به مناسبت چهلمین روز درگذشت عالم مجاهد آیت‌الله سید کمال فقیه ایمانی
05 مهر 1400
روز 29 مرداد امسال مردم اصفهان و جامعه فرهنگی و حوزه‌های علمیه خبر تأسف‌بار درگذشت آیت‌الله فقیه ایمانی را دریافت نمودند. آیت‌الله فقیه ایمانی نمونه‌ای از عالمان برجسته و فرزانه در حوزه فرهنگی و اجتماعی بود که عمر شریف خود را در راه خدمت به دین و مردم و اعتلای قرآن کریم گذراند.
مرحوم آیت‌الله سید کمال فقیه ایمانی در سال ۱۳۱۳ خورشیدی (برابر با ۱۳۵۳ قمری)، در خانواده‌ای روحانی در محله امام‌زاده اسماعیل اصفهان چشم به جهان گشود. پدر ایشان آیت‌الله حاج سید مصطفی فقیه ایمانی و پدر بزرگشان آیت‌الله حاج سید کاظم، از علمای بزرگ اصفهان بودند.
آیت‌الله سید کمال در پانزده سالگی وارد مدرسه جده اصفهان شد و مقدمات را نزد شیخ محمدحسن نجف‌آبادی و آیت‌الله عباسعلی ادیب حبیب‌آبادی خواند. سپس به قم رفت و از محضر آیات عظام همچون: سید حسین بروجردی، امام خمینی، حسین نوری همدانی، عبدالجواد اصفهانی، محمد مجاهدی تبریزی، آیت‌الله سید محمدرضا گلپایگانی، علی مشکینی، علامه سید محمدحسین طباطبائی بهره برد. بعد از رحلت پدر بزرگوارش سید مصطفی در سال 1347، به اصفهان بازگشت و به تدریس و تربیت طالبان علوم دینی پرداخت و تا آخر عمر گرانمایه در اصفهان منشأ خدمات فراوانی گردید.
ایشان در جریان قیام سال 1342 از حامیان حضرت امام بود و مجوز اخذ وجوهات شرعى از حضرت امام داشت. در روزهای حکومت ستمشاهی، آیت‌الله سید کمال فقیه ایمانی به شدت زیر نظر بود. ایشان وجوه شرعی را با اسم مستعار برای امام خمینی می‌فرستاد. مأموران ساواک که این مطلب را دریافته بودند، ادعا داشتند که ایشان در ظاهر نماینده آیت‌الله العظمی سید ابوالقاسم خوئی است، ولی در عمل به سود امام کار می کند. امام نیز با واسطه آیت‌الله فقیه ایمانی برای آیت‌الله سید حسین خادمی پیام ارسال می‌کردند. در یکی از این پیام‌ها، آیت‌الله فقیه ایمانی با منزل آیت‌الله خادمی تماس می‌گیرد و می‌گوید:
«آقا[امام خمینی] از نجف تلفن کردند که اجازه بدهید نماز و منبر آزاد شود. الان دولت از خدا می‌خواهد منبر و نماز تعطیل باشد.»
اولین جلسه‌اى که در سال 1356 جهت تهیه اعلامیه روحانیون اصفهان تشکیل شد در منزل وى منعقد گردید و همین امر موجب احضار و بازجویی ایشان گردید.
در سفری که شاه به اصفهان داشت، دعوت ساواک برای استقبال از شاه را به علت کسالت نپذیزفت و مورد غضب آنها واقع شد. پس از اعلام حکومت نظامی در سال 57 در اصفهان مدتی به دلیل فعالیت به نفع نهضت اسلامی دستگیر و زندانی شد. آیت‌الله فقیه ایمانی درباره نحوه دستگیریشان توسط ساواک می‌گویند:
«شب اول حکومت نظامی اصفهان که ماه رمضان هم بود وارد منزل بنده شدند، منزل حقیر مرکز فعالیت علماء اعلام و انقلابیون واقع شد و به دلیل همکاری با نهضت امام خمینی و رساندن پیام ایشان به مردم، پس از مزاحمت زیاد نیروهای طاغوت مرا به مرکز نیروهای ارتش و نظامی بردند. دو روز بازداشت بودم سپس به زندان منتقل شدم تا بالاخره دادستان نظامی برای من حکم صادر کرد و اعلام نمود با توجه به اینکه منزل وی مرکز توطئه علیه شاه و نظام شاهنشاهی بوده و با آیت‌الله خمینی ارتباط دارد برای من تقاضای اعدام نمود.»
