تحلیلی از حکومت نظامی ارتشبد غلامرضا ازهاری از سوی دفتر ویژه اطلاعات

تاریخ انتشار: 30 فروردين 1398

ارتشبد غلامرضا ازهارى فرزند علی در سال 1296ه‍ ش، به دنیا آمد. پس از گذراندن دوره‌هاى نظامى در ایران و آمریکا، در سال 1342 به درجه سپهبدى رسید. او منصب‌هاى مختلفى در ارتش شاهنشاهى داشت. در سال 1348 بازنشسته گردید، اما به دلیل اعتماد محمدرضا پهلوى به وى، از سال 1350 تا 1357 ریاست ستاد بزرگ ارتشتاران به او سپرده شد. وى پس از سقوط دولت شریف‌امامى و اعلام حکومت نظامى در سراسر ایران به ریاست دولت برگزیده شد و از تاریخ 15 آبان تا 17 دى 1357 در این سمت باقى ماند. پس از سقوط کابینه نظامى‌اش، به بهانه بیمارى از ایران متوارى و به آمریکا رفت. از جمله حوادث دوران کوتاه دولت نظامى او، ابتکار مردم در بالا رفتن بر بام‌ها و فریاد اللّه‌اکبر بود. او این حضور را انکار مى‌کرد و شعارهاى شبانه مردم را پخش نوار مى‌نامید. مردم نیز بر بالاى بام‌ها در جواب او این شعار را فریاد مى‌زدند: «ازهارى بیچاره، ژنرال چهار ستاره، بازم بگو نواره، نوار که پا نداره، مشت به هوا نداره» ازهاری در آستانه انقلاب اسلامی به خارج گریخت و در سال 1380 درگذشت.

دولت نظامی ارتشبد غلامرضا ازهاری مانند دولت‌های پیشین نتوانست مانع روند پرشتاب انقلاب اسلامی مردم ایران شود. گزارش‌های حکومت نظامی مدام از روحیه پایین انقلابیون و توانایی و انضباط بالای مأموران حکومت نظامی سخن