نامه امام خمینی(ره) به مرحوم حجت‌الاسلام حاج سید احمد خمینی دربارۀ ساخت خانه برای طلاب قم در سال 1354

26 ارديبهشت 1400

در سال 1354 ساواک در بررسی نامه‌های رسیده از خارج کشور، نامه‌ای را که به نشانی سکونت مرحوم حجت‌الاسلام حاج سید احمد خمینی در قم ارسال گردیده بود، ضبط می‌نماید. این نامه از طرف مرحومه خانم خدیجه ثقفی همسر مکرمه حضرت امام خطاب به حاج احمد آقا بود. در ذیل نامه یاد شده، حضرت امام (ره) به مرحوم حاج احمد آقا دستور ساختن خانه برای طلاب قم را صادر و اظهار فرموده که این موضوع را به آیت‌الله مرتضی پسندیده برادر گرامیشان عرض نماید و از اشخاص نامبرده شده در نامه کمک گیرند.

ساواک به این دستور حساس شده و جریان را پیگیری می‌نماید و در باره ساختن خانه برای طلاب دستور عملیاتی به ساواک قم صادر می‌نماید. ساواک قم پس از بررسی لازم طی چند فقره نامه گزارش می‌دهد که موضوع ساختن خانه برای طلاب را علاوه بر امام خمینی، آیت‌الله محمد صدوقی، آیت‌الله ابوالقاسم خوئی و آقای سید کاظم شریعتمداری نیز پیگیری می‌کنند.

پس از ارسال گزارش‌ها به ارتشبد نعمت‌الله نصیری ریاست ساواک، وی عکس‌العمل نشان داده و چنین پی‌نوشت نمود:

« شهرداری تمام این منطقه را برای فضای سبز اعلام و فقط اجازه تاسیس پارک بدهد و قاعدتاً باید خارج از محدوده شهر اعلام نماید .... به طور غیر مستقیم باید از تهیه منازل طلبه جلوگیری کرد. آنچه زمین‌های آزاد وجود دارد به نام فضای سبز یا غیره اشغال شوند. اجازه ساختمان به این قبیل اشخاص و وابسته آنها ندهید...»

محمدرضا شاه نیز در جریان تلاش آیات عظام برای ساخت خانه برای طلاب قرار گرفت و ذیل گزارش ملاحظه شده خود چنین نوشت:

«1ـ هرگز صحیح نیست چنین مرکزی به وجود آید.

2ـ خوئی در ایران نیست که برای او چنین کاری را انجام دهند.

3ـ این هشتاد میلیون ریال از کجا آمده، باید معلوم شود و از آن اشخاص مالیات قابل توجهی گرفته شود.»

پس از این دستورات ساواک قم با همکاری شهرداری و دیگر سازمان‌های مرتبط شروع به کارشکنی در اجرای این امر نمودند.

مشروح ماجرا را در اسناد زیر ملاحظه فرمائید.

*****

به: 312                                     تاریخ: 6 / 12 / 54

از: 21ﻫ                                  شماره: 1195 / 21ﻫ

 

موضوع: ارسال نامه از سوی روح‌اللّه‌ خمینی به پسرش احمد خمینی

     اخیراً پاکتی که از نجف اشرف پست شده بود و مربوط به روح‌اللّه‌ خمینی می‌باشد، مشاهده شد که پس از جمع‌آوری جهت بررسی تقدیم می‌گردد.

نظریه شنبه : نظری ندارد.

نظریه دوشنبه : در آخر نامه روح‌اللّه‌ خمینی مطالبی برای پسرش نوشته که جالب توجه به نظر می‌رسد و مفاد آن در مورد ساختن منزل جهت طلاب می‌باشد که فتوکپی نامه جهت استحضار به پیوست تقدیم و مراقبت‌های لازم در ثانی انجام خواهد شد. پارسا

نظریه سه شنبه: بررسی فوری، مفاد نامه خمینی حائز اهمیت بوده، مقرر فرمایند پس از بررسی‌های لازم چنانچه نظرات خاصی وجود دارد چگونگی اعلام گردد. ضمنا عین نامه جهت گیرنده ارسال گردیده. رهبر

