قسمت بیست و هشتم . محمدرضا پهلوی و قایق گل سرخ
مجله خواندنی ها، در یکی از شماره های خود1، خاطره ای از دوران تحصیل ولیعهد ایران در سوئیس را، به نقل از مجله تهران مصور، چاپ نموده، که در آن، به قایق سواری ولیعهد ایران اشاره و گوینده ی خاطره، به شرح زیر معرفی شده است :
« آقای دکترمهندس رضا مظاهری، از اولین دانشجویانی است که به امر رضاشاه کبیر برای تحصیل به خارج اعزام شده بود. ایشان به مناسبت تاجگذاری شاهنشاه آریامهر، خاطره ای از دوران تحصیل معظم له را در سوئیس برای مجله تهران مصور فرستاده اند.»
آقای رضا مظاهری، که شناخته نشد!!، می گوید : در زمانی که در بلژیک مشغول تحصیل بودم، در یکی از ایام تعطیل، به یکی از شهرهایِ کوچک فرانسه، که در کنار دریاچه «اویان» قرار دارد، رفتم. روزی در ساحل دریاچه، قایق کوچکی را دیدم که بر بدنه ی آن، با فارسی بسیار زیبا، با رنگِ طلائی، نوشته شده بود : « گل سرخ » .
چند ساعتی معطل شدم تا صاحب این قایق را بشناسم. هوا کم کم داشت تاریک می شد که دیدم جوانِ تازه سالی، همراه یک نفر دیگر به طرف قایق آمد. جلو رفتم و به زبان فرانسه سلام کردم. وقتی متوجه ایرانی بودن من شد، گفت :
« من ولیعهد ایران هستم. فوراً دست ایشان را بوسیدم.... گفت : من می خواهم به این وسیله، موجب شناسائی بیشتر کشور خودمان بشوم. چه غالب کسانی که خط فارسی را بر بدنه این قایق می بینند، درباره آن توضیحاتی می خواهند. به این ترتیب، برای من، فرصتی پیش می آید تا درباره میهن خودم اطلاعاتی به آنها بدهم... »
صرف نظر از عباراتِ چاپلوسانه ای که در این خاطره وجود دارد؛ و این شیوه ی سخن، که عادتِ تمامِ کسانی است که بدین وسیله!!، در پیِ تأمین نیازمندی هائی مختلف خود می باشند؛ و صد البته، منحصر در یک عصر و زمان هم نیست؛ همانگونه که در قسمت های مربوط به اتومبیل هیسپانو نوشته شد، ولیعهدِ ایران، علی رغم وضعیت أسف باری که کشور ایران، در جریانِ تأمین بودجه های ضروری داشت، از کیسه ی مردم فقیر، ریخت و پاش های فراوانی داشت.
در همین زمان، که قایق او در کنار دریاچه، بسته شده و او در آن شهرِ ساحلی، به عیش و عشرت اشتغال داشت، تا پس از چند ساعت انتظار!!، ناقلِ این خاطره، موفق به دیدار و دست بوسی او شود، برای خرید یک فروند قایق، برای اداره گمرک بندرپهلوی، ساعت ها در مجلس شورای ملی دوره ی هشتم، بحث و تبادل نظر صورت می گرفت، تا ماده واحده ای به تصویب برسد و تأمین اعتبار صورت پذیرد :
« ماده واحده . مجلس شوراى ملى، یکصد هزار ریال اعتبار، براى خرید یک قایق خودرو، جهت گمرک بندر پهلوى تصویب مى نماید که از صرفه جوئى هاى بودجه سنه 1310 اداره گمرک داده شود2.»
دریاچه ی « اویان » که در این خاطره به آن اشاره شده، به نظر همان دریاچه ی معروف « لمان » با زیباهائی های منحصر به فرد است که از یک سو به فرانسه و از سوی دیگر به سوئیس مربوط می باشد. این دریاچه، از سمت فرانسه، به نام : « لاک لمان » و از سمت سوئیس، به نام : « دریاچه ژنو » شناخته می شود و از هر دو طرف، مناظر فرح انگیز و زیبایی دارد. در پشت آن، کوه های پوشیده از برف و در جلوی آن تاکستان زیبا، معروف به « لاوکس » قرار دارد.
