امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) فرمودند: عبرت‌ها چه بسیارند و عبرت‌گیری و پندپذیری چه اندک است. قصارالحکم، صفحه 118، به نقل از آثارالصادقین، آیت‌الله احسان‌بخش.

ما را در طول تاریخ و در سده‌های اخیر از هر پیشرفتی محروم کرده‌اند و دولت‌مردان خائن و دودمان پهلوی خصوصاً. امام خمینی(قدس سره)، صحیفه امام، ج 21، ص 416.

 

شرحی بر اسناد

شکنجه‌گری به نام سپهبد مصطفی امجدی


تاریخ انتشار: 18 مهر 1402

سپهبد مصطفی امجدی؛ رئیس ساواک آذربایجان شرقی و غربی

«مصطفی امجدی شکنجه‌گر فرمانداری نظامی تهران و ساواک، مدیرکل ساواک و رئیس ساواک آذربایجان شرقی و غربی بود.

مصطفی امجدی، فرزند سیف‌الدین به سال ۱۲۹۸ در خوی زاده شد. تحصیلات ابتدایی را در مدرسه سیروس خوی و دوره متوسطه را در دبیرستان نظام تبریز گذراند. پس از اخذ دیپلم در اول مهر ۱۳۱۷ وارد دانشکده افسری شد و پس از فارغ‌التحصیلی در اول مهر ۱۳۱۹ با درجه ستوان دومی کار خود را در ارتش آغاز کرد و تا درجه سپهبدی ارتقاء درجه یافت. وی در ارتش دوره عالی رشته توپخانه و دوره ستاد و فرماندهی دانشگاه جنگ را گذراند و سمت‌هایی چون فرماندهی آتشبار کوهستانی افسر رکن ۳ ستاد لشکر، رئیس رکن ۲ ستاد لشکر گارد و فرماندهی گردان ۱۰۵ کوهستانی را بر عهده گرفت.

مصطفی امجدی از افسران فعّال در کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ بود و به همین دلیل نیز از سوی دربار شاهنشاهی تشویق گردید.

وی که از منسوبین تیمور بختیار[1] فرماندار نظامی تهران و اولین رئیس ساواک بود، در رکن ۲ فرمانداری نظامی به فرماندهی تیمور بختیار چهار سال فعالیت کرد و با کشف سازمان نظامی حزب توده و آغاز بازجویی‌های فرمانداری نظامی یکی از شکنجه‌گران خشن و بنام فرمانداری نظامی از آب درآمد.

مصطفی امجدی اول مهر ۱۳۳۴ به درجه سرهنگی رسید و با تشکیل ساواک و ریاست سپهبد تیمور بختیار بر آن، امجدی نیز در هیجدهم مرداد ۱۳۳۷ به ساواک مأمور شد و به ریاست اداره کل چهارم[2] رسید.

در دوره تیمور بختیار در ساواک مصطفی امجدی از جمله بازجوهای طراز اول محسوب می‌شد که با استفاده از شلاق و چوب و کتک از متهمان اعتراف می‌گرفت. ساواک در دوره تیمور بختیار بازیچه امجدی‌ها یعنی مصطفی و برادرش بود که به نفع بختیار فعالیت می‌کردند. سرهنگ مصطفی امجدی در هجدهم تیر ۱۳۳۹ از ارتش به ساواک منتقل و رئیس اداره کل سوم[3] شد. در همین دوره وی با تقاضای سپهبد بختیار و موافقت محمدرضا پهلوی در اول مهر ۱۳۳۹ به درجه سرتیپی رسید. وی همچنین بین سال‌های ۱۳۳۸ تا ۱۳۴۱ رئیس فدراسیون وزنه‌برداری نیز بود.

در قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ و تظاهرات وسیع مردمی در کشور، محمدرضا پهلوی که ساواک را به دلیل ناتوانی در پیش‌بینی چنین قیامی و عدم توانایی در کنترل و مهار آن مقصر می‌دانست، دستور برکناری سرتیپ مصطفی امجدی را از سمت مدیرکلی اداره سوم صادر کرد و فردای آن روز امجدی توسط ارتشبد حسین فردوست قائم مقام ساواک از کار برکنار شد و به ارتش بازگشت. وی در ارتش تا درجه سپهبدی ارتقاء درجه یافت.

سپهبد مصطفی امجدی در ۱۳۵۰ به فرمان محمدرضا پهلوی به سمت معاونت نخست وزیر و سرپرست سازمان تربیت بدنی منصوب گردید و حدود یک سال در این سمت ماند و در سال ۱۳۵۱ از ارتش بازنشسته گردید.

مصطفی امجدی با مساعدت ارتشبد حسین فردوست به ریاست یکی از مناطق سه‌گانه شیلات شمال منصوب شد و مدت مدیدی در این سمت ماند و ثروت بسیاری اندوخت. او در اسفند ۱۳۵۳ با تأسیس حزب رستاخیز به عضویت این حزب درآمد.

سپهبد مصطفی امجدی در سال ۱۳۵۴ از استان آذربایجان غربی، نماینده مجلس سنا شد و در ۱۳۵۶ با مشارکت یک مؤسسه آمریکایی شرکت توسعه نیروی انسانی را بنیان نهاد.