دایره بررسی ـ گزارش تهیه شود.13 / 12

******

بسمه تعالی

پسرم، انشاءاللّه‌ تعالی سلامت باشید چند روز پیش توسط آقای سلطانی[1] کاغذی نوشتم اینک به احتمال نرسیدن آن تجدید مطلب می‌کنم. به آقا دامت برکاته[2] پس از سلام عرض کنید خوب است برای طلبه‌ها منزل درست کنند، منتهی به تدریج و بی‌اسم و بی‌سر و صدا یعنی ده تا ده تا درست شود البته با تعجیل و راجع به مخارج آن اینجانب از قم و آنچه وسیله آقای عبداللّه‌ اسلامی از تهران است چیزی نمی‌خواهم بلکه در صورت اقدام و لزوم به وکلاء طهران می‌گویم، بدهند. من عجالتاً تا مدتی مدید احتیاجم کم است و متفرقات می‌رسد. اگر بنا شد اقدام شود هر چه زودتر باشد و اینجانب را مطلع کنید و در این امر اگر می‌شود آقای حاج محمود طباطبایی قمی، آقای نیل‌چی، آقای معمار، آقای حاج سیدجعفر یزدی و اشخاصی از این قبیل را دخالت دهید.

بلکه اگر صلاح دیدید و موافقت کردند آقای حائری[3] در این امر دخالت کنند و مستقیماً از طرف ایشان اقدام شود شاید بهتر باشد در هر حال امر با خود آقا است که با مشورت هر طور صلاح دیدند اقدام نمایند، گمان ندارم در خرجش اشکالی پیدا شود.                  .

والسلام علیکم

پدرت

ایران قم خیابان فاطمی کوچه معصومیه

خدمت حضرت حجت‌‌الاسلام آقای آسید احمد خمینی دامت برکاته

ثقفی 19 / 11 / 54

******

به: مدیریت کل اداره سوم 312                                             تاریخ: 24 / 12 / 54

از: ساواک قم                                                                    شماره: 8160 / 21

 

درباره: ساختمان مدرسه علمیه و خوابگاه طلاب

وسیله شیخ محمدعلی صدوقی[4] یزدی در قم

     اخیراً شیخ محمدعلی صدوقی یزدی ساکن یزد در قم مبادرت به تهیه زمینی در حدود دویست هزار متر مربع نموده و مشغول احداث ساختمان یک باب مدرسه و خوابگاه جهت طلاب می‌باشد. زمین مذکور واقع در قسمت جنوبی این شهرستان حد فاصل بین جاده قدیم قم، کاشان و جاده اصفهان است که قبلا متعلق به ابوالفضل مصباح[5] تولیت سابق آستانه مقدسه بوده، در حال حاضر زمین فوق‌الذکر که خارج از محدوده شهر است وسیله بلوکهای سیمانی و نرده آهنی محصور و با اقداماتی که از طریق فرمانداری قم و استانداری استان مرکزی و دفتر فنی انجام گرفته موفق به تهیه برق نیز گردیده‌اند. سرپرستی امور ساختمانی این واحد به عهده شخصی به نام محمد مفتخری[6] می‌باشد که تکنسین راه و ساختمان است و قبلا در وزارت راه به صورت پیمانی مشغول کار بوده مسئول پرداخت وجوه مصرفی و گرداننده امور جاری ساختمان مذکور شخصی به نام حاج غلامرضا مرادیان یزدی ساکن تهران می‌باشد. ضمنا به منظور تهیه آب برای واحد مذکور تقاضائی تحت عنوان حفر یک حلقه چاه به صورت گمانه از وزارت آب و برق نموده‌اند که با  آن موافقت  و مشغول  حفاری می ‌باشند تا درصورت قابلیت آبدهی اقدام به اخذ پروانه و استفاده از آب آن بنمایند.

