قسمت بیست و سوم . محمدرضا پهلوی و درس ریاضی در لوروزه

یکی از دغدغه های اصلی مؤدب الوله نفیسی، در دوران سرپرستی ولیعهد ایران در سوئیس، کم توانیِ محمدرضا در فهمِ دروس ریاضی بود. دروسی که برای ارتقاء آموزشِ آن، پول های کلانی هزینه شد و به یکی از ممرّ درآمدهایِ معلمین ریاضی در مدرسه لوروزه تبدیل گردید.
حسین فردوست، یکی از اصلی ترین فعالیت های خود در دورانِ همراهی با ولیعهد در مدرسه لوروزه را، حلّ مسائل ریاضیِ او قلمداد کرده و نوشته است:
« در مدرسه له روزه هم گرفتاری محمدرضا شدید بود و مراجعات من برای حل مسائلش تقریباً روزانه بود. من گاهی 3- 4 ساعت برای حل مسائل ریاضی کار می کردم و گاه شب نیز بیدار می ماندم؛ ولی محمدرضا مطلقاً به فکر حل مسائل نبود و همانطور که قبلاً اشاره کردم، حتی به فکر اینکه راه حل مسائل را بیاموزد نیز نبود! ¹»
محمدرضا پهلوی، خود نیز به این نکته اذعان داشته و در خاطراتی که در مهرماه سال 1337 ش به نقل از او در مجله خواندنی ها به چاپ رسیده، آمده است:
« من تاریخ و جغرافیا و علوم را بیشتر از دروس دیگر می پسندیدم و در آنها قوی تر از سایر شاگردان بودم . درس فیزیکم بهتر از شیمی بود. جبر و مثلثات و هندسه تحلیلی را دوست داشتم ولی مسطحه هیولائی در نظرم جلوه می کرد. اغلب در این دروس نمرات کمی که نزدیک به صفر بود می گرفتم ولی گاهی نمره من به پنج و شش نیز می رسید.²»
این کند ذهنی، حقیقتی بود که سرپرستِ ولیعهد ایران در سوئیس، با بزرگ نمائی نمراتِ درسِ جغرافی و ارسال نقشه هایی که توسط محمدرضا کشیده می شد! برای رضاخان، که خود فرد بی سوادی بود، بر این ضعف و بی توجهی سرپوش می گذاشت و همواره نمراتِ دروسِ ریاضی محمدرضا را در مرز نمره ی قبولی، که اعدادی بین 5 /5 تا 5 /6 بود، به تهران می فرستاد و از همان آغاز نیز، محمدرضا پهلوی را برای ارتقاء سطح نمرات و یادگیری ریاضی، دانش آموزیِ سخت کوش! معرفی می نمود؛ دانش آموزی که خود از هیولا بودن این دروس سخن گفته و فردوست از بی توجهی مطلق وی به یادگیریِ آن.
نمونه هایی از گزارشات مؤدب الدوله در این خصوص به شرح زیر است:
23 اردیبهشت 1312 : بنابر سفارشات غلام به رئیس کل مدرسه، معلم علوم ریاضی در قسمت هندسه مراقبت بیشتر نموده و قدری بر تکالیف بندگان معظم له اضافه کرده تا عنقریب در این شعبه هم نقیصه وجود نداشته باشد.
30 اردیبهشت1312 : در شعبه هندسه که قدری ضعیف بودند بیشتر مراقبت و جدیت می فرمایند.
28 مرداد 1312 : بعلاوه یک ورقه تصدیقی است که پرفسور بو معلم ریاضیات در خصوص تحصیلات والاحضرت... در علم هندسه نوشته و رئیس مدرسه هم ذیل آن را امضاء نموده است. چون بندگان... لازم بود قدری در هندسه بیشتر پیشرفت و ترقی نمایند... لذا به تصویب رئیس این مدرسه و رئیس مدرسه لوروزه، معلم مذکور، مأمور دروس فوق العاده هندسی بندگان... در مدت تعطیل گردید و چنانکه ملاحظه می فرمائید اظهار رضایت زیادی از کار و مراقبت و دقت والاحضرت اقدس نموده است.
7 بهمن 1312 : در زبان آلمانی و در علم هندسه بیش از پیش سعی و اهتمام می فرمایند و به غلام وعده فرموده اند که این ماه در این دو رشته به اخذ نمره های خوبی نائل خواهند گردید.
20 اسفند 1312 : مخصوصاً در بعضی از شعب ریاضی من جمله جبرومقابله و هندسه که قدری ضعیف بودند بیشتر کار می کنند.
19 آبان 1313 : حالت روحی و مزاجی در کمال خوبی است قوای دماغی ترقی زیاد کرده اند و مسائل ریاضی را که غور و تفکر تامی برای حل آنها لازم است به خوبی درک فرموده و از عهده حل آنها برمی آیند.
پس از گذشت نزدیک دو سال و وعده های سرِ خرمنی که مؤدب الدوله برای ترقی محمدرضا در دروس ریاضی می داد، رضاخان دست به قم شد! و در نامه ای به تاریخ بهمن ماه سال 1313 ش برای ولیعهد خود نوشت:
« تصدیق داریم که درس ریاضی از سایر دروس مشکل تر است و باید بیشتر مورد سعی و دقت واقع گردد... یقین داریم هرقدر در مراحل علم وادب پیشرفت نمائید و بر معلومات بیفزائید لذت آن را بهتر و بیشتر درک می کنید.»
و 5 ماه بعد از آن نیز، که مؤدب الدوله دوباره از تمایلِ ولیعهد!! به پیشرفت در درس ریاضی سخن گفت:
«میل فرمودند در ریاضیات قوی تر گشته... این بود که غلام با معلم کل ریاضیات دکتر نوُفلر... داخل مذاکره شده او را حاضر نمود که در مدت تعطیل به طور فوق العاده سه شعبه جبرومقابله و هندسه تحلیلی و مثلثاث را با بندگان... مذاکره نموده و رفع اشکالاتشان را در این شعب بنماید رئیس مدرسه و خود معلم هم دراین باب هم عقیده می باشند و لازم می دانند که این نقیصه مرتفع شود.»
دوباره رضاخان دست به قلم شد! و با اشاره به نقشِ ژاندارمی که برای او تعریف شده بود، خیالِ ولیعهدِ خویش را از عدم یادگیری دروس ریاضی راحت کرد :
« نوشته بودید که از عهده امتحانات به خوبی برآمده اید و فقط در ریاضیات قدری ضعیف هستید البته با سعی و اهتمام در این رشته هم می توانید قوی بشوید... منظور هم این نیست که در این رشته متخصص بشوید بالاخره شما باید یک افسر سلحشور باشید اگر در قسمت ریاضی هم خیلی قوی نباشید چندان اهمیت نخواهد داشت.»

پی نوشت ها
1 . ظهور و سقوط سلطنت پهلوی . ج 1 . ص 44
2 . مجله خواندنی ها . سال 19 . شماره 9

تعداد مشاهده: 8344