اما پس از چندی، با اعلام آزادی زندانیان سیاسی ایشان نیز از زندان آزاد شدند. آیت‌الله حاج سید کمال فقیه ایمانی منشأ خدمات و آثار بزرگ عمرانی، اجتماعی، فرهنگی و درمانی بسیاری بود. از جمله می‌توان به عناوین ذیل اشاره کرد:
* تهیه و تدوین «نورالقرآن فی تفسیر القرآن». آیت‌الله فقیه ایمانی درباره سفارش امام خمینی جهت تفسیر انگلیسی قرآن می‌گوید:
... یک بار رفتم خدمت حضرت امام، فرمودند: «آقای فقیه، علمای بزرگوار گذشته شاید غفلت کردند یا توجه خاصی نبوده که تفسیر قرآن به زبان انگلیسی و روسی نداریم. ترجمه داریم اما تفسیر نداریم. خواهش می‌کنم شما همه کارهای آخوندی را بگذار کنار و وارد این مرحله شو که این کار زنده شود.» من هم گفتم: چشم؛ اطاعت می‌کنم. گفتند: «هر کاری هم داری من در خدمتم.» گفتم: نه من فقط دعا می‌خواهم. دعا کنید که بتوانم. گفتند: «چند نفر هم به میدان آمدند اما عقب زدند. سفت و محکم برو جلو بلکه به حول و قوه خدا این کار انجام گرفت.» آمدم اصفهان و چند نفر از رفقا را جمع کردم. بنا شد فارسی این کار را خودم انتخاب کنم. از چند تفسیر سنی و شیعه گلچین می‌کردم. مواردی را که رویش حساسیت بود، نمی‌آوردم. اخبار اهل بیت علیهم السلام از فریقین را هم چاشنی آن می‌کردم. آن گروه این را از من می‌گرفت و ترجمه می‌کرد. در زمان حیات امام سه جلدش بیرون آمد. باقی‌اش هم بیست جلد شد. آقا خیلی از این کار خوشحال بودند... تفسیر در بیست جلد به انگلیسی منتشر شد و نسخه روسی هم چون حروف و صفحه‌اش را ریزتر گرفتند، هجده جلد شد...»
تفسیر «نورالقرآن فی تفسیر القرآن» گلچینی از تفسیرهای گوناگون است که با چشم پوشی از اختلاف‌های لغوی و موارد اختلاف شیعه و سنی، مجموعه‌ای روان و قابل اعتماد را به مخاطبان عرضه کرده است. روزانه ۶۰ تا ۷۰ جلد تفسیر برای درخواست کنندگان فرستاده می‌شد، حتی برخی از کشورها نیز خود تصمیم به چاپ این کتاب گرفتند. همچنین، این کتاب در اینترنت نیز موجود و در اختیار علاقه‌مندان است.
* ایجاد کتابخانه بزرگ و با حجم زیادی از کتاب‌های ارزنده به نام کتابخانه امیرالمؤمنین علیه السلام و مرکز تحقیقات و پژوهش‌های علمی.
* ایجاد و تأسیسن حوزه علمیه اصفهان به نام دارالحکمه باقرالعلوم علیه‌السلام با گنجایش بیش از ۱۰۰۰ طلبه و پرداخت هزینه تحصیلی به طلاب علوم دینی.
* پژوهش، چاپ و نشر کتاب‌های ارزشمند در این مرکز شیعه و فرستادن آنها به سراسر جهان.
* تأسیس بیمارستان امام حسین علیه‌السلام و مرکز تخصصی بیماری‌های عفونی.
* بیمارستان سوانح سوختگی امام موسی کاظم علیه السلام.
* بیمارستان زنان و زایمان حضرت زهرا (سلام‌الله علیها).
* درمانگاه شهدا.
* مدرسه حجتیه مشهد.
* تأسیس صندوق جهیزیه.
* سفرهای تبلیغی به خارج از کشور از جمله هلند، بلژیک، کویت، عراق، لبنان، بوسنی، پاکستان و...
* صندوق قرض الحسنه.
