نخستین همایش بزرگداشت روز تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی (18 بهمن 1401)

تاریخ انتشار: 07 اسفند 1401

از ساعت 9:30 روز سه‌شنبه 18 بهمن ماه، با حضور جمعی از محققین و پژوهشگران تاریخ انقلاب اسلامی، همایش بزرگداشت روز تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی در مرکز همایش‌های بین‌المللی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران (تالار قلم) برگزار شد.

این همایش که قرار بود در تاریخ 24 دی‌ماه سال جاری در کتابخانه ملی ایران برگزار شود، به دلیل شدت برودت هوا و تعطیلی کلیه ادارات استان تهران لغو و در تاریخ مذکور برپا شد.

این گردهمایی به همت مجمع هماهنگی مراکز تاریخ‌پژوهی و بانک‌های اسنادی ایران(مهتاب) برگزار گردید.

حجت‌الاسلام سعید فخرزاده دبیر مجمع هماهنگی مراکز تاریخ‌پژوهی و بانک‌های اسنادی ایران(مهتاب) اظهار داشت: سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران و جمعی از اعضای مجمع هماهنگی مراکز تاریخ‌پژوهی و بانک‌های اسنادی ایران در بهمن سال ۱۴۰۰، طی مکاتبه‌ای با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خواستار نام‌گذاری روز ۲۵ دی به نام «روز تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی» شدند که این پیشنهاد در اردیبهشت امسال در جلسه شورای فرهنگ عمومی کشور مورد بررسی قرار گرفت و در مهرماه تصویب شد. وی گفت: بر همین اساس قرار شد نخستین مراسم بزرگداشت «روز تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی» با حضور علاقه‌مندان و پژوهشگران این حوزه و با تجلیل از نویسندگان و پژوهشگران حوزه تاریخ نگاری انقلاب اسلامی روز شنبه (۲۴ دی)، ساعت ۹:۳۰ در مرکز همایش‌های بین‌المللی سازمان اسناد و کتابخانه ملّی (تالار قلم) برگزار گردد ولی به دلیل تعطیلی ادارات استان تهران به امروز(18 بهمن 1401) موکول گردید. حجت‌الاسلام فخرزاده درباره هدف از نام‌گذاری روز ۲۵ دی به نام «روز تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی» در تقویم رسمی کشور بیان کرد: اهمیت تاریخ که شالوده اصلی فهم پدیده‌های تاریخی را تشکیل می‌دهد، بر کسی پوشیده نیست و نهضت بزرگ انقلاب اسلامی مردم ایران در طول سال‌ها مبارزه با حاکمیت مستبد با اتکا به توان و باور خویش شکل گرفت. وی افزود: از همین رو، از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی در ایران به جریان تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی توجه ویژه‌ای شد و تاکنون بیش از ده‌ها هزار کتاب، مقاله و پایان‌نامه در حوزه تاریخ‌نگاری انقلاب به رشته تحریر درآمده است و مؤسسات و مراکزی در این حوزه شکل گرفته، اما نیاز است مجموع این تلاش‌ها به شکل گسترده‌ای در سطح جامعه بروز و ظهور پیدا کند.

فخرزاده گفت: در همین راستا مراکز اسنادی در جهت توسعه فعالیت و کیفیت‌بخشی به جریان تاریخ‌نگاری اسلامی فعالیت‌هایی را انجام داده‌اند. یکی از این اقدامات به ثبت رساندن یک روز در تقویم رسمی کشور به نام «روز تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی» است که پس از بررسی‌های لازم، تاریخ صدور نامه حضرت امام خمینی(ره) به حجت‌الاسلام سید حمید روحانی در ۲۵ دی سال ۱۳۶۷ برای تدوین تاریخ انقلاب اسلامی، مبنای نام‌گذاری این روز شد.

فخرزاده با اشاره به این‌که نام‌گذاری روزی به نام «روز تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی» کمک مهمی به تقویت موضوع تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی خواهد کرد، اظهار داشت: با ثبت رسمی روزی به نام تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی در تقویم کشور و عملیاتی کردن برنامه‌های مهم و مختلف پژوهشی، جریان تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی بیش از گذشته فرصت دیده شدن پیدا می کند.

