف‌آبادى برادران اصفهانى و یزدى خود را در این امر مشروع و خواسته قانونى همراهى کرده و آنان را تنها نگذارند و روز شنبه 14 / 5 / 57 را تعطیل و از منزل‌ها بیرون نیایند تا ماهیت مدعیان اسلام پناهى و گسترش آزادى و محیط باز سیاسى بیشتر و بهتر به جهانیان معرفى گردند.

حسینعلى احمدیان ـ مرتضى احمدیان ـ ابوالقاسم ابراهیمى ـ عباس ایزدى ـ غلامحسین ایزدى- سید حسن اسماعیلیان ـ یدالله پورهادى ـ سید باقر حسنى ـ غلامرضا حجتى ـ سید کمال حسینى- صادق حجتى ـ قربانعلى درّى ـ محمود رستگارى ـ عباس دادخواه ـ محمد جعفر رحیمى ـ حسن دیانى محمد شریعتى ـ احمد شریفیان ـ مرتضى صفرى ـ مهدى صالحى ـ محمد صالحى ـ سید هادى طباطبایى- سید جعفر طباطبایى ـ محمدرضا طباطبایى ـ محمدعلى طالب ـ رمضانعلى علینقى ـ اسدالله فتاح‌الجنان- نصرالله قضائى ـ مجتبى قضائى ـ غلامحسین قیصریان ـ لطفعلى فقهى ـ سید حیدر کاظمى ـ مصطفى ناطق- غلامحسین نادى ـ سید محمود مدرس ـ عباس موسوى ـ محمد على مجاهدى- حاج على منتظرى ـ محمد على مصطفائى ـ ابوطالب مصطفائى ـ سید حسین هاشمى ـ حبیب‌الله یوسفى

جامعه روحانیت نجف‌آباد

*****

به: کل سوم 312 تاریخ: 12 / 5 / 37

از: 10 ه‌ شماره: 9153 / 10 ه‌

پیرو شماره 9152 / 10 ه‌ـ 11 / 5 / 37

رفته رفته به تعداد افرادى که در منزل آقاى آیت‌الله خادمى اقامت نموده‌اند افزوده گردیده و از قم و شهرکرد و نجف‌آباد به منزل او آمده‌اند و آقاى مطهری هم از تهران آمده و صحبت‌هاى حاد در منزل او صورت گرفته و با اینکه خود آقاى خادمى قانع گردیده بود که طاهرى اعمال غیرقانونى انجام داده و تأسف خود را اعلام داشته در عین حال اعلامیه‌اى به این مضمون نوشته و امضاء کرده و از آن فتوکپى برداشته که به مردم بدهند:

حمله ناگهانى نیمه شب به منزل حجت‌الاسلام و المسلمین جناب آقاى طاهرى دام بقاء موجب نگرانى و افسردگى خاطر علماء اعلام و گویندگان گردیده و اظهار تنفر خود را از این عمل وحشیانه ابراز مى‌دارند. اکنون مردم شریف اصفهان همبستگى خود را به علما اعلام نموده و در منزل اینجانب متحصن گردیده همگى اهالى متدین و غیور اصفهان اظهار مى‌دارند تا آزادى معظم‌له از پا نخواهیم نشست و تعطیل نماز و درس و مغازه‌ها را ادامه مى‌دهیم و چنانچه پاسخ مثبت به ما داده نشود مسئولیت هر گونه عکس‌العملى به عهده مقامات خواهد بود.

حسین الموسوى الخادمى

از طرفى افرادى دو سه نفرى با موتورسیکلت به نقاطى که پلیس مستقر نیست بانک‌ها یا هتل‌ها را با مواد آتش‌زا آتش مى‌زنند. بعدازظهر رستوران هتل پل و یک بانک را آتش زده‌اند که در خاموشى آن سریعاً اقدام شده.

با توجه به اعلامیه صادره از طرف آیت‌الله خادمى و اقداماتى که انجام شده، استقرار پلیس در نقاط مختلف شهر و مراقبت کامل از تمام مؤسسات ضرورى به نظر مى‌رسد تا وضع عادى گردد که در این مورد مراتب در شوراى هماهنگى طرح و رئیس شهربانى کمک لازم را از مرکز توپخانه تقاضا نموده است.