سپهبد مصطفی امجدی در طول دوره خدمت به حکومت پهلوی، نشان‌های درجه ۲ و ۳ پاس درجه ۲ و ۳ افتخار، درجه ۲ و ۳ لیاقت، درجه ۴ دانش، درجه ۲ و ۳ کوشش و درجه ۳ رستاخیز دریافت کرده و بیش از یازده مرتبه نیز کتباً تقدیر شده است. سپهبد مصطفی امجدی در سال ۱۳۷۵ درگذشت.»[4]

 

 

پی‌نوشت‌ها:


[1] . ر.ک: تیمور بختیار از ریاست ساواک تا ترور توسط ساواک، سایت مرکز بررسی اسناد تاریخی.

[2] . اداره کل چهارم وظیفه حفاظت پرسنل، اماکن و اسناد ساواک و همچنین وظیفه حفاظت وزارتخانه‌ها، ادارات و مؤسسات دولتی و ملی را بر عهده داشته است و خود از بخش‌ها و ادارات مختلفی تشکیل ‌شده بود. شش اداره مهم این اداره کل شامل ادارات زیر می‌شد:

1- اداره یکم: حفاظت ساواک؛ 2- اداره دوم: حفاظت سازمان‌های دولتی و حساس ملی؛ 3ـ اداره سوم: واحد پاسداران؛ 4ـ اداره چهارم: واحد کیهان؛ 5ـ اداره پنجم: بازداشتگاه‌ها؛ 6ـ اداره ششم: پشتیبانی حفاظتی.

این اداره کل حدود 800 نفر پرسنل داشت که علاوه بر نظارت بر تهیه و اجرای طرح‌های حفاظتی وزارتخانه‌ها و ادارات و مؤسسات دولتی و حکومتی و تهیه و اجرای طرح‌های کلی حفاظتی ادارات تابعه سازمان اطلاعات و امنیت کشور، حفاظت از ساواک‌های استان‌ها و شهرستان‌ها، زندان‌ها و بازداشتگاه‌های ساواک و نیز پایگاه‌های اطلاعاتی آمریکا در نقاط مختلف کشور را نیز بر عهده داشت. در تمام دوایر، سازمان‌ها، وزارتخانه‌ها و مؤسسات بزرگ دولتی، واحدی تحت عنوان سازمان حفاظت تشکیل‌شده بود که افراد آن عمدتاً از سوی اداره کل چهارم ساواک تعیین می‌شد و مدیریت و نظارت بر فعالیت آن‌ها نیز بر عهده ساواک و اداره کل چهارم آن بود. (ر.ک: بررسی و تحلیلی کوتاه از تأسیس، تشکیلات، اقدامات و پایان کار ساواک، همان)

[3] . مهم‌ترین اداره کل ساواک، اداره کل سوم بود. اکثر مردم، تنها این بخش از ساواک را می‌شناختند. چرا که مأموران این اداره کل بودند که مستقیماً با مردم سر و کار داشتند. این اداره کل وظیفه‌ی کنترل و نظارت بر احزاب گروه‌های چپ کمونیستی، و دیگر گروه‌های مخالف رژیم، اقلیت‌های قومی و مذهبی، آموزش عالی و دانشگاه‌ها، وزارت آموزش ‌و پرورش، احزاب دولتی، امور کارگری، اصناف، مطبوعات، نیروهای نظامی و انتظامی و... را بر عهده داشت. اداره کل سوم دارای یک دبیرخانه و چهار اداره بود. اداره اول آن مسئولیت کنترل و سرکوبی تمامی سازمان‌های سیاسی و صنفی مخالف رژیم را داشت و همه شکنجه‌گران در این اداره بودند. این اداره همان سازمان امنیت داخلی ساواک بود که فردوست در خاطراتش درباره آن می‌نویسد: «امنیت داخلی کشور به عهده اداره کل سوم بود. اداره کل سوم مهم‌ترین اداره کل عملیاتی ساواک بود و گسترده‌ترین تشکیلات را داشت و زیر نظر ساواک اداره می‌شد. وظیفه اصلی اداره کل سوم، اطلاعات و عملیات ضد براندازی بود که این وظیفه به ‌اضافه وظیفه ضد جاسوسی در آمریکا وظایف F.B.I و در انگلستان وظایف MI-5 را تشکیل می‌دهد. باید اضافه کنم که به علت اهمیت این اداره کل، در مواردی عملیات خارج از کشور را نیز به عهده می‌گرفت، که معروف‌ترین نمونه آن عملیات ترور تیمور بختیار بود. مدیران اداره کل سوم به ترتیب عبارت بودند از: سرتیپ مصطفی امجدی تا (نیمه دوم خرداد1342)، سرهنگ ناصر مقدم (تا فروردین1350) و بالاخره پرویز ثابتی.» (همان مقاله)

[4] . دانشنامه زندان سیاسی، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی حوزه هنری، چاپ اول، سال 1401، ج 1، ص 126 و 127.


















سپهبد مصطفی امجدی و تیمسار پرویز خسروانی


 

تعداد مشاهده: 12644


مطالب مرتبط

تقویم تاریخ

کانال‌های اطلاع‌رسانی در پیام‌رسان‌ها

       
@historydocuments
کلیه حقوق این پایگاه برای مرکز بررسی اسناد تاریخی محفوظ است.