این کارشناس تاریخ شفاهی دفاع مقدس افزود: در این راستا ایده‌ها، نقدها و دغدغه‌های بسیاری درباره جریان‌های گوناگون تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی مطرح می‌شود که زمینه رشد و توسعه جریان تاریخ‌نگاری را فراهم خواهد کرد.

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران آقای علیرضا مختار‌پور طی سخنانی در این همایش اظهار کرد: به هر معنا که تاریخ را در نظر بگیریم، چه از نظر عام و چه از منظر سبک‌شناسی و فلسفه تاریخ، یکی از مهمترین معارف بشری، تاریخ است. اگر در رُمان یا مجموعه شعر یا متن ادبی و سیاسی در مورد دوره‌ای از تاریخ مطلبی بیان می‌شود، وظیفه بررسی صحت آن با تاریخ‌نگاران است. در گذشته بدبینی نسبت به تاریخ و تاریخ‌نگاری وجود داشته است؛ چرا که دقت و همت زیادی توسط تاریخ‌نگاران صورت نگرفته و حتی در ابیات شاعران ادوار مختلف با کنایه درباره تاریخ و تاریخ‌نویسی صحبت شده است. در ادوار مختلف تاریخی نیز گاهی تاریخ توسط افراد وابسته به صاحبان قدرت و ثروت نگاشته شده است.

مختارپور تصریح کرد: اکنون نیز بعضاً شاهد روایت‌های غلط و مغرضانه از حوادث و اتفاقات تاریخی هستیم که در بعضی مواقع به دلیل عدم روشنگری، تبدیل به باور برای جوانان شده است. با نگاهی به فضای موجود در کشور و گسترش برخی مطالب خلاف واقع به کمک فناوری‌های نوین، درمی‌یابیم که جای کار در حوزه تاریخ‌نگاری و روشنگری در این خصوص وجود دارد.

دیگر سخنران این همایش آقای محمدحسن رجبی دوانی، محقق و تاریخ نگار، بود. وی گفت: جا داشت نام‌گذاری روز تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی سال‌ها قبل اتفاق می‌افتاد، اما اقدام اخیر در این خصوص جای امیدواری دارد و توجه به تاریخ‌نگاری انقلاب بسیار مهم و ارزشمند است.

ایشان خاطرنشان کرد: در اشاره به اهمیت تاریخ‌نگاری باید به این موضوع توجه کرد که در تاریخِ دوران قاجار و در حین جنگ‌های ایران و روس، علما فتاوایی صادر کرده‌اند که برخی از این فتاوا موجود است؛ اما در جنگ ایران و انگلیس روزنامه وقایع اتفاقیه به صدور فتاوایی از طرف علمای برجسته مناطق مختلف اشاره کرده، اما به طرز عجیبی متن و اسناد این فتاوا در دسترس نیست که بتوان از آن‌ها استفاده کرد. همین موضوع نشان می‌دهد که غفلت در تاریخ‌نگاری در کنار اقدام آگاهانه استعمار در جمع‌آوری منابع تاریخی سبب می‌شود تا در خصوص برهه‌هایی از تاریخ و یا درخصوص وقایعی بتوان تحریف ایجاد کرد.

این پژوهشگر تاریخ تصریح کرد: البته کتاب‌هایی در حوزه تاریخ‌نگاری هم نگاشته شده که رساله دخانیه و کتاب دخانیه به ابعاد فتوای میرزای شیرازی درباره تحریم توتون و تنباکو و بستر صدور فتوا پرداخته‌اند که جزو نخستین کتاب‌های تاریخ‌نگارانه جنبش روحانیون در عصر معاصر است.

رجبی عنوان کرد: در طول تاریخ معاصر تلاش کمتری برای تاریخ‌نگاری نهضت‌های مردمی و به ویژه نهضت اسلامی صورت گرفته، پس از فتوای تنباکو در دوران مشروطه و نهضت ملّی شدن نفت نیز شاهد ضعف تاریخ‌نگاری هستیم و این اقدامات سبب مهیا شدن بستری برای تحریف تاریخ و ترور شخصیت بزرگان تاریخی شده است.

وی مطرح کرد: تحریف جنبش‌های تاریخی اسلامی و ترور شخصیتی رهبران جنبش‌ها سبب شد تا مرحوم دوانی با آغاز اعتراض علیه لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی به بیوت مراجع مراجعه کرده و سخنرانی‌ها و اعلامیه‌های علما را جمع‌آوری کرده و ظرف مدت کوتاهی کتابی را درباره این نهضت منتشر کرد تا منبع خوبی در این خصوص فراهم شده و به یادگار بماند.