تقــوى

*****

به: 312 تاریخ: 22 / 5 / 37

از: 10 ه‌ شماره: 9350 / 10 ه‌

موضوع: منزل آقاى خادمى

پس از مذاکرات مفصل و همه جانبه رئیس سازمان که با آیت‌الله خادمى و نمایندگان و به دفعات صورت گرفته بود قرار گردید آیت‌الله خادمى روز19 / 5 / 37 اعلامیه‌اى صادر و مردم را دعوت نمایند تا از منزل مشارالیه بیرون بروند که به همین نحو عمل و در نتیجه شب هنگام مورخه 19 / 5 / 37 اعلامیه مورد نظر صادر و اجتماع کنندگان از منزل آقاى خادمى خارج و در خیابان‌ها شروع به تظاهرات و خرابکارى نموده و با دخالت مأمورین تعدادى مجروح و دو نفر کشته و بقیه متوارى گردیدند.

متعاقب این حوادث حدود1000 نفر از متظاهرین مجدداً با برداشتن چند نفر از مجروحین و مقدار زیادى چوب آجر و سنگ و حلب‌هاى محتوى بنزین به منزل آیت‌الله خادمى رفته و متحصن شدند. هدف متظاهرین از بردن مجروحین به منزل مذکور تحت تأثر قرار دادن تجمع کنندگان بوده تا بتوانند از این احساسات به نفع خود بهره‌بردارى و با استفاده از وسایلى که به همراه داشتند مبادرت به خرابکارى بیشترى بنمایند.

رئیس سازمان از ابتداى حوادث مذکور تا صبح مورخه 20 / 5 / 37 مرتباً با آیت‌الله خادمى و نمایندگان مشارالیه تماس تلفنى داشته و نامبردگان را دلالت تا به هر نحوى که باشد منزل مذکور را از متظاهرین تخلیه نمایند. در نتیجه یکى از نمایندگان آیت‌الله خادمى در ساعت 0330 روز 20 / 5 / 37 ضمن تماس تلفنى با مشارالیه اظهار داشت: چنانچه مأمورین از اطراف منزل آقاى خادمى دور شوند تجمع کنندگان متفرق خواهند شد که به همین ترتیب عمل ولى اجتماع کنندگان تا ساعت 0530 از منزل خارج نشده و در نظر داشتند که روز جمعه 20 / 5 / 37 چند نفر از کشته شدگان را به آنجا آورده و با اجتماع عظیم یک آشوب همگانى به وجود آورند.

ضمناً اطلاع حاصل شده بود که در پشت بام‌هاى منازل با ظرف‌هاى بنزین و چوب و آجر و سنگ سنگربندى نموده تا هنگام آمدن نیروى انتظامى با آنان مبارزه نمایند. در این حالت از طرف سازمان تدبیرى اندیشیده شده و به نماینده خادمى ابلاغ گردید که اگر تا نیم ساعت دیگر منزل تخلیه نشود تمام امکانات نیروى انتظامى به کار خواهد رفت و ممکن است تمام اجتماع ‌کنندگان از بین بروند. با این تهدید در ساعت 0600 صبح 20 / 5 / 37 بدون دخالت پلیس منزل تخلیه گردید.

نظریه 10 ه‌: چنانچه با تدبیر منزل تخلیه نمى‌گردید و اجتماع تا موقع حکومت نظامى برچیده نشده بود با سنگربندى و سنگ و چوب و بنزین و سایر وسایل تخریبى که مهیّا گردیده بود و از طرفى احساسات اجتماع کنندگان هم با حضور مجروحین به حد نهایت رسیده بود عده کثیرى کشته مى‌شدند و لطمات جبران ناپذیرى وارد مى‌گردید.

*****

از: ستاد بزرگ ارتشتاران تاریخ: 20 / 5

به: فرمانده مرکز توپخانه شماره: 32 / 02 / 29ـ1701

1ـ به فرمان مطاع مبارک شاهانه براى حفظ جان و مال اهالى اصفهان حکومت نظامى بایستى با شدت عمل کند و متخلفین را دستگیر و تسلیم دادگاه نظامى نماید.

2ـ تمام محرکین واقعه اخیر در هر موقعیتى که باشند باید دستگیر و تحت تعقیب قرار گیرند. اسامى و شغل آن‌ها را گزارش دهید.