طبق تحقیقاتی که انجام شده هزینه این ساختمان تا خاتمه عملیات مبلغی در حدود دویست و پنجاه میلیون تومان برآورد شده لکن صدوقی قادر به پرداخت چنین هزینه‌ای نخواهد بود و علی القاعده بایستی قسمت اعظم آن از جانب مؤسسات خیریه و یا افراد خیّر پرداخت گردد. در خاتمه ضمن تقدیم فتوکپی مدارک و مکاتباتی که در فرمانداری قم در این زمینه موجود است به استحضار می‌رساند با توجه به مراتب معروضه و این که ایجاد این گونه واحدها در آینده پایگاههای مناسبی جهت جذب و جلب هرچه بیشتر جوانان کشور به روحانیت بوده و باعث تقویت و نفوذ پیش از پیش روحانیون خواهد بود فعلاً به صورت موقت از طریق مراجع ذی‌صلاح عملیات ساختمانی آن متوقف گردیده. مقرر فرمائید هرگونه نظری را در این خصوص امر به ابلاغ فرمایند.

رئیس ساواک قم ـ معینی

دایره بررسی

گزارش عرضی تهیه شود. 26 / 12

******

از: 312                                                                                     تاریخ: 24 / 12 / 54

 

درباره: ساختن خانه برای طلاب علوم دینی

محترما به استحضار می‌رساند:

     ساواک قم گزارش نموده بود که نماینده آیت‌‌اللّه‌ خوئی در شهرستان قم زمینی به مبلغ 80 میلیون ریال خریداری نموده و قرار است در این زمین برای طلاب علوم دینی خانه ساخته شود.

مراتب به عرض رسید مقرر گردید:

1ـ هرگز صحیح نیست چنین مرکزی به وجود بیاید.

2ـ خوئی در ایران نیست که برای او چنین کاری بخواهند انجام دهند.

3ـ این 80 میلیون ریال از کجا آمده، باید معلوم شود و از آن اشخاص مالیات قابل توجهی گرفته شود.

در اجرای اوامر صادره مراتب به ساواک قم اعلام گردید و ساواک مذکور گزارش نموده که طبق تحقیقاتی که به عمل آمده قطعه زمینی در اطراف جاده تهران ـ قم متعلق به شخصی به نام طاهری قزوینی است که فاقد سند مالکیت بوده و نماینده این شخص به اداره ثبت قم مراجعه و تقاضای صدور اسناد مالکیت زمین‌های مذکور را نموده است و آقای مولوی (مدیر کل استان اصفهان) ضمن تماس با رئیس ثبت قم به وی اظهار داشته که از طریق نجف به وی سفارش شده تا ترتیب صدور اسناد زمین‌های فوق را فراهم نماید و چون موضوع مورد پیگیری نماینده مالک است لذا عن‌قریب این اسناد صادر و در اختیار مالک قرار خواهد گرفت و به قرار اطلاع پس از اخذ سند بین مالک و رضا لطفی[7] (نماینده آیت‌اللّه‌ خوئی) معامله انجام و نسبت به احداث خانه‌های طلاب و مدرسه علمیه اقدام خواهد شد. مقرر گردید با رئیس ثبت کل تماس گرفته شود که دستور صدور سند را فعلاً به تعویق بیاندازد. در اجرای اوامر مراتب به استحضار وزیر دادگستری رسید که دستور لازم به رئیس ثبت کل صادر فرمایند. متعاقب این موضوع ساواک قم اعلام داشت که از طریق ثبت کل دستورات لازم جهت عدم صدور سند زمین‌های موصوف به ثبت قم داده شده ولی در جنب زمین‌های مورد بحث، زمین‌های دیگری مربوط به افراد مختلف که دارای اسناد مالکیت می‌باشد وسیله سید جلال فقیه ایمانی (داماد آیت‌اللّه‌ خوئی) وکالتاً از طرف آیت‌اللّه‌ خوئی خریداری شده که متراژ آن حدود 33 هزار متر به ارزش 60000000 ریال است و به منظور احداث واحدهای مسکونی مورد نظر هیئت امنائی تشکیل گردیده که اعضای آن ساکن تهران و اصفهان بوده و تاکنون هویت آنان برای ساواک قم مشخص نشده است.

