دستگیری و بازداشت عده‌ای از سران رژیم برای نجات شاه
تاریخ انتشار: 15 آبان 1403
به دنبال روى کار آمدن دولت نظامى ارتشبد غلامرضا ازهاری در تاریخ 15 / 8 / 57، اقدامى که دولت شریف امامى با تحت تعقیب قرار دادن چند سرمایه‌دار که متهم به حیف و میل اموال عمومى بودند آغاز کرده بود، به چهره‌هاى سیاسى هم تسرى پیدا کرد. با این که در حاشیه سند زیر تعداد دستگیرشدگان 60 نفرعنوان شده، اما فرماندارى نظامى تهران روز 16 / 8 / 57 نام 12 نفر را که براساس ماده 5 حکومت نظامى دستگیر شدند، اعلام کرد. عبدالعظیم ولیان استاندار خراسان، منوچهر آزمون وزیر مشاور در امور اجرایى، نعمت‌الله نصیرى رئیس ساواک، داریوش همایون وزیر اطلاعات و جهانگردى، ایرج وحیدى وزیر نیرو، منوچهر تسلیمى وزیر بازرگانى، جعفرقلى صدرى رئیس شهربانى، رضا صدقیانى وزیر تعاون و امور روستاها، جمشید بزرگمهر دبیر باشگاه شاهنشاهى، رضا شیخ بهایى معاون شهردار، حسن رسولى دبیر کمیته بازى‌هاى آسیایى و حسین فولادى بازرگان. در این اطلاعیه آمده بود که نام دیگر دستگیرشدگان بعداً اعلام خواهد شد. (خراسان، ش 8539، ص 8) همچنین گفته شد: سپهبد على‌محمد خادمى مدیر عامل شرکت هواپیمایى ملى ایران و عضو مؤثر بهائیان نیز خودکشى کرده است. شایع بود که او ترور شده و یا اینکه گفته مى‌شد پیش از دستگیرى توسط دولت نظامى خودکشى کرده است. از جمله دستگیرشدگان امیرعباس هویدا نخست وزیر 13 ساله شاه بود. در دیدارى که آنتونى پارسونز سفیر انگلستان در تهران (16 / 8 / 57) با شاه داشت در این مورد صحبت کرد و بعد او گفت: «او سیزده سال نخست‌وزیر شاه بود. بنابر این دستگیرى او یعنى دستگیرى شاه، محاکمه او یعنى محاکمه شاه و محکوم کردن هویدا یعنى محکوم کردن شاه. سکوتی برقرار شد که در پایان آن شاه قدرى مِن مِن کرد و ظاهراً مى‌خواست بگوید که انتقام‌گیرى سیاسى را دوست ندارد... به شاه گفتم که اگر علاقه‌مند است که با فساد مبارزه کند باید بداند که شایعاتى در تهران پراکنده شده است که اعضاى خانواده سلطنتى که پیش از این از ایران فرار کرده‌اند نقشه مى‌کشند که دوباره به کشور بازگردند و اکنون که ارتش قدرت را به دست گرفته است بار دیگر فعالیت‌هاى تجارى خود را آغاز کنند. اگر این شایعه صحت دارد، اجازه چنین کارى را به آنان ندهند... واقعیت سیاسى این است که همه مردم معتقدند که اعضاء خانواده پهلوى در مرکز این دایره فساد قرار دارند... دو روز بعد شاه اعلام کرد که فعالیت‌هاى تجارى و دارایى‌هاى همه اعضاء خانواده سلطنتى مورد بررسى قرار خواهند گرفت.» (غرور و سقوط، ص 249 و 250)
امام خمینى روز 16 / 8 / 57 به دنبال روى کارآمدن دولت نظامى و سخنان دیروز محمدرضا پهلوى (که در آن اظهار ندامت و اصلاح امور کرده بود) پیامى خطاب به مردم ایران دادند که در آن تأکید شده بود فریبکارى‌ها و نرمش لفظى و ارعاب عملى شاه صف فشرده ملت را در سرنگونى سلطنت متزلزل نکند. امام نوشتند:
«هدف همان است که در سخنرانى‌ها و اعلامیه‌هاى خود ذکر نموده‌ام.»
حضرت امام در بخشی از پیام فرمودند:
«الف) سرنگونى سلطنت پهلوى و رژیم منحوس شاهنشاهى
ب) به پا داشتن حکومت«جمهورى اسلامى مبتنى برضوابط اسلام، متکى به آراى ملت»
امام در این پیام از همه کارمندانى که با اعتصاب خود به یارى نهضت شتافتند تشکرکردند و خواستار ادامه آن شدند. امام التجاء شاه را به روحانیون که در پیام دیروز او آمده بود، یک فریب خواندند و نوشتند:
«چطور شاهى که روحانیت را حیوان نجس مى‌پنداشت که باید از آن اجتناب کرد و یا کرم‌هایى مى‌دانست که در نجاست مى‌لولند امروز خواهان آشتى با روحانیان است؟»
امام یادآور شدند:
«ملت ایران باید بداند که این نطق‌هاى فریبنده براى اغفال مردم و فرونشاندن آتش خشم ملت است تا تثبیت مقام کرده و قدرت را باز یابد؛ و خدا مى‌داند که اسلام و روحانیت و عموم ملت پس از آن با چه مصیبت‌هاى دردناکى مواجه خواهد شد.»
امام از همه گروه‌هاى اجتماعى خواستند که با حفظ وحدت کلمه به سوى هدف پیش بروند چرا که وعده خداوند به مستضعفان نزدیک است. (صحیفه امام، ج 4، ص 349 تا 352)
*******
شماره گزارش: 15798 / 20 هـ 11 تاریخ گزارش: 16 / 8 / 57
موضوع: دستگیرى هویدا و وزارى سابق
صبح روز جارى سعید فاطمى از افراد نزدیک به جبهه به اصطلاح ملى اظهار داشته: هویدا و 42 یا 41 وزیر سابق و کلیه وزراى کابینه آموزگار به جز خود آموزگار به وسیله مأمورین انتظامى دستگیر گردیده‌اند.
نظریه شنبه: مطالب بالا مطرح شده است.
نظریه یکشنبه: نظریه شنبه تأیید می‌گردد.
نظریه سه‌شنبه: نظریه یکشنبه تأیید می‌گردد.
نظریه چهارشنبه: نظریه سه‌شنبه تأیید می‌گردد.
ترجمان
نظریه 20هـ: خبر از طریق منبع 9855 به صورت شایعه گزارش شده که مراتب به ستاد منعکس شده.
ضمناً تعداد آنان حدود 60 نفر می‌باشد.
*******
عکس‌العمل مردم نسبت به دستگیرى عبدالعظیم ولیان
با توجه به اینکه روز 17 / 8 / 57 مصادف با وفات امام محمدباقر علیه‌السلام می‌باشد، مع‌الوصف اکثر مردم مشهد سردرب مغازه‌هاى خود و نیز تعدادى از درختان شهر را به مناسبت دستگیرى ولیان چراغانى نموده‌اند.
ارزیابى خبر: خبر فوق صحت دارد.
اقدامات انجام شده: مراتب به نخست‌وزیرى منعکس گردید.
تعداد مشاهده: 14537