* ساخت واحدهای مسکونی برای طلاب.[1]
آقای مرتضی نجفی قدسی فرزند مرحوم حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ اکبر نجفی قدسی از روحانیون اصفهان، در قسمتی از یادداشت خود درباره مرحوم آیت‌الله سید کمال فقیه ایمانی و فعالیت‌ها، رویه، روش و مردم‌داری آن مرحوم، می‌نویسد:
«اولین عالمی که از دوره نوجوانی با او آشنا و مأنوس شدم، مرحوم آیت‌الله سید کمال فقیه ایمانی بود که در عموم مردم به «حاج‌آقا کمال» معروف بود. او سال‌ها در یکی از مساجد محل زندگی ما در اصفهان به نام «مسجد آقاعلی بابا» هر سه وقت صبح، ظهر و شب اقامه جماعت داشت. ارتباط و آشنایی بنده با ایشان از سال ۱۳۵۴ یعنی از سن ۱۲ سالگی با حضور در مسجد ایشان آغاز شد. رویه همیشگی ایشان این بود که بعد از اذان صبح و اقامه جماعت در مسجد به تفسیر قرآن می‌پرداختند و در طول این سال‌ها بارها کل قرآن را به تفسیر آن هم با بیانی ساده و قابل فهم برای عموم مردم و نمازگزاران بیان می‌کردند. البته فضای مسجد خیلی جذاب و دوست داشتنی بود... ظهرها هم که جمعیت بیشتری در مسجد حضور داشتند، پس از نماز ظهر و عصر، در حد پنج دقیقه مسئله شرعی می‌گفتند و سپس در جایگاه خود می‌نشستند و به مراجعات مردمی رسیدگی می‌کردند که گاهی تا یک ساعت هم به طول می‌انجامید. شب‌ها هم پس از اقامه نماز جماعت مغرب و عشا بیان کوتاهی از احادیث اهل بیت(ع) داشتند که بیشتر جنبه اخلاقی و سازنده داشت و مجدداً در جایگاه خود می‌نشستند و به پرسش‌های مردم جواب می‌دادند و هر کس کاری داشت با ایشان مشورت می‌کرد و از راهنمایی ایشان بهره می‌برد. البته مراجعات مردمی و در دسترس بودن ایشان به مسجد ختم نمی‌شد بلکه هر روز یک ساعت به ظهر مانده و عصرها یک ساعت به غروب مانده در کتابخانه بزرگی که به نام مبارک امیرالمؤمنین ساخته بود حضور پیدا می‌کرد و باز به مراجعات مردمی رسیدگی می‌کرد.
کتابخانه ایشان در بر خیابان احمدآباد و چهارراه شکرشکن بود و اتاق ملاقات ایشان هم در جلوی کتابخانه یک اتاقک شیشه‌ای بود که تمام مردم و مسافرانی که از خیابان رد می‌شدند، ایشان را پشت یک میز چوبی ساده در اتاقی ساده با ده صندلی برای مراجعان می‌دیدند و یادم می‌آید زمانی به ایشان عرض کردم حاج‌آقا این کتابخانه به این وسعت، چرا شما دفترتان را در جلوی کتابخانه آن هم در اتاقکی شیشه‌ای که از هر طرف شما را می‌بینند قرار داده‌اید؟! که ایشان پاسخ داد من باید در دسترس مردم باشم و اگر اتاقم دیواری داشته باشد که مانع دید مردم باشد، رهگذران نمی‌دانند من هستم و یا نیستم. بنابر این به جای دیوار، شیشه گذاشته‌ام تا هر کس از خیابان رد می‌شود ببیند من اینجا نشسته‌ام و اگر کاری دارد بیاید. ببینید این معنای روحانی مردمی است که واقعاً باید الگوی همه علما و روحانیون مساجد و حتی مسئولین باشند که خود را در معرض و در دسترس همیشگی مردم قرار دهند.
روزی پنج بار و در مجموع چندین ساعت در خدمت مستقیم مردم بود و لذا مردم هم به ایشان بسیار علاقه داشتند و بیشترین وجوهات خود را به ایشان می‌دادند و ایشان هم با بسط ید به رتق و فتق امور مردم می‌پرداخت. هر زن و شوهری که به اختلاف بر می‌خوردند به پیش حاج‌آقا کمال می‌آمدند و او با زبان شیرین و با چهره نورانی و متبسمی که داشت، مشکل آنها را حل می‌کرد و قلوب آنها را به هم پیوند می‌داد.