مراتب طی گزارشی به عرض رسید و پیشنهاد گردید که به نحوی موضوع با شهردار قم مطرح و از طریق شهرداری جواز ساختمان داده نشود. تیمسار ریاست معظم ساواک مقرر فرمودند: «شهرداری تمام این منطقه را برای فضای سبز اعلام و فقط اجازه تاسیس پارک بدهد و قاعدتاً باید خارج از محدوده شهر اعلام نماید.» در اجرای اوامر صادره مراتب به ساواک قم اعلام گردید.  اینک ساواک مذکور ضمن ارسال نقشه زمین‌های مورد بحث گزارش نموده که چگونگی با شهردار قم مطرح گردیده و چون تاکنون نقشه جامع شهر قم به تصویب شورای عالی شهرسازی وزارت مسکن و شهرسازی نرسیده لذا شهرداری حق هیچگونه اقدامی را برای این قبیل زمین‌ها نداشته و در حال حاضر مهندس مشاور به نام بوربور در اداره کل طرح‌های توسعه شهری وزارت مسکن و شهرسازی مشغول رنگ آمیزی نقشه جامع شهر قم بوده که چنانچه از طریق مدیر کل طرح‌های توسعه شهرسازی در وزارت خانه مذکور به وی تکلیف شود که زمین‌های مورد نظر را فضای سبز منظور نماید، شهرداری قم می‌تواند روی مصوبات نقشه جامع از احداث هر نوع ساختمان جلوگیری و محل مورد نظر را فضای سبز منظور و پارک احداث نماید. ساواک مذکور در خاتمه افزوده مقرر فرمائید چگونگی به شورای عالی شهرسازی و اداره کل طرح‌های توسعه شهری در وزارت مسکن و شهرسازی اعلام تا زمین‌های مورد بحث به عنوان فضای سبز در نقشه جامع منظور گردد. ضمناً به طور شفاهی به فرماندار قم اعلام گردید تا قبل از تصویب نقشه جامع شهر از صدور هرگونه پروانه ساختمانی در زمین‌های اشاره شده جلوگیری نمایند.

ضمناً خمینی از نجف اشرف نامه‌ای برای پسرش سید مصطفی خمینی[8] به قم فرستاده است. نامبرده در نامه مطالبی در مورد تأسیس ساختمان برای اسکان طلاب علوم دینی به شرح خلاصه زیر نوشته است:

«چند روز پیس توسط آقای سلطانی کاغذی نوشتم اینک به احتمال نرسیدن آن تجدید مطلب می‌کنم. به آقا پس از سلام عرض کنید خوب است برای طلبه‌‌ها منزل درست کنید  منتهی به  تدریج و بی اسم و بی سر و صدا یعنی ده تا ده تا درست شود البته با تعجیل و راجع به مخارج آن اینجانب از قم و آنچه وسیله آقای عبدالله اسلامی از تهران است، چیزی نمی‌خواهم آقای حاج محمود طباطبائی قمی، نیل‌چی، آقای معمار و سید جعفر یزدی و اشخاصی از این قبیل را دخالت دهید. در هر حال امر با خود آقاست که با مشورت هر طور صلاح دیدند اقدام نمایند. گمان ندارم در خرجش اشکالی پیدا شود.»

موارد بالا نشان می‌دهد که آیات سریعاً در پی خرید ساختمان و یا احداث بنا برای اسکان طلاب علوم دینی هستند. تأکید خمینی در پنهان نگهداشتن موضوع و سرعت عمل در انجام کار مؤید آن است که نامبرده احتمال می‌دهد موانعی برای اقدامات او در این زمینه به وجود آید. آنچه به نظر می‌رسد، در مدت یکسال اخیر فعل و انفعالات نسبتاً وسیعی برای احداث ساختمان جدید و اسکان طلاب در شهرستان قم از ناحیه آیات به عمل آمده است و این امر نشانه آن است که آیات در صدد هستند با ایجاد تسهیلات و امکانات جدید موقعیتی را در شهرستان قم به وجود آورند که این شهرستان به صورت پایگاه وسیع و عمده طلاب و روحانیون درآید، همان طوری که اکنون نیز این شهرستان تا حدود زیادی از این موقعیت برخوردار است و توسعه اقدامات آیات وسیله‌ای است برای حفظ و در عین حال گسترش روزافزون حوزه علمیه قم با توجه به این که تعداد طلاب این شهرستان نیز همواره رو به ازدیاد است و تعطیل نسبی حوزه علمیه نجف نیز کمک زیادی در این امر داشته است. به نظر می‌رسد توسعه حوزه علمیه و ازدیاد طلاب در آینده مشکلاتی را از نقطه نظر امنیتی در پی داشته باشد. لذا ضروری است از هم اکنون پیش بینی هائی که لازم می‌باشد در این زمینه به عمل آید.

