یادداشت‌های زندان شهید سیداسدالله لاجوردی – قسمت اول

مقدمه

هنگامی که دفتر زندگی مؤمنانه، مجاهدانه، و مخلصانه شهید لاجوردی در اول شهریور سال 1377 با سعادتِ شهادت به پایان آمد و منافقین تروریست شقاوتی دیگر به دفتر جنایات خود افزودند، گمان می‌رفت که صرفاً یک مبارز و زندانی سیاسی پیش از پیروزی انقلاب اسلامی و یک مسلمان متشرع به احکام دین اسلام و یک رجل قضایی در جایگاه رئیس زندان اوین و دادستان انقلاب اسلامی تهران(1363- 1359) و سازمان زندان‌های کشور(1376- 1368) و کاسب ساده بازار تهران(1377- 1376) به دیدار الهی نائل آمده است.

آن‌ها که کمی با او آشنا‌تر بودند، از جمله دشمنان منافق او!، می‌دانستند که مردی به شرفِ خونین شهادت پا گذاشته که سال‌ها رنج مبارزه طاقت‌فرسا را به جان خریده و«مرد پولادین زندان‌ها»[1] لقب گرفته و در زیر شکنجه‌های وحشیانه ساواک، کمرش شکسته، بینایی یک چشم را تا حد نابینایی کامل از دست داده و قلب و جهاز هاضمه‌اش سخت بیمار گشته است؛ و به قول خودش: «انسانی سالم به زندان آمدم و کلکسیونی از مرض با خود خواهم برد»[2].

و آن‌ها که بیشتر با او آشنا بودند، می‌دانستند که مردی آزاده و آرام نهاد، و آراسته به سادگی و بی‌آلایشی، وارسته از دوستی مال و مقام، مجاهد و استوار در برابر گمراهی و کجی و فروتن در پیشگاه حق و راستی، جان به جانان تسلیم داشته است. مردی که در زمان مسئولیت‌هایش دغدغه زیردستان، مردم و انقلابشان را داشت و دشمنانی پرشمار از طاغوتیان، جنایتکاران، گروهک‌ها و منحرفین چپ و راست و منافقین سیه دل که از پیش‌رو و پشت‌سر خیال برچیدنش را لحظه شماری می‌کردند. کسی که در وقت ریاستش به سختی محافظت از خود را می‌پذیرفت و به وقت بازگشت به کسب ساده‌اش با دوچرخه رفت و آمد می‌کرد[3].

سخت عاشق اسلام، قرآن، نهج البلاغه، انقلاب اسلامی، امام، رهبری، و مردم مسلمان بود و همه نام، نان و آبروی خود را به مویی از این عشق  آسان می‌فروخت.

بگو با عاشقان هر کس وصال یار می‌خواهد                میسر هست امّا زحمت بسیار می‌خواهد

چو روی زرد و اشک سرخ و آه آتشینت نیست              مگو از عاشقانم، عاشقی آثار می‌خواهد

طمع‌داری در آیی در صف رندان و زین غافل            که مست از باده‌ منصور گشتن دار می‌خواهد

ز دنیا و ز عقبی هر دو باید چشم پوشیدن     هر آن کس که در محبت لذّت دیدار می‌خواهد[4]

اینک در این سلسله مقالات با سیمای شهید گرانقدری آشنا خواهید شد که عالمی روحانی، متدینی روشنفکر، متفکری روشن بین ودور اندیش، مترجم و مفسری قرآن دوست و نویسند‌ای توانا بود.