مرحوم حاج‌آقا کمال تنها به امور شرعی مردم رسیدگی نمی‌کرد بلکه بسیاری از مشکلات اجتماعی آنان را نیز حل می‌کرد و تنوع کارهایی که مردم به ایشان رجوع می‌کردند بسیار عجیب و غریب بود و این نتیجه اُنس مردم با ایشان بود.
قبل از انقلاب و تا سال‌ها بعد از انقلاب هم که هنوز کتابخانه ساخته نشده بود، ایشان حجره‌ای کوچک در مدرسه ملاعبدالله اصفهان در جنب بازار داشت که در آنجا هم معمولاً هر روز صبح‌ها حدود دو ساعت تا اذان ظهر در خدمت مراجعات مردم و بازاریان بود و سپس به مسجد می‌رفت و دوباره در مسجد هم عده‌ای دیگر به نوبت می‌ایستادند و هر کدام چند دقیقه ایشان را می‌دیدند و گفت‌وگو می‌کردند و می‌رفتند...
به مرحوم حاج‌آقا کمال بعد از انقلاب پست‌های زیادی از امامت جمعه اصفهان گرفته تا دیگر مشاغل پیشنهاد شد و ایشان هیچ‌کدام را نپذیرفت و خود را وقف تمام عیار مردم کرده بود و دوست داشت در خدمت پیوسته و مستقیم مردم باشد و لذا از رهگذر این اعتماد مردمی به ایشان، موفق شدند چندین بیمارستان مهم و بیش از بیست درمانگاه برای مردم اصفهان و مناطق محروم بسازند.
دایره خدمات ایشان به شهر اصفهان محدود نبود بلکه در بازسازی مناطق جنگی هم نقش مهمی داشت و حوزه علمیه مهمی را در مشهد به نام حجتیه بنیان نهادند و در اصفهان هم مدرسه دارالحکمه باقرالعلوم(ع) را تأسیس کردند و در مجموع بیش از یک هزار نفر از طلاب را در مدارسشان شهریه می‌دادند....
به هر حال آیت‌الله فقیه ایمانی یک چهره بسیار خدوم و مردمی بود که شعاع وجودی‌اش نه تنها در ایران بلکه در سطح جهان پدیدار است و خدمات و آثار علمی او که تنها یک نمونه آن را در این مقال گفتم. مرکز تحقیقاتی ایشان بسیاری از آثار و متون کهن و حدیثی را احیا کرده است. یک نمونه آن تصحیح و بازبینی نسخه قدیمی کتاب شریف «وافی» است که مجموعاً در ۱۹ جلد منتشر شده است.
احیاء آثار اهل بیت(ع) وجهه همت ایشان بود و کتاب «دسته گلی از بوستان اهل بیت[ع]» شامل احادیثی بسیار کاربردی و اخلاقی از ائمه اطهار(ع) در تیراژهای زیاد و به زبان‌های مختلف تاکنون منتشر شده است.
تأسیس صندوق خیریه برای جهیزیه نیازمندان و بسیاری از مؤسسات عام‌المنفعه که ایجاد کردند همگی از برکات این شجره طیبه است. جا دارد در این مقال از برادر بزرگترشان حضرت آیت‌الله سید جلال‌الدین فقیه ایمانی هم یادی بکنیم که داماد مکرم مرجع عظیم‌الشان حضرت آیت‌الله العظمی سید ابوالقاسم خویی(رض) بودند و ایشان هم وجودی بسیار ارزشمند و نافع جامعه و حوزه‌های علمیه بودند و آثارِ باقیات صالحاتشان از مدینه‌العلم مشهد و مدینه‌العلم قم و بسیاری دیگر از مؤسسات علمی و حوزوی و خیریه همچنان باقی است...
شرح مبارزات انقلابی آیت‌الله فقیه ایمانی نیازمند مقاله مستقلی است چرا که وی یکی از ارکان و محورهای مبارزات انقلاب مردم اصفهان بود که این ماجرا داستان‌های زیادی دارد و من خودم نام خمینی را در قبل از انقلاب و در اوان نوجوانی در جلسات تفسیر قرآن صبح‌های جمعه مکتب‌الرضا(ع) که مخصوص عده‌ای از بازاریان و معتمدین ایشان بود، از ایشان شنیدم.