مسئول بررسی ـ وثوقی 24 / 12 / 34

رئیس بخش 312 ـ دبیری 24 / 12

رئیس اداره یکم عملیات و بررسی ـ عطارپور 25 / 12 / 54

به عرض می‌رسد. ثابتی 26 / 12 / 54

 ******

شماره:197 / 312                                                                        تاریخ: 18 / 1 / 35

 

درباره: اقدامات آیات و روحانیون در زمینه تأسیس

ساختمان برای اسکان طلاب علوم دینی در

شهرستان قم بولتن ویژه

این بولتن شامل سه برگ است.

     چندی قبل آیت‌‌اللّه‌ خوئی از نجف اشرف به نماینده خود در شهرستان قم مأموریت داد زمینی را به مبلغ هشتاد میلیون ریال در شهر قم برای ساختن بنا جهت اسکان طلاب علوم دینی خریداری نماید که مراتب با توجه به موقعیت حوزه علمیه قم و افزایش بی رویه طلاب علوم دینی در این شهرستان و مشکلاتی که ایجاد ساختمانهای جدید و افزایش طلاب در این منطقه از نقطه نظر امنیتی در آینده محتمل بود، به شرف عرض پیشگاه مبارک اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر رسید و امر و مقرر گردید:

1ـ هرگز صحیح نیست چنین مرکزی به وجود آید.

2ـ خوئی در ایران نیست که برای او چنین کاری را انجام دهند.

3ـ این هشتاد میلیون ریال از کجا آمده، باید معلوم شود و از آن اشخاص مالیات قابل توجهی گرفته شود.

در امتثال اوامر مطاع ملوکانه:

1ـ با مذاکراتی که با وزیر دادگستری به عمل آمد از صدور اسناد مالکیت جهت اراضی تهیه شده جلوگیری گردید. متعاقبا داماد و نماینده آیت‌اللّه‌ خوئی که متوجه  بروز اشکال در صدور اسناد  شدند، قطعه زمین دیگری به مساحت حدود 33 هزار متر مربع در جوار زمین‌های قبلی و به ارزش تقریبی شصت میلیون ریال خریداری نموده و درصدد ایجاد واحدهای مسکونی تحت نظارت یک هیئت امنا برآمدند. برای جلوگیری از ساختمان در زمین‌های موصوف با شهردار و فرماندار قم مذاکره و موقتا از صدور پروانه ساختمان خودداری گردید. با توجه به این که خودداری از صدور جواز ساختمان، تحت عنوان نبودن نقشه جامع برای شهر قم به عمل آمده و قریبا نقشه مذکور تکمیل و برای اجراء به شهرداری قم اعلام خواهد شد، موضوع ممانعت از صدور پروانه ساختمان در آینده منتفی خواهد بود.

2ـ با توجه به محدودیت‌های شدیدی که به ویژه طی دو سال اخیر از طرف مقامات عراقی برای آیت‌اللّه‌ خوئی فراهم شده، به نظر می‌رسد که وی در تلاش است تا با ایجاد زمینه‌های مناسب از قبیل تشکّل طلاب طرفدار خود و به وجود آوردن حوزه‌ای متناسب با وضعیت خویش، تدریجاً زمینه مسافرت و اسکان خود را در شهرستان قم فراهم آورد.

3ـ آیت‌اللّه‌ خوئی طی ده سال گذشته ضمن آن که اقدام حادی علیه مصالح ایران به عمل نیاورده، بعضاً نیز محتاطانه کوشش‌های مثبت داشته و لذا علیه او و طرفدارانش شدت عملی صورت نمی‌گیرد، به علاوه منبع تأمین وجوه مشارالیه، طرفداران او در ایران و نیز شیعیان سایر ممالک اسلامی هستند که سالیانه مبالغ هنگفتی به عنوان وجوه شرعیه برای او می‌فرستند و پول‌های تخصیص داده شده برای ساختمان اسکان طلاب نیز از همین منابع است.