یادداشت‌های زندان شهید سید اسدالله لاجوردی، جدای از مسایل اجتماعی، اقتصادی و دینی که به آن پرداخته است، و می‌تواند مورد نقد و بررسی محتوایی قرار بگیرد، نشانگر فعالیت فکری و روحی یک زندانی سیاسی مسلمان در درون زندان‌های سیاه رژیم پهلوی است. بیانگر فکر بلند و روح پر ظرفیت آن شهید سعید در برهه‌ زمانی سال 1349 تا 1352 است[5]، حاوی اطلاعات جالبی از مسایل مختلف و فضای پر تلاطم زندانیان سیاسی مسلمان و غیر مسلمان و نقدها و تحلیل‌های دینی و اجتماعی است. شهید لاجوردی افزون بر این یادداشت‌ها که در مسایل متفاوت نوشته، دارای تفسیری بر آیه‌ مبارکه‌:«وَ نُرِیدُ أَن نَّمُنَّ عَلىَ الَّذِینَ اسْتُضْعِفُواْ فىِ الْأَرْضِ وَ نجَعَلَهُمْ أَئمَّةً وَ نجَعَلَهُمُ الْوَارِثِین‌»[6] قرآن کریم است.

با مطالعه مجموع این مقالات و نوشته‌ها و زندگی پرفراز و نشیب و خاطرات هم رزمان و دوستان و پروندها و اسناد ساواک می‌توان به گفته پر مغز رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای پی برد، آن جا که فرمود:«این شهید عزیز در تمام دوران مبارزات اسلامی، به اخلاص و صبر و مقاومت و روشن بینی شناخته شده بود»[7]

آن چه در این مقالات خواهید خواند، برخی از نوشته‌های شهید لاجوردی است که در اسناد ساواک به جا مانده است و در کتاب این مرکز به نام:«یاران امام به روایت اسناد ساواک(جلد 6)، شهید سید اسدالله لاجوردی به همراه یادداشت‌های زندان» در مهر ماه سال 1377 به چاپ رسیده است. تلاش داریم تا دیگر نوشته‌ها و قسمتی از تفسیر آیه‌ مبارکه‌ ذکر شده را نیز به تدریج تهیه نموده و در این سلسله‌ مقالات با توضیحات لازم درج نمائیم[8] تا قدمی هر چند ناچیز در درک روشن بینی و تعمق آن شهید عزیز در آن روزگار سیاه ظلم و جهالت باشد.

چند نکته:

1-  تصویر اسناد و یادداشت شهید لاجوردی در پایان هر مقاله آمده است.

2- نقطه چین‌های بدون [  ] در اصل نوشته و با [  ] مربوط به ناخوانا بودن، توضیح و اصلاح کلمه یا کلمات می‌باشد.

3- از ویرایش ادبی و نوشتاری یادداشت‌ها خودداری شده و فقط در موارد لزوم برخی علائم نوشتاری و یا تفکیک کلمه‌های به هم چسبیده و امثال آن برای سهولت خواندن، اعمال گردیده است.

متن مقاله شهید لاجوردی

این ره که تو می‌روی به ... است؟

چهار و نیم بعد از ظهر روز سه‌شنبه دوم تیر است. هوا بسی گرم و طاقت‌فرسا است. طبق معمول همه روزه کلاس اصول فقه با شرکت تنی چند از برادران در خدمت استاد شروع شد.

در کنار مجلس درس ما زمین والیبال و عده‌ای مشغول بازی و ما هم گه‌گاهی که بازی هیجانی می‌شد بی ­اختیار از کلاس درس بیرون می‌رفتیم و متوجه بازیکنان، که در همین اثناء استاد متوجه می‌شدند و با تذکر و یادآوری مجدداً ما را به تعمق و گوش فرا دادن به مطالب دعوت می‌کردند.

کانّه عقربه ساعت هم همچون ما به گرمازدگی دچار شده و قدرت حرکت نداشت یا با تا‌نی و آهستگی هر چه تمام‌تر به گردش خود ادامه می‌داد و بالاخره با هر جان کندن و فلاکتی بود پس از مدت‌ها! به پنج رسید.

