حادثه 27 آذر سال 1357 و نظامیان مردمی در شهر تبریز
تاریخ انتشار: 25 آذر 1402
نشریه اخبار جنبش اسلامى در تاریخ 30 آذر 57، شماره 8، در باره حادثه 27 آذر در شهر تبریز مى‌نویسد:
«هنگامى که صف تظاهرکنندگان با نیروهاى نظامى مواجه مى‌شوند، فرمانده آن‌ها... مردم را با اصرار زیاد سوگند مى‌دهد که متفرق شوند و مردم به مجرد شنیدن سوگندهاى او به اتکا این که به خدا و پیغمبر معتقد است او را سردست بلند کرده و ابراز احساسات شدیدى مى‌نمایند. بعد از مشاهده این وضع، سربازان تحت فرماندهى‌اش به مردم مى‌پیوندند و خودروها را رها مى‌کنند. بلافاصله مردم به روى تانک‌ها و زره پوش‌ها و نفربرها سوار شده، به شدت ابراز احساسات مى‌کنند. کمى بعد، به دستور فرماندهى تمام نیروهاى انتظامى از مقابل مردم کنار رفته به جایگاه خود بر مى‌گردند. در حین این جریانات مأمورینى که با لباس مبدل خود را در بین جمعیت جا زده بودند، مبادرت به پرتاب گاز اشک‌آور و تیراندازى مى‌کنند که در نتیجه آن 7 نفر کشته و 4 نفر مجروح مى‌شوند. سه نفر از این شهدا در همین مراسم تا گورستان شهر تشییع مى‌شوند.»
گزارش‌های اسناد لانه جاسوسی آمریکا نیز مطالب قابل توجهی از این حادثه را بیان می‌کند که به قسمت‌هایی از آن در زیر می‌پردازیم:
«دعوت خمینی از مردم برای شرکت در اعتصاب هجدهم دسامبر [27 آذر] فعالیت‌های تجاری در تهران را به جز خدمات ضروری مانند بعضی از خواروبار فروشی‌ها، کاملاً کاهش داد... تبریز و شهرهای دیگر به طور کلی در روز اعتصاب تعطیل بودند.»
...مشکل است که بتوان موقعیت تبریز را در این مقطع زمانی از تهران ارزیابی نمود. طی چهار ساعت گذشته دفتر وابسته دفاعی گزارشات ذیل را دریافت داشته است:
الف) خبرگزاری بی‌بی‌سی گزارش می‌دهد که طی تظاهرات دیروز تبریز چنین ادعا می‌شود که سربازان از دستور فرماندهان سرپیچی کرده‌اند.
ب) منبع 0008 ... گزارش داد:... تظاهرات... در مرکز شهر تبریز از ساعت 12 تا 7 و 30 دقیقه شب ادامه داشت. صدای گلوله‌ای هم به گوش نرسید. منبع اظهار می‌دارد که دو نفر از ژاندارمری، یک استوار ارتش و تعدادی از غیرنظامیان احتمالاً کشته شده‌اند. دومین تظاهرات در مرکز شهر در ساعت 10 و 30 دقیقه به وقت محلی... در حال شکل‌گیری بود و هلیکوپترها بر فراز آن پرواز می‌کردند.
ج) یک منبع فرعی 0008 که با مجریان حکومت نظامی در تبریز صحبت کرده بود... فاش ساخت: تجمعاتی که امروز صبح در مرکز تبریز تشکیل شده بود در هم شکسته شد.
...تبریز کانون و مرکز ناآرامی‌ها شده است و مطمئناً دیروز بعدازظهر تظاهراتی همراه با تیراندازی و با برجای گذاشتن تعدادی مجروح انجام شده ولی کنسول ما که بخش عمده‌ای از روز را صرف بررسی و تحقیق روی حادثه دیروز کرده است، هنوز قادر به تأیید بر جای ماندن کشته‌ای نیست. دیروز گزارشی مبنی بر وقوع شورش و تمردی وسیع همراه با درگیری خیابانی در میان نظامیان و بر جای ماندن تلفات سنگین به سرعت پخش شد. گزارشی حتی عنوان می‌کرد که یک تیپ تانک، دست به تمرد و شورش‌زده است.
...رادیو بی‌بی‌سی...شب گذشته خبری منعکس کرد مبنی بر این که سربازان در تبریز از اجرای دستورات سرپیچی کرده‌اند. وزارت اطلاعات بلافاصله با قطع برنامه‌های عادی، جهت انعکاس تحلیل و تفسیر رسمی، تکذیب‌نامه شدیداللحنی منتشر کرد... اما به نظر می‌رسد که سربازان به طور جدی در حمایت از مخالفان دست به شورش و تمرد زده‌اند. کنسول تبریز قضیه را مورد تحقیق قرار داده و معتقد است اظهارات دولت ایران به واقعیت نزدیک‌تر است تا گزارشات و اخبار مطبوعات. ادعاهای هر دو طرف شامل حادثه‌ای می‌شود که در جریان آن عده‌ای از غیرنظامیان به سربازان تحت فرماندهی یک سرهنگ نزدیک می‌شوند و سرانجام بین آن‌ها چای و خوراکی توزیع می‌کنند. دولت می‌گوید اینها افرادی طرفدار شاه بودند، مخالفان می‌گویند افرادی مخالف شاه بوده‌اند که با سربازان دست برادری دادند و سرهنگ را به عنوان مظهر وحدت بر دوش خود در اطراف حمل کردند.