در مورد روحانیون افراطی و مخالف، به همین نحو اقدام و در مورد طرفداران خمینی که مورد شناسائی قرار گرفته‌اند، مالیات‌های قابل توجهی منظور و اخذ شده حتی نسبت به تعقیب قانونی آن‌ها نیز اقدام گردیده است.

در مورد تهیه خانه و محل سکونت جهت طلاب علوم دینی، علاوه بر آیت‌اللّه‌ خوئی، از جانب دیگران نیز تلاش‌هائی آغاز شده و از جمله خمینی نیز طی نامه محرمانه‌ای که برای مرتضی پسندیده برادر بزرگتر خود به شهر قم ارسال داشته، از وی خواسته با تعجیل با افرادی در قم و تهران تماس برقرار و بدون سر و صدا سریعا خانه‌هائی را در شهر قم خریداری و مبادرت به ایجاد بناهای جدید بنمایند.

همچنین شیخ محمد صدوقی که یکی از روحانیون مقیم شهر یزد می‌باشد، در شهرستان قم زمینی به مساحت 200 هزار متر مربع خریداری نموده و اقدامات ابتدائی را برای احداث ساختمان، مدرسه و خوابگاه برای طلاب علوم دینی به عمل آورده که هزینه اتمام عملیات ساختمانی که چندین سال به درازا خواهد کشید قریب دو میلیارد و پانصد میلیون (2500000000) ریال برآورد شده که برای تأمین مبلغ مذکور از طریق جلب کمک افراد و سازمان‌های خیریه اقداماتی را معمول داشته است. به منظور جلوگیری از پیشرفت کار ساختمانی این محل نیز اقدامات لازم به طور موقتی به عمل آمده است.

در مدت یکسال اخیر فعل و انفعالات نسبتاً وسیعی برای احداث ساختمان جدید و اسکان طلاب در شهرستان قم از ناحیه آیات به عمل آمده است و این‌ امر نشانه آن است که  آیات  و برخی از روحانیون درصدد هستند با ایجاد تسهیلات و امکانات جدید، موقعیتی را در شهرستان قم به وجود آورند که این شهرستان به صورت پایگاه وسیع و عمده طلاب و روحانیون درآید. به طوری که اکنون نیز این شهرستان تا حدود زیادی از این موقعیت برخوردار است و توسعه اقدامات آیات وسیله‌ای است برای حفظ و در عین حال گسترش روزافزون حوزه علمیه قم مضافا به این که تعداد طلاب در این شهرستان نیز همواره رو به ازدیاد است و تعطیل نسبی حوزه علمیه نجف نیز اثر فزاینده قابل توجهی در این امر داشته است. به نظر می‌رسد توسعه حوزه علمیه و ازدیاد طلاب در آینده مشکلاتی را از نقطه نظر امنیتی در پی داشته باشد. لذا ضروری است از هم اکنون اقداماتی که جنبه اساسی داشته و منع کافی در جلوگیری از توسعه اقدامات آیات و روحانیون در این زمینه می‌باشد، به عمل آید.

[پی‌نوشت نصیری]

«شریعتمدار می‌خواهد مرکزی در قم به نام حوزه علمیه به وجود بیاورد به طور غیرمستقیم باید از تهیه منازل طلبه جلوگیری کرد آنچه زمین‌های آزاد وجود دارد به نام فضای سبز یا غیره اشغال شوند. اجازه ساختمان به این قبیل اشخاص و وابسته آنها ندهید.

شریعتمداری حاضر نیست از قم خارج شود.

مهمترین حوزه علمیه در مشهد و شیراز خوبست که وجه تسمیه هم دارد باید سعی کرد مراکز دیگری که جنبه تمدن روز را دارد در قم به وجود آید.»[9]

اداره یکم ـ به ساواک قم ابلاغ و اقدامات لازم در اجرای اوامر به عمل آید. ثابتی 21 / 1 / 35

 

پی‌نوشت‌ها:

امام خمینی و آیت‌الله سیدمرتضی پسندیده



آیت الله سید مرتضی پسندیده در کنار حجت الاسلام حاج سید احمد خمینی