یادی از مرحوم آیت‌الله مهدی حائری تهرانی امام جماعت مسجد ارک تهران

تاریخ انتشار: 29 دي 1402

آیت‌الله حاج شیخ مهدی حائری تهرانی فرزند مرحوم آیت‌الله حاج شیخ عباس حائری تهرانی (1320 ـ 1259ش) در سال 1304ش مصادف با ولادت امام صادق(ع) در کربلا به دنیا آمد. او تحت تربیت پدر مقدمات علوم را فراگرفت. در سال‌های بعد در قم و تهران، تحصیلات خود را ادامه داد. در شانزده سالگی پدر را از دست داد ولی هم‌چنان به تحصیلات خود پرداخت. در تهران از محضر اساتیدی مانند: آیت‌الله محمد حسین زاهد، آیت‌الله سید صدرالدین جزایری، آیت‌الله میرزا محمدباقر آشتیانی و میرزا مهدی آشتیانی استفاده کرد. در همین سال‌ها وارد دانشکده الهیات شد و موفق به اخذ دکتری در رشته معارف اسلامی گردید. وی در سال 1327ش برای طی مدارج علمی بالاتر و استفاده از محضر علمای حوزه علمیه قم، عازم این شهر شد و از درس آیت‌الله عظام بروجردی، گلپایگانی، مرعشی نجفی، شیخ مرتضی حائری، اراکی، امام خمینی و علامه طباطبایی بهره برد. در سال 1335ش به عراق سفر کرد و از آیات عظام سید جمال گلپایگانی و سید عبدالهادی شیرازی اجازه اجتهاد دریافت نمود و علامه آقا بزرگ تهرانی نیز اجازه نقل روایت به ایشان داد. آیت‌الله حائری تهرانی سپس به قم بازگشت و مشغول تدریس و خدمات اجتماعی گردید. او در فعالیت‌های سیاسی دهۀ چهل و پنجاه شرکت داشت و به گفته خود جلساتی دربارۀ مبانی حکومت در اسلام و ریشه‌های انقلاب تشکیل دادند و در چاپ و تکثیر اطلاعیه‌های حضرت امام نقش داشتند. در این جلسات علمایی چون: شهید آیت‌الله دکتر محمد بهشتی، شهید آیت‌الله علی قدوسی، مرحوم آیت‌الله عبدالرحیم ربانی شیرازی و ... شرکت می‌کردند. وی با امضای بیانیه‌ها و ارسال نامه‌هایی همراه مبارزین حوزه علمیه قم و تهران بود که از جمله آن می‌توان موارد زیر را یاد کرد.

ـ امضای نامه‌ای خطاب به آیت‌الله سید محمود طالقانی و تقدیر از مبارزات ایشان (7 / 6 / 1342).

ـ دستگیری و بازداشت به همراه 29 نفر دیگر از روحانیون در وقایع پانزده خرداد سال 1342.

ـ امضای نامه‌ای خطاب به نخست‌وزیر وقت، جهت آزادی امام و علما در اسفند سال 1342.

ـ بیانیه‌ای در اعتراض به بازداشت امام در تاریخ 8 / 7 / 1343.

ـ ارسال نامه به مراجع تقلید در مورد وظیفه مبلغان و وعاظ نسبت به اعتراض به دولت وقت درباره رفتار ‌آنان با امام خمینی در دی ماه 1343.

ـ صدور بیانیه‌ای در اعتراض و محکومیت جسارت روزنامه اطلاعات به امام خمینی در سال 1356.

در زمان امامت آیت‌الله یاسری، وی برخی اوقات در مسجد ارک اقامه نماز جماعت می‌نمود و بعد از فوت آیت‌الله یاسری وی امام جماعت مسجد ارک شد و نماز مغرب و عشاء را نیز در مسجد الغدیر خیابان میرداماد اقامه می‌نمود.

مرحوم حائری تهرانی به امور فرهنگی، آموزشی، خیریه و احداث بناهای مذهبی مانند مساجد اهتمام وافر داشت.

تأسیس بنیاد فرهنگی امام مهدی(عج) در قم و تأسیس کتابخانه‌ای به نام امام مهدی(ع) در مسجد ارک، تأسیس کتابخانه تخصصی حضرت ولی عصر(ع) با همکاری مسجد جمکران در خیابان آذر قم، کتابخانه بنیاد فرهنگی امام مهدی(ع) در مشهد، تأسیس چهارده کتابخانه کوچک در روستاهای اطراف شیراز، تأسیس مدرسۀ فاطمیه و تجدید بنای مدرسه رضویه در قم، تأسیس مدارس امام باقر(ع)، بقیه‌الله(عج) و امام مهدی(ع) در مشهد، بنیان‌گذاری دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شمال تهران و ریاست این دانشکده، ساخت مسجد حضرت سجاد(ع) و مسجد ولی‌الله الاعظم(ع) در تهران، تأسیس بیمارستان امام سجاد(ع) در شهرک کاروان تهران، احداث 500 واحد مسکونی برای محرومان در شرق تهران، بنیاد ازدواج کوثر مشهد، صندوق قرض‌الحسنه‌های متعدد و ...