3ـ دستور داده شد 20 دستگاه نفربر زرهى به اصفهان اعزام که توپ‌ها را از چهارراه‌ها و خیابان‌ها جمع‌آورى نمایید.

4ـ اسامى اعضاى دادگاه نظامى را سریعاً اعلام دارید تا به شرف تصویب ذات شاهانه برسد.

ارتشبد ازهارى

ستاد

1ـ در اجراى فرمان مطاع مبارک ملوکانه مقررات فرماندارى نظامى با شدت هر چه تمامتر برقرار شود و متخلفین دستگیر و طبق ماده 25 با آنان رفتار گردد.

2ـ پیگیرى شود نفربرهاى زرهى زودتر اعزام شود و توپ‌هاى خ ک [خود کششى] جمع‌آورى گردد.

3ـ اسامى دادگاه نظامى ظرف روز 21 / 5 / 2537 گزارش گردد. 21 / 5 / 2537 [رضا ناجى]

*****

توجه فرمایند توجه فرمایند توجه فرمایند

اعلامیه شماره 1 فرماندارى نظامى اصفهان و حومه

به منظور حفظ نظم و آرامش عمومى و جلوگیرى از عملیات اخلالگران مقررات حکومت نظامى در شهر اصفهان و حومه برقرار و از همشهریان محترم خواهشمند است با توجه به نکات مشروحه زیر نهایت همکارى به منظور اعاده نظم با نیروهاى نظامى به عمل آورند:

1ـ از ساعت 8 بعدازظهر روز جارى هر گونه رفت وآمد در شهر مطلقاً ممنوع و با خاطیان برابر مقررات فرماندارى نظامى رفتارخواهد شد.

2ـ تشکیل هرگونه اجتماعى به هر شکل و هر عنوان بیشاز سه نفر مطلقاً ممنوع است.

3ـ هر گونه حمل اسلحه و جنگ افراز سرد و گرم به هر ترتیب و هر شکل اکیداً قدغن مى‌باشد.

4ـ هر نوع اقدامات تحریک‌آمیز به هر صورت و به هر شکل مطلقاً ممنوع مى‌باشد.

5 ـ مسئولین تأمین مایحتاج عمومى از قبیل نانوائى‌ها، قصابی‌ها، خواربار فروشى‌ها، داروخانه‌ها و از این قبیل حق تعطیل محل کسب خود را ندارند و اهالى محترم باید تا ساعت تعیین شده مایحتاج خود را تهیه نمایند.

از اهالى محترم و با ایمان شهر اصفهان و حومه انتظار دارم در بر قرارى نظم و امنیت در شهر و حومه با نیروى نظامى همکاری‌هاى لازم را به عمل آورند و آگاه باشند که اعاده نظم و امنیت عمومى به خیر و صلاح و مصلحت کلیه اهالى محترم مى‌باشد. ضمناً ستاد فرماندارى نظامى در شهربانى اصفهان مستقر مى‌باشد.

فرماندار نظامى اصفهان و حومه سرلشگر رضا ناجى

1540 روز 20 / 5 / 2537 از رادیو اصفهان وسیله تیمسار فرماندهى ابلاغ گردید

1620 روز 20 / 5 / 2537 از تلویزیون اصفهان وسیله تیمسار فرماندهى ابلاغ گردید.

پی‌نوشت‌ها:

[1] . آیت‌الله سید جلال‌الدین طاهری، فرزند عبدالخالق در سال 1305 ﻫ ش در خانوادهای مذهبی در اصفهان متولد شد. پس از اخذ دیپلم به تحصیل علوم دینی روی آورد و پس از مدتی در سال 1325 جهت ادامه تحصیل به قم عزیمت نموده و در درس آیات عظام حاج سید احمد خوانساری، بروجردی و محقق داماد و حضرت امام شرکت نمود. پس از قیام پانزده خرداد سال 42 برای پیشبرد اهداف نهضت به اصفهان بازگشته و نماز جمعه را از دهه 50 در مسجد حسین آباد اقامه نمود که پس از مدتی از سوی رژیم شاه از اقامه آن جلوگیری به عمل آمد. وی در ابتدای سال 1357 به مهاباد تبعید و تیر ماه 1357 در میان استقبال مردم به اصفهان بازگشت و مجدداً در نماز جمعه به انتقاد از رژیم شاه پرداخت که منجر به دستگیری شبانه او در تاریخ 10 / 5 / 1357 و تحصّن مردم در منزل مرحوم آیت‌الله خادمی و به دنبال آن برقراری حکومت نظامی در اصفهان گردید. وی بعد از انقلاب عضو مجلس خبرگان قانون اساسی و خبرگان رهبری و نماینده حضرت امام(ره) و امام جمعه اصفهان بود. آیت‌الله طاهری در جریان جنگ تحمیلی عراق علیه ایران در جبهه‌ها در کنار رزمندگان اسلام حضور می‌یافت و فرزند ششم وی، شهید سید علی طاهری در روز اول اسفندماه سال ۱۳۶۰ در منطقه چزّابه، به شهادت رسید. از آثار قلمی آیت‌الله طاهری می‌توان از کتاب «المحاضرات» که تقریرات درس آیت‌الله العظمی محقق داماد است و کتاب «الطهاره» نام برد.