ناگهان یکی از برادران که عضو کلاس نبود با سطلی از شربت آبلیمو وارد آلاچیق شدند و بقیه رفقا برای نوشیدن یکی یکی وارد شدند و به ناچار وقفه‌ای در درس پدید آمد. ما هم که واقعاً خسته شده بودیم و لحظه‌ای درنگ و استراحت ضروری می‌نمود از آن شربت استفاده کردیم و مجدداً استاد به تدریس خویش ادامه دادند:

بحث پیرامون«مقدمه واجب» بود، آن هم«مقدمه عبادیه»- نظیر غسل، وضو، تیمّم- که چون عبادت است باید به قصد قربت انجام شود. خلاصه درس این بود: که آیا عبادیت این‌ها از راه امر و وجوب غیری است(امر بذی المقدمه موجب امر به مقدمه است؟) یا از راه امر نفسی استحبابی؟

پس از قیل و قال‌های فراوان و«اِنْ قُلْتَ» «قُلْتُ»های زیاد و اشکالات کثیره، مجلس درس پایان یافت؛ آن هم چه پایانی! پایانی که همراه با تذکّرهای پیاپی استاد برای جلب توجه مستمعین و بالنتیجه دقت و تعمّق دانش آموزان به نکات دقیق و ظریف اشکال‌ها و جواب‌ها که یک حالت بی توجهی نسبت به همه چیز جز به مطالب درس و به دنبال آن یک سکوت حاکی از خستگی مفرط در آن هوای گرم سی و هشت درجه برای ما پیش آورده بود، ناگاه یکی از برادران سکوت را شکست و با یک قیافه‌ای کاملاً جدّی گفت:«خُب تمام شد؟ این همه داد و فریاد در باره یک وضو گرفتن! بدون جهت نیست که بچه‌های ما کمونیست می‌شوند.»

قهقهه بلند و خنده کشیده حضّار اعمّ از استاد و شاگردان خستگی ما و ملامت گرما را از یاد برد. در آن موقعیت این هم تنوعی بود و هم سوز دلی!

پس از لحظه‌ای استاد اضافه فرمودند: این‌ها برای کشف قاعده است و طهارات ثلاث[9] به عنوان مثال ذکر شده است- پس از مراجعه به «اصول فقه» مرحوم مظفّر دیدیم که اصلاً مثالش منحصر در طهارات ثلاث است.ـ

بالاخره به دنبال گفتار آن برادرِ هم کلاس، من هم کما فی السابق نخواستم حتی از این مجلس بحث کوچک و مختصر هم بی‌نصیب بمانم و باز هم مانند شناگر قهرمانی که از امواج مهیب و پر تلاطم اقیانوس‌ها هم باک ندارد- و مدت‌ها باشد آب جهت نمایش هنر خویش نیافته باشدـ خود را به میدان مناظره افکندم‌ - و با همه عدم صلاحیت ـ گفتم: « این دستورات از ناحیه شارع مقدس اسلام قراردادی است و خود گفته: وضوء در عین این که مقدمه واجب است، عبادت است و دارای اجر و حسنه. این همه جار و جنجال چرا! مگر در زمان خود پیغمبر(صلّی الله علیه و آله) یا امام صادق(علیه السلام) مردم وقتی آن‌ها را انجام می‌دادند اعمالشان درست نبود و قصد قربت از آن‌ها متمشی[10] نمی‌شد، چون نمی‌دانستند که عبارت آن از ناحیه امر غیری است یا از ناحیه امر نفسی استحبابی!؟ مگر صحابه پیغمبر علم اصول فقه خوانده بودند؟[11]

استاد: سکوت! سکوت! سکوت!! همچنان که در مقابل افرادی همچون من بی‌­سواد و جاهل رویّه همیشگی ایشان سکوت است، سکوت. یا جواب ... خاموشی است.

           ادامه دارد

عکس‌های زندان

عکس‌های زندان

شهید اسدالله لاجوردی و شهید آیت الله بهشتی

شهید اسدالله لاجوردی

تعداد مشاهده: 8291