اما آنچه که برای نیاز امروز جامعه بشری احساس می‌شد، توجه به سلوک مردمی ایشان بود که امیدوارم الگوی خوبی برای جامعه روحانیت و اهل علم باشد و ارتباط علما و مردم هیچ‌گاه منقطع نگردد.»[2]
سرانجام این عالم جلیل‌القدر و مؤسس برجسته خیریه‌های درمانی و فرهنگی اصفهان، پس از بستری شدن در بیمارستان عسگریه اصفهان به دلیل بیماری‌های ریوی و کلیوی، در غروب روز جمعه 29 مرداد 1400 در 87 سالگی دارفانی را وداع گفت.
رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در پیامی درگذشت این عالم فرزانه را تسلیت گفتند.
متن پیام رهبر انقلاب اسلامی بدین شرح است:
بسم الله الرّحمن الرّحیم
درگذشت عالم فرزانه جناب حجت الاسلام و المسلمین آقای حاج‌آقا کمال فقیه ایمانی رضوان‌الله علیه را به علمای اعلام و جامعه‌ی روحانیت و عموم مردم عزیز اصفهان، به ویژه خاندان مکرّم و فرزندان گرامی و نیز به ارادتمندان بی‌شمار آن روحانی جلیل‌القدر تسلیت عرض می‌کنم.
ایشان نمونه‌ی بارزی از مجاهدت فرهنگی و حضور مردمی و فعالیت اجتماعیِ علمای دینی را در آن شهر جهاد و مقاومت در منظر همگان قرار داده و در طول سالیان متمادی، خدمات ارزشمندی در نشر معارف اسلامی در عرصه‌های بین‌المللی ارائه نمودند. از خداوند متعال رحمت و مغفرت برای آن عالم بزرگوار مسئلت می‌کنم.
سیّد علی خامنه‌ای
۳۰ مرداد ۱۴۰۰
پیکر مطهر مرحوم آیت‌الله سید کمال فقیه ایمانی روز یکشنبه ۳۱ مرداد با حضور آیت‌الله طباطبائی‌نژاد، امام جمعه اصفهان و دیگر مسئولان استان از میدان نقش جهان به سمت کتابخانه امیرالمؤمنین(ع) در چهارراه شکرشکن تشییع و بنا بر وصیت ایشان در حیاط همین کتابخانه به خاک سپرده شد.
پی‌نوشت‌ها:
[1] . سید کمال فقیه ایمانی، دانشنامه اسلامی.
[2] . نگاهی به سلوک مردمی و خدمات مرحوم آیت‌الله سید کمال فقیه ایمانی، خبرگزاری ایسنا.
آیت‌الله سید کمال فقیه ایمانی در جوانی
آیت‌الله سید کمال فقیه ایمانی
آیت‌الله سید کمال فقیه ایمانی
از راست: آیات اسلام سید حسین خادمی، شهید سید محمد حسینی بهشتی، سید کمال فقیه ایمانی و مهدی مظاهری در میان رزمندگان اسلام
از راست: ناشناس، آیت‌الله سید کمال فقیه ایمانی و آیت‌الله حسین مظاهری
ردیف جلو از راست: حجج و آیات اسلام، ابوالفضل معزی (معزالدین)، سید محمدعلی موحد ابطحی، عباسعلی ادیب و سید حسین خادمی - ردیف عقب: 1. سید عبدالحسین روضاتی، 2. سید محمدعلی روضاتی، 3. مهدی مظاهری و سید کمال فقیه ایمانی
آیت‌الله فقیه ایمانی در حال گفتگو با امام خمینی
آیت‌الله فقیه ایمانی درکنار آیت‌الله العظمی خویی، نجف اشرف
سید کمال فقیه ایمانی در کتابخانه امیرالمؤمنین علیه السلام
همایش نکوداشت از سید کمال فقیه ایمانی در مؤسسه اهل البیت علیهم السلام اصفهان
آیت‌الله سید جلال‌الدین فقیه ایمانی برادر مرحوم سید کمال
آیت‌الله سید ضیاءالدین فقیه ایمانی برادر بزرگ آیت‌الله سید کمال فقیه ایمانی
تشییع پیکر آیت‌الله سید کمال فقیه ایمانی
مراسم تشییع جنازه آیت‌الله سید کمال فقیه ایمانی