آشنایی با بازداشتگاه‌ها در دوره پهلوی اول و دوم

تاریخ انتشار: 18 تير 1403

پادگان عشرت آباد و بازداشتگاه آن شاهد زندانی شدن امام خمینی و آیت‌الله سید محمود طالقانی بوده است.

«بازداشتگاه یا توقیفگاه به محلی گفته می‌شود که مظنونین و متهمین را با قرار کتبی مقامات صلاحیت‌دار قضایی تا اتخاذ تصمیم نهایی در آن نگه می‌دارند. به طور معمول هر نهاد نظامی یا انتظامی که اقدام به دستگیری افراد مظنون می‌کند برای نگهداری و حفاظت آن‌ها نوعی زندان موقت و عمومی دارد که بازداشتگاه نامیده می‌شود. آیین‌نامه قضایی مصوب دوران وزارت علی‌اکبر داور وزیر عدلیه دوران رضاشاه تصریح می‌کند که مظنونین و متهمین باید در جای دیگری غیر از زندان محکومین نگهداری شوند.

در دوره پهلوی، فرد سیاسی دستگیر شده را ابتدا به بازداشتگاه برده، تحت بازجویی و شکنجه قرار می‌دادند و به اصطلاح وی را تخلیه اطلاعاتی می‌کردند. مشهورترین بازداشتگاه دوره پهلوی دوم کمیته مشترک ضد خرابکاری بود. از دیگر بازداشتگاه‌های معروف دوره پهلوی اول و دوم می‌توان به بازداشتگاه پادگان جمشیدیه، پادگان عشرت آباد و قزل قلعه اشاره کرد. همچنین از پادگان زرهی به عنوان بازداشتگاه موقت استفاده می‌کردند.

هنگامی که ساواک اقدام به دستگیری‌های گسترده می‌کرد، کثرت زندانیان و نبود جا در زندان‌ها سبب می‌شد افرادی که بازجویی‌شان در بازداشتگاه تمام و پرونده‌شان تکمیل شده بود، به دادگاه و سپس زندان نروند و بیش از حد معمول دوره محکومیت را تحمل نمایند و در بازداشتگاه بمانند.

طبق قوانین افرادی که در بازداشتگاه به سر می‌بردند، حقوقی مشابه حقوق زندانی داشتند.

طبق قوانین قضایی متهمان در بازداشتگاه شب‌ها باید در اتاق انفرادی باشند، اما در روز می‌توانند به طور گروهی با سایر متهمان از برنامه‌های آموزشی، تفریحی و مانند آن استفاده کنند؛ مگر اینکه متهم به لحاظ عدم شایستگی اخلاقی و نوع و اهمیت جرم ارتکابی نتواند در جمع حاضر شود که در این صورت روزها نیز از وی به صورت انفرادی محافظت می‌شود. با وجود این قانون حکومت پهلوی متهمان سیاسی را در مرحله بازجویی شبانه روز در بازداشتگاه انفرادی نگه می‌داشت تا آن‌ها نتوانند از تجربیات دیگران استفاده کرده و در بازجویی‌ها مقاومت نمایند.»[1]

پی‌نوشت:

[1] . دانشنامه زندان سیاسی دوره پهلوی، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی حوزه هنری، چاپ اول، سال 1401، ج 1، ص 154 و 155.