ایشان اگرچه فعالیت وسیعی در امور اجتماعی داشت ولی از تألیف کتاب‌های سودمند نیز غافل نبود، آثار آن بزرگوار به شرح زیر است:

1ـ تاریخ علوم قرآن. 2ـ تاریخ فقه. 3ـ تاریخ ادیان. 4ـ تاریخ فلسفه. 5- تاریخ و سیر کتابخانه. 6ـ یک دوره فقه برای تربیت معلم و مبلغ تهران. 7ـ یک دوره اصول لفظیه و عقلیه برای تربیت معلم و مبلغ تهران. 8ـ یک دوره فلسفه و حکمت نظری و عملی برای تربیت معلم و مبلغ تهران. 9ـ یک دوره درس اخلاق نظری و عملی. 10ـ یک دوره درس علوم قرآن. 11ـ بنیادهای اخلاق اسلامی که همراه با اخلاق مرحوم شبّر چاپ شده است. 12- شخصیت انسان از نظر قرآن و عترت. 13ـ اصول عقاید و آفریدگار جهان. 14ـ راز خوشبختی. 15ـ پندهای معصومین(ع). 16- منتخب ادعیه و زیارات. 17ـ بشارات غیبی. 18ـ اخلاق از نظر قرآن. 19ـ تقریرات دروس مرحوم آیت‌الله العظمی بروجردی، امام خمینی و علامه طباطبایی و هم‌چنین مقالات متعدد در مجلات مکتب اسلام، مکتب تشیع و معارف جعفری، از دیگر آثار مرحوم حائری است. گفتنی است که اکثر کتاب‌های ایشان را بنیاد فرهنگی امام مهدی(ع)، به چاپ رسانده است.

آیت‌الله حائری عالمی فرهیخته و متواضع بود که شخصیت‌های بزرگی با کلماتی زیبا و بلند او را توصیف کرده‌اند. آیت‌الله جعفر سبحانی دربارۀ او گفته: «واقعاً یک انسان ارزنده‌ای بود، عواطفش مرز نداشت، انسانی وارسته و در اخلاص در درجه بالا بود. در خدمت کم‌نظیر بود و هیچ‌گاه به درخواست کسی، نه نمی‌گفت. اگر کسی کاری را ارجاع می‌داد و توانایی انجامش را داشت، طرف را بی‌جواب رد نمی‌کرد.» و ...

آیت‌الله حائری تهرانی امام جماعت مسجد ارک پس از سال‌ها تلاش خستگی ناپذیر و خدمت به جامعه‌ اسلامی و ارشاد و هدایت و یاری مردم، روز جمعه 30 دی ماه 1379 (24 شوال 1421) شب شهادت حضرت امام صادق(ع) در اثر سکته قلبی در تهران دار فانی را وداع گفت و پس از تشیع با شکوه از جلوی مسجد ارک به قم انتقال یافت و روز شهادت امام صادق(ع) در قبرستان شیخان قم به خاک سپرده شد. رهبر معظم انقلاب اسلامی در تسلیت درگذشت این عالم جلیل‌القدر پیامی به شرح زیر صادر فرمودند:

بسم‌الله الرحمن الرحیم

درگذشت عالم پرتلاش و خدوم مرحوم حجت‌الاسلام ‌و ‌المسلمین آقای حاج مهدی حائری تهرانی اعلی‌الله مقامه را به ملت شریف و فرزندان مکرم ایشان تسلیت می‌گویم. از خداوند متعال مسألت می‌کنم که روح آن مرحوم را به پاداش یک عمر خدمات فرهنگی و اجتماعی مشمول رحمت و مغفرت و رضوان خود بفرماید و به خانواده محترم و بازماندگان ایشان اجر جزیل عنایت کند.