... از طرف دیگر کنسول ترکیه در تبریز به سفیر خود گزارش کرده است که درگیری جدی به وقوع پیوسته و در پی آن بعضی از سربازان مجدداً از فرمان تیراندازی امتناع کرده‌اند. (نظریه: ما تحقیقات در زمینه روشن شدن این قضیه را شدیداً ادامه خواهیم داد).
... گزارش‌های واصله امروز از تبریز حاکی از ناآرامی جدید است. منابع و مجاری نظامی ایالات متحده از تجمع حدوداً 2000 نفری ضد شاه و برخی از تیراندازی‌ها گزارش می‌دهند.»
... حادثه روز 18 دسامبر [27 آذر] در تبریز هنوز سایه خود را بر تمامی امور گسترانده است. بی‌بی‌سی همچنان به این خبر که شورشی در بین سربازانی که جهت فرونشاندن تظاهرات فراخوانده شده بودند رخ داده است، تکیه می‌کند. منابع مطبوعاتی که ارتباطات بی‌شمار موثقی دارند دیروز به مأمور سفارت گفتند که یک یا دو شرکت سر به شورش برداشته‌اند... ما به تحقیقات ادامه خواهیم داد.»[1]
*****
به: 312 شماره: 13806 / 3ه
از: تبریز تاریخ: 28 / 9 / 57
از ساعت 1000 مورخ 27 / 9 جارى عده‌اى از طبقات مختلف مردم تبریز در جلو مسجد جامع واقع در بازار تجمع و شروع به تظاهرات نمودند. به تدریج بر تعداد این افراد افزوده شد و به حدود پنج هزار نفر رسیدند و به طرف خیابان کورش کبیر سرازیر گردیدند. بدواً مأمورین با تیراندازى هوایى و پرتاب نارنجک گاز اشک‌آور عده‌اى از تظاهر کنندگان را متفرق، لکن به علت مداراى مأمورین فرماندارى نظامى مجدداً تجمع و اطراف سربازان را احاطه؛ در این موقع سرهنگ امیر احمدى فرمانده منطقه شرق وابسته به فرماندارى نظامى بالاى یکى از تانک‌ها رفته و به مردم اعلام می‌کند که ما با هم برادر هستیم و قصد کشتن شما را نداریم و با اداى چند جمله دیگر متأثر شده و گریه می‌نماید؛ حتى قصد انتحار داشته که از عمل وى جلوگیرى و او را بالاى دست بلند می‌نمایند. این موضوع باعث تجرى تظاهرکنندگان می‌گردد لذا عده‌اى روى تانک‌ها می‌روند و سربازان را بوسیده و مقدارى میوه بین آنان تقسیم می‌نمایند. همزمان با این جریانات سه نفر شخصى که ملبس به لباس سربازى شده بودند و گفته می‌شود از طرف محمدعلى قاضى طباطبائى طبق طرحى که قبلاً پیش‌بینى شده بود از بین سربازان داخل جمعیت می‌شوند و وانمود می‌نمایند که سربازان به صفوف مخالفین پیوسته‌اند. پس از این جریانات فرماندارى نظامى مأمورین و تانک‌ها را از میان جمعیت بیرون می‌کشد و متظاهرین به دو دسته تقسیم یک دسته از میدان شهردارى و خیابان پهلوى به طرف چهار راه آبرسانى و دسته دیگر به طرف خیابان فرح و چهار راه آبرسانى می‌روند. رهبرى دسته اول با محمدعلى قاضى طباطبائى و دسته دوم با میرزا نجف آقازاده بوده و دو دسته در چهار راه آبرسانى پس از گذاردن نماز جماعت و سخنرانى میرزا نجف آقازاده در ساعت 2300 متفرق می‌گردند در تظاهرات مزبور تنها دو نفر از متظاهرین بر اثر تیراندازى مأمورین مصدوم و کسى کشته نمی‌شود و سربازى هم متوارى و یا به صفوف متظاهرین ملحق نگردیده است. افشایی
محترماً به عرض می‌رساند خبر هنوز کامل نیست، نتیجه کار سرهنگ مزبور روشن نمی‌باشد و استناد اینکه سه نفر مزبور شخصى بوده‌اند و از بین سربازان بیرون آمده، اقدام مزبور را انجام داده‌اند، نیز مبهم است. 29 / 8 / 57
پی‌نوشت:
[1] . اسناد لانه جاسوسی آمریکا، کتاب نهم، صفحات 623، 635، 636 و 641، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، به نقل از مقاله: انقلاب اسلامی در آذربایجان شرقی و غربی، جواد رضائی، سایت 22 بهمن، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی.
تعداد مشاهده: 11927
