آشنایی با بند یک زندان اوین در دوره پهلوی
تاریخ انتشار: 04 شهريور 1403
«معروف‌ترین بند عمومی زندان اوین در دوره محمدرضا پهلوی از بندهای چهارگانه آن، بند یک بود که بندُ‌العلماء و هتل اوین نیز نامیده می‌شد. موقعیت جغرافیایی بند یک زندان اوین را چنین گزارش کرده‌اند: از در بزرگ که وارد زندان می‌شدیم، دست راست یک زندان عمومی بود. هر بند آن دو طبقه و هر طبقه چند اتاق داشت. بند یک کوچکتر بود. در هر اتاق حدود سی نفر و در کل اتاق‌ها، حدود ۱۵۰ نفر زندانی بودند. به دلیل اختلاف عقیدتی میان زندانیان مسلمان و زندانیان چپ و مارکسیست صف‌بندی میانشان علنی و محل زندگی آنان در زندان نیز از هم جدا شده بود و در سال‌های ۱۳۵۳ و ۱۳۵۴ طبقه پایین بند یک زندان اوین به مذهبی‌ها اختصاص داشت. این بند در مقایسه با سه بند عمومی دیگر و سلول‌ها امکانات بیشتری داشت و زندانیان به آن هتل اوین می‌گفتند. علما و روحانیونی چون آیت‌الله سید محمود طالقانی، آیت‌الله حسینعلی منتظری، آیت‌الله محیی‌الدین انواری، آیت‌الله شیخ عبدالرحیم ربانی شیرازی، آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی، آیت‌الله محمدرضا مهدوی کنی، شیخ حسن لاهوتیِ اشکوری و شیخ عبدالمجید معادیخواه در بند یک نگهداری می‌شدند. به سبب حضور همین علما در این بند آن را «بندالعلماء» نیز می‌نامیدند. در این بند کلاس‌های تفسیر قرآن، فقه و اصولِ فلسفه، اقتصاد و حکمت نیز دایر بود و زندانیان به فراخور حال خویش از آن کلاس‌ها بهره می‌بردند.
در طبقه دوم بند یک، زندانیانی از گروه‌های مبارز سوسیالیستی و کمونیستی و چهره‌های معروفی همچون شکرالله پاک‌نژاد و محمود دولت‌آبادی و اعضای سازمان مجاهدین خلق ایران را نگهداری می‌کردند. فضای کلی بند یک در جهت موضع‌گیری منفی و تند و تئوریک علیه ماتریالیسم و مارکسیسم و همچنین موضع‌گیری انتقادی نسبت به مبانی فکری سازمان مجاهدین بود. در ابتدای این بند سمت چپ، اتاقی بود که در اختیار چند نفر از چپی‌ها و اعضای سازمان مجاهدین خلق بود و بقیه اتاق‌ها در اختیار مذهبی‌ها قرار داشت. سرانجام این اتاق هم در اختیار مذهبی‌ها قرار گرفت و تنها یک نفر از سازمان مجاهدین خلق به نام محمد محمدی که تعصبات مذهبی بیشتری داشت در این بند ماند.
ساواک هم، زندانیان را بر حسب نوع تفکر و عقیده از هم تفکیک می‌کرد. رضا رفیع [جلال رفیع صحیح است] می‌گوید که در ابتدای ورودش به زندان اوین سرنگهبان از او پرسیده بود: آیا دانشجویی و نماز می‌خوانی؟ با دریافت پاسخ مثبت دستور داده بود او را به بند ۲ قسمت مارکسیست‌های اسلامی ببرند، اما بعد او را به بند یک منتقل کردند.
در بند یک زندان اوین نیز تقسیم کار میان زندانیان رایج بود و همه در بخش‌های نظافت، شست‌وشوی ظروف، گرفتن و توزیع غذا و... فعالیت می‌کردند.»[1]
پی‌نوشت:
[1] . دانشنامه زندان سیاسی دوره پهلوی، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی حوزه هنری، چاپ اول، سال 1401، ج 1، ص 189تا 190، با اندکی ویراستاری.
تعداد مشاهده: 7334