اجازه ی قایق سواری به محمدرضا پهلوی، در اردیبهشت ماه سال 1312ش داده شد و از آن پس، قایق سواری نیز، به یکی از تفریحات نوبه ای او و همچنین محلی برای درآمد افرادی که در این خصوص او را آموزش می دادند و یا همراهی می نمودند، تبدیل گردید.
این موضوع در گزارشانت هفتگیِ مؤدب الدوله نفیسی، به شکل زیر انعکاس دارد :
رول 23 /2 /1312 . ... در خصوص اجازه قایق رانی بندگان والاحضرت... که از طرف... اعلیحضرت... مرحمت شده بود، اسباب مسرت خاطر بندگان معظم له گردیده...
سینیی 17 /4 /1312 . ... ساعت چهار و پانزده دقیقه چای و عصرانه . بقیه ساعات بعدازظهر مصروف انواع اسپورت ها از قبیل طنیس و قایقرانی و غیره می شود...
سینیی 7 /5 1312 . ... ساعات فراغت را به بازی طنیس و فوت بال و حرکات بدنی و کولتور فیزیک و گاه گاهی قایق رانی صرف می نمایند.
سینیی 21 /5/ 1312 . ... قایق رانی را تحت مراقبت معلم، گاه گاهی صبح ها می فرمایند...
رول 12 /3 /1313 . ... روزهای قایقرانی، با اتومبیل تا کنار دریاچه تشریف برده، آنجا با همدرسان هم قوه، سوار قایق می شوند. سکان قایق به دست یکی از معلمین موسوم به ژاکه است...
رول 13 /2 /1314 . ... وچون هوا مساعد بوده، دو سه روز هم قایق رانی نموده اند. قایق رانی که 30 الی 45 دقیقه بیشتر طول نمی کشد، همیشه تحت مراقبت ژاکه، نایب رئیس و معلم یا یِوز، معلم زبان انگلیسی است. این دو نفر، در قایق رانی خیلی مهارت دارند و بعلاوه بسیار احتیاط کارند و هیچ لحظه بندگان... را تنها نمی گذارند؛ از ساحل هم دور نمی شوند، روزهائی هم که باد می وزد، قایق رانی متوقف است...
رول 24 /3 /1314 . ... یکشنبه گذشته در شهر وُوِه ... مسابقه قایق رانی بین مدارس بود. بندگان... پس از صرف ناهار، قریب دوساعت از ظهر گذشته به آنجا تشریف فرما شدند... شاهپورها... نیز با تمام معلمین و شاگردان حضور داشتند. پنج بعدازظهر که مسابقه خاتمه یافت، به مدرسه مراجعت فرمودند.. روز پنجشنبه که همین مسابقه قایق رانی را در خود شهر رول تأسیس کردند، بندگان... پس از صرف ناهار با... شاهپورها... و هیئت معلمین و رؤسا و تمام شاگردان به کنار دریاچه تشریف فرما شدند و ساعت پنج که مسابقه ختم شد به مدرسه مراجعت نمودند...
رول 5 /7 /1314 . ... این اوقات که قایق رانی چندان مناسبتی با بادهای پائیزی ندارد، به جای آن، فوتبال را اختیار فرموده اند...
طبیعی بود که در این شرایط، که برای امور گمرکی بندری، خرید یک فروند قایق با مشکلات فراوانی همراه بود، پرداختن حرفه ای به ورزش قایقرانی در ایران، هیچگونه جایگاهی نداشت. به همین دلیل است که تاریخچه قایقرانی در ایران را به اوایل دهه 40 شمسی نسبت می دهند که چند قایق از نوع 1.k و 2.k (کایاک یکنفره و دونفره) از انگلستان به ایران وارد شد و در دریاچه سد امیرکبیر ( کرج )، به آب انداخته شد و بدین ترتیب اولین پایگاه قایقرانی زیر نظر سازمان تربیت بدنی و تفریحات سالم ایران به وجود آمد.
از سال 1342 اولین فعالیت رسمی قایقرانی ایران شروع و مدیریت آن را یک افسر ارشد نیروی دریایی عهده دار شد و از سال 1345 تحت عنوان « فدراسیون قایقرانی و اسکی روی آب » عنوان رسمی یافت.
پی نوشت ها
1 . شماره 15 - 16 آبان 1346ش
2 . مشروح مذاکرات مجلس شورای ملى . دوره 8 . جلسه 92
تعداد مشاهده: 7571