حجت‌الاسلام مصطفی پورمحمدی، رئیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی در این مراسم گفت: تاریخ عرصه جدال حق و باطل، عقل و بی‌خردی، زیبایی و پلشتی، صعود و سقوط و سعادت و شقاوت است. تاریخ میدان بزرگ انسانیت است.

وی افزود: قرآن که کتاب راهنما و هدایت و نور است و نسخه سعادت و کمال انسانی است از دو راهکار بهره برده است. بخشی مباحث استدلالی، احتجاج و بینات و مباحثه است و بخش دوم و اصلی قرآن که روایت‌گری و قصه‌گویی است. قرآن بیان حوادث و رویدادهای تاریخی و تأکید و تکمیل بیان حق است که زبان خودش را دارد. نام خداوند بیش از 1800 بار در قرآن تکرار شده است. قول، قال و قیل کلام و بیان است که بیش از 1200 بار در قرآن آمده و از جنس هدایت قرآن است. همچنین قرآن به واژه‌های نقل قول و یافته‌های دیگران نیز اشاره دارد.

رئیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی افزود: تاریخ یا بیان نمی‌شود یا تحریف می‌شود و یا بخشی بیان می‌شود و بخشی دیگر حذف می‌شود و هر آنچه که بتواند از عظمت حادثه بکاهد نوعی تحریف است. بازگویی و روشن‌نمایی و احتجاج نوعی جهاد به زبان قرآن است. امروز باید با تحلیل درست تاریخ یک جهاد بزرگ انجام بدهیم. امروز ما با این جدال سخت روایت‌گری روبرو هستیم. با دروغ‌پردازی روبه‌رو هستیم. تا امروز در این جهاد کبیر آن‌گونه که باید و شاید توفیقی نبوده است و آمده‌ایم تا این وظیفه را به انجام برسانیم. مجموعه‌های فعالی در این زمینه مشغول فعالیت هستند اما برای نگارش تاریخ نیازمند هم‌افزایی، درک، مشارکت و فهم زمان و پیدا کردن زبان گفت‌و‌گو هستیم. از تمام کسانی که دل در گرو انقلاب و نهضت امام دارند انتظار داریم که به این مقوله کمک کنند. اساس کار ما این است که گزارش درستی از مهم‌ترین رویداد تاریخ معاصر بدهیم. غفلت نکنیم، رسالت خودمان را زمین نگذاریم تا نسل جوان دچار فتنه و ابهام نشود و تحت تأثیر القائات و تحریف‌ها قرار نگیرد.

در بخش جانبی این همایش، آثار پژوهشی مراکز اسنادی که با موضوع تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی تدوین و منتشر شده‌اند، ‌به نمایش گذاشته شد.

همچنین نمایشگاه اسنادی از مجموعه اسناد مرتبط با حوزه انقلاب اسلامی در حاشیه این همایش در معرض دید علاقه‌مندان قرار گرفت و از کتاب «تاریخ‌نگاری و امنیت ملی» نوشته آقای سید مسعود موسوی که توسط پژوهشکده مطالعات راهبردی به زیور طبع آراسته شده است، و کتاب «آشنایی با مراکز اسنادی، پژوهشی و تولیدی تاریخ انقلاب اسلامی ایران» رونمایی گردید.

در بخش دیگر نخستین همایش گرامی‌داشت تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی از تلاش‌ها و خدمات ۵ نفر از تلاشگران حوزه تاریخ نگاری انقلاب اسلامی که عمری مجاهدت علمی داشته و از دنیا رفته‌اند، تقدیر شد. به این ترتیب با اهدای لوحی به خانواده‌های مرحومان حجت‌الاسلام روح‌الله حسینیان، حجت‌الاسلام سید هادی خسروشاهی، حجت‌الاسلام علی ابوالحسنی، حجت‌الاسلام علی دوانی و علی‌اکبر رنجبر کرمانی، از زحمات پژوهشگران تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی تقدیر شد.

فیلم کوتاهی از این همایش در بخش چند رسانه‌ای همین سایت قابل مشاهده است.