نگاهی به دکتر مهدی آذر از اعضای جبهه ملی ایران

تاریخ انتشار: 08 خرداد 1403

دکتر مهدى آذر در سال 1280 ه‌ .ش در مشهد به دنیا آمد. او فرزند شیخ میرزا علی آقا تبریزی، از مجتهدین بلند پایه بود که از طرف روحانیون و طلاب مشهد به نمایندگی دوره اول مجلس شورای ملی انتخاب شد. مهدی آذر تحصیلات ابتدایى و متوسطه را در تهران به پایان رسانید و وارد مدرسه طب شد و در سال 1318 جزء محصلین اعزامى وزارت فرهنگ به پاریس رفت. وى تا سال 1323 تحصیل در دانشکده پزشکى پاریس را به اتمام رسانید و با اخذ تخصص داخلى به ایران بازگشت. نامبرده مشاغلى از جمله : رئیس بیمارستان دولتى رضائیه، ریاست بهدارى آذربایجان غربى، ریاست بیمارستان رازى تهران، استاد دانشکده پزشکى دانشگاه تهران، وزیر فرهنگ و... را عهده‌دار بوده است.

از حیث گرایش سیاسى، مشارالیه به جریان چپ و حزب توده گرایش داشته و یک بار در سال 1329 به اتهام فعالیت کمونیستى و داشتن مرام اشتراکى دستگیر و چند روز بازداشت گردیده و سرهنگ آذر، افسر توده‌اى فرارى به شوروى، برادر وی بوده است.

دکتر آذر در سال 1331 در دولت دکتر محمد مصدق به وزارت فرهنگ منصوب شد و در این سمت همکارى خود را با عناصر توده‌اى ادامه داد. برخى از مدیران وزارت مزبور با ردیابى و پیگیرى روابط رئیس دفتر و مشاور وى به نام احمدعلى رجائى سند توده‌اى بودن شخص یادشده را در اعلامیه‌اى منتشر کردند؛ لیکن باز هم دکتر آذر از ادامه همکارى با وى و حزب توده دست برنداشت تا اینکه پس از سقوط دولت مصدق توسط دولت کودتاچی فضل‌الله زاهدی بازداشت شد و مدت پنج ماه در زندان بود. پس از آزادى با عده‌اى از کارمندان وزارت فرهنگ در روز 6 / 11 / 1332 در منزل رئیس اداره تعلیمات متوسطه ملاقات نموده و اظهار داشته که قصد دارد نماینده مجلس سنا و یا شوراى ملى شده و با استیضاح دولت، انتقام خود را از فضل‌اللّه‌ زاهدى، نخست‌وزیر وقت بگیرد.

آذر بعد از جدا شدن از حزب توده به حزب ایران پیوست و به سمت جبهه ملى سوق پیدا کرد و به عضویت هیئت اجرائیه و مسئول بخش خارجى این جبهه درآمد. وى از طرفداران دکتر مصدق بود و در جبهه ملى در جناح مخالف اللهیار صالح قرار داشت. نامبرده در سال‌هاى 40 و 41 نیز توسط ساواک دستگیر و مورد بازجویى قرار گرفت ولى هربار با سپردن وثیقه و تعهد آزاد گردید. در ضمن مشارالیه عضو کلوپ روتارى نیز بود و تا پیروزى انقلاب اسلامى به تدریس در دانشگاه و ارتباط با عناصر جبهه ملى و شرکت در جلسات محفلى آنان ادامه داد. دکتر آذر پس از جبهه‌گیری خصمانه جبهه ملی در مقابل احکام اسلام و جمهوری اسلامی در دهه 60، از کشور خارج شد و به آمریکا رفت و در 9 خرداد 1373 در همانجا درگذشت.

دکتر آذر طی هشت جلسه (از مارس تا آوریل 1983) با آقای حبیب لاجوردی در پروژه تاریخ شفاهی ایران، دانشگاه هاروارد، در خصوص زندگی خویش تا پس از سقوط دکتر مصدق و رفتن شاه از ایران در پی پیروزی انقلاب اسلامی مصاحبه انجام داده است و طبق معمول برخی اوهام و تخیلات را به جای واقعیات تاریخی و عیان ارائه داده است. مثلاً ایشان خروج شاه از ایران در دی ماه 1357 را ناشی از بیماری سرطان خون وی می‌داند نه تنگی عرصه و فضای انقلابی کشور و ناچاری او برای خروج از ایران! (مصاحبه هشتم، صفحه 14)