و السلام‌ علیکم و رحمه‌‌الله و برکاته

سید علی خامنه‌ای 4 / 11 / 79

ارجاع احتیاطات مرحوم آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی به مرحوم آیت‌الله شیخ عباس حائری یزدی(منبع کتاب آیت‌الله حائری تهرانی، رحیم نیکبخت، مرکز اسناد انقلاب اسلامی)

اجازه‌ی آیت‌الله العظمی سید جمال موسوی گلپایگانی(همان منبع)

متن اجازه‌ی شیخ آقابزرگ طهرانی(همان منبع)

متن اجازه‌ی آیت‌الله الظعمی عبدالهادی حسینی شیرازی(همان منبع)

متن اجازه‌ی دیگر از آیت‌الله العظمی عبدالهادی حسینی شیرازی به آیت‌الله حائری تهرانی و تسلیت رحلت آیت‌الله العظمی بروجردی(همان منبع)

متن اجازه‌ی آیت‌الله العظمی سید محسن حکیم(همان منبع)

متن اجازه‌ی آیت‌الله العظمی سید محمدهادی میلانی(همان منبع)

متن اجازه‌ی امام خمینی(همان منبع)

نامه‌ی امام خمینی در جواب نامه‌ی آیت‌الله حائری تهرانی(همان منبع)

{سند شماره‌ی19} {متن اجازه‌ی آیت‌الله العظمی سید علی خامنه‌ای مقام معظم رهبری}}

کارت تحصیل در دانشگاه تهران آیت‌الله حائری تهرانی(همان منبع)

مدرک لیسانس رشته‌ی فقه و مبانی حقوق اسلامی آیت‌الله حائری تهرانی از دانشگاه تهران(همان منبع)

امتیاز تاسیس مدرسه‌ی نمونه در قم توسط آیت‌الله حائری تهرانی(همان منبع)

اسامی روحانیان دستگیرشده در خرداد سال 1342، نفر 24 آیت‌الله حائری تهرانی

نامه‌ی سرگشاده علما فضلای حوزه‌ی علمیه‌ی قم خطاب به نخست‌وزیر وقت، حسنعلی منصور، در اعتراض به دستگیری حضرت امام و سایر مبارزان(همان منبع)

نامه‌ی سرگشاده‌ی علما و فضلای حوزه‌ی علمیه قم خطاب به نخست‌وزیر وقت هویدا در اعتراض به ادامه‌ی تبعید حضرت امام(همان منبع)

تلگراف علما و فضلای حوزه‌ی علمیه‌ی قم از جمله مرحوم آیت‌الله حائری تهرانی خطاب به آیت‌الله قمی در پی دستگیری فرزند ایشان توسط ساواک(همان منبع)

کشف نامه‌ی سرگشاده‌ی علما و فضلا خطاب به نخست‌وزیری وقت، هویدا، در اعتراض به تبعید امام خمینی(همان منبع)

اعلامیه‌ی علما و فضلای مبارز خطاب به امام خمینی در اعتراض به اهانت روزنامه‌ی اطلاعات به حریم مرجعیت و کشتار مردم قم(همان منبع)

نامه‌ی آیت‌الله شهید دکتر بهشتی از آلمان خطاب به آیت‌الله حائری تهرانی و سایر دوستان(همان منبع)

اعلامیه‌ی ترحیم آیت‌الله حائری تهرانی(همان منبع)

پیام مقام معظم رهبری آیت‌الله العظمی سید علی خامنه‌ای در تسلیت درگذشت آیت‌الله حائری تهرانی - اعلامیه‌ی ترحیم آیت‌الله حائری تهرانی(همان منبع)

آیت‌الله حائری تهرانی در دوران دبیرستان و تحصیلات متوسطه(منبع کتاب آیت‌الله حائری تهرانی، رحیم نیکبخت، مرکز اسناد انقلاب اسلامی)

آیت‌الله حائری تهرانی در دوران طلبگی و ورود به دانشگاه الهیات(همان منبع)

نفر اول سمت راست: آیت‌الله حاج شیخ محی‌الدین انواری نفر وسط حجت‌الاسلام مفیدی و نفر سوم آیت‌الله حاج شیخ مهدی حائری تهرانی(همان منبع)

افتتاح کتابخانه‌ی مدرسه‌ی علمیه‌ی حجتیه قم سمت چپ نفر اول آیت‌الله حائری تهرانی نفر دوم آیت‌الله حجت نفر ایستاده حاج سید رضا فروغی مدیر کتابخانه(همان منبع)

افتتاحیه مدرسه‌ی علمیه امام مهدی(عج) مشهد با حضور حضرت آیت‌الله حائری تهرانی نفر دوم حضرت آیت‌الله آقامیرزا جواد تهرانی از علمای مشهد نفر سوم حجت‌الاسلام شیرازی فرزند حضرت آیت‌الله آقا سید عبدالله شیرازی از مراجع(همان منبع)

آیت‌الله مروارید از علمای بزرگ مشهد و آیت‌الله حائری تهرانی در افتتاح مدرسه‌ی طلبگی امام مهدی(عج) شعبه شماره 2 در مشهد

درب ورودی کتابخانه بنیاد امام مهدی(عج) قم نفر اول سمت راست دکتر عبدالله کمونه از شیعیان عراق ساکن در آمریکا نفر وسط آیت‌الله حائری تهرانی نفر سوم بابایی نگهبان کتابخانه(همان منبع)