آیت‌الله طاهری در تیرماه سال ۱۳۸۱ طی نامه‌ای انتقادی از سیاست‌های نظام و انقلاب از امامت جمعه‌ی اصفهان استعفاء داد. پس از این استعفاء در تاریخ 20 / 4 / 81 از سوی مقام معظم رهبری جوابیه گلایه‌آمیزی به عنوان ایشان صادر گردید در قسمتی از این نامه چنین آمده است: نامه‌ای منسوب به جنابعالی ملاحظه کردم که در آن از برخی اوضاع کشور از جمله رواج فسادهای اخلاقی و مالی و وجود تبعیض میان طبقات مردم و استفاده‌های نامشروع برخی از اصحاب مناصب حکومتی یا روحانی شکوه کرده‌اید... روزی که اطلاعیه‌ی منسوب به جنابعالی صادر شده ضد انقلاب که در زیر سایه‌ی آمریکا و اسرائیل با پول آن‌ها زندگی و تغذیه می‌کند بیشترین سوءاستفاده را از آن کردند و آن را مقابله با سیاست‌های امام راحل و نفی و رفض نظام اسلامی و شعارهای آن وانمود کردند. وی در جریان فتنه سال 1388 به جانبداری از فتنه‌گران پرداخت. سرانجام در خرداد ماه 1392 ﻫ ش دار فانی را وداع و در گلستان شهدای اصفهان به خاک سپرده شد.

[2] . اعلامیه امام خمینی به مناسبت حوادث اصفهان:

بسم اللَّه الرحمن الرحیم

اول شهر رمضان المبارک 98 [یکشنبه 15 مرداد 1357]

فاجعه اخیر اصفهان را به عموم اهالى محترم تسلیت عرض مى‌نمایم. این فاجعه به دنبال فجایع بسیار دیگر، نمونه‌اى است از حکومت ستمگر شاه که وحشیانه به ملت مسلمان ایران هجوم و آنان را به خاک و خون کشیده است و آخرین فاجعه نیست. تا حکومت این دودمان ستم پیشه برقرار است، فاجعه به دنبال فجایع و مصیبت پشت سر مصایب و حادثه به دنبال حوادث عظیم ادامه خواهد داشت. این تنها اصفهان بزرگ نیست که شاهد جنایات مرگبار شاه و فرمانبرداران جنایت پیشه اوست؛ بلکه سراسر ایران با این جنایات و قتل و غارت‌ها دست به گریبان است. آن قم- حرم اهل بیت- و آن تبریز و یزد و همدان و اهواز و شیراز، و آن مشهد مقدس و رفسنجان و جهرم و کازرون و سایر شهرها و قصبات که شاهد قتل‌ها و جرح‌ها و حملات وحشیانه بوده و هست.

امروز ملت شجاع و به پاخاسته ایران شاهد موج عظیم ضد شاهى، که بر اثر یکى دیگر از اعتصابات بزرگ اصفهان که به پشتیبانى از روحانیت بیدار و مسئول خود به عنوان اعتراض به اعمال غیرقانونى و انسانى رژیم است، مى‌باشد. امروز شعار «مرگ بر شاه» ملى شده و تا برچیده شدن دستگاه ظلم و انقراض دودمان جنایتکار پهلوى ادامه دارد. باید از هر فرصت استفاده نمود و اجتماعات را هر چه بیشتر عظیم و فشرده کرد، و هر چه بیشتر خیانت‌ها و جنایت‌هاى شاه را برملا نمود.

گویندگان محترم و متعهد هر چه بیشتر به روشنگرى قیام، و علماى اعلام با اعلامیه‌ها و بیانات خود، مردم مهیا را که راه خود را خوب یافته‌اند بسیج عمومى نموده و یک دل و یک جهت براى برچیده شدن بساط غارت و جنایت هم صدا، و با اتکا به قدرت لایزال الهى، این ریشه پوسیده فساد را از بُن برکنند، و ملت مستضعف را از چنگال استعمارگران داخلى و خارجى نجات بخشند. وَ نُریدُ انْ نَمُنَّ عَلَى الَّذینَ اسْتُضْعِفُوا فِى الْارْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ ائِمّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثین. اراده خداوند تعالى بر آن است که با رهبرى حکیمانه انبیاى عظام و وارثان آنان، مستضعفین را از قید حکومت طاغوتى آزاد و سرنوشت آنان را به دست خودشان بسپارد؛ باید در این امر الهى ملت عزیز به دنبال روحانیون مسئول این راه حیاتى را طى کنند.

باز با کمال علاقه به ملت ایران هشدار مى‌دهم که به دنبال دولت، شاه دم از انتخابات زد. هر کس که سخنان او را شنیده باشد خوب مى‌فهمد که شاه با طرح مسئله انتخابات مى‌خواهد مسیر اصلى حرکت اسلامى ایران را که سرنگونى این دودمان است تغییر دهد و ملت را اغفال نماید. ولى دیگر دیر شده و طرح حکومت اسلامى در عروق مردم ایران ریشه دوانده است، و به امید خدا پیروزى از آنِ ماست.

مردم شریف با کمال احترام از گویندگان بخواهند تا از گفتگو در باره هر امرى که آنان را از مسیر خود باز مى‌دارد- همچون انتخابات- شدیداً احتراز کرده و فجایع و جنایات حکومت شاه را بازگو نمایند.

اینجانب از همبستگى روحانیون معظم و اهالى محترم اصفهان، که در جریانات اخیر با پشتیبانى بیدریغ خود روحانیون را تنها نگذاشتند و دیْن خود را به اسلام و مسلمین ادا نمودند تشکر مى‌کنم، و از خداوند متعال توفیق و تأیید همگى را خواستارم.

روح اللَّه الموسوى الخمینى

(صحیفه امام، جلد 3، صفحه 437)

[3] . آیت‌الله سید کمال فقیه ایمانى فرزند سید مصطفى در سال 1312 در خانواده‌اى روحانى در اصفهان متولد شد. پس از گذراندن تحصیلات ابتدائى به حوزه علمیه اصفهان وارد شد و پس از اتمام دروس مقدماتى به قم عزیمت نموده و از درس مجتهدین و مدرسین عالی مقامى همچون مرحوم آیات عظام حاج آقا حسین بروجردى، حضرت امام خمینی، محمد رضا گلپایگانى، داماد، علامه طباطبایى، سلطانى، عبدالجواد اصفهانى بهره برد و سپس به اصفهان مراجعت و به وعظ و خطابه و تدریس در حوزه علمیه پرداخت. وى در جریان قیام سال 1342 از حامیان حضرت امام بود و از سال 42 مجوز اخذ وجوهات شرعى از حضرت امام داشت. اولین جلسه‌اى که در سال 56 جهت تهیه اعلامیه روحانیون اصفهان تشکیل شد در منزل وى منعقد گردید. پس از اعلام حکومت نظامى در سال 57 دستگیر و مدتى زندانى شد. وى مراکز عام‌المنفعه زیادى را همچون کتابخانه و مرکز تحقیقات امیرالمؤمنین(ع) (که تاکنون ده‌ها جلد کتاب به زبان‌هاى زنده جهان چاپ و منتشر گردیده) سه بیمارستان و درمانگاه بزرگ، مدارس علمیه امام محمد باقر(ع) و مساجد و حسینیه‌هاى متعددى در اصفهان و شهرهاى اطراف احداث نموده است.

منبع: یاران امام به روایت اسناد ساواک، آیت‌الله حاج آقا حسین خادمی، ص 374 و انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان اصفهان، جلد 3، ص 67، 73، 75، 87، 104، 195، 203 و 204، 212 و 218، مرکز بررسی اسناد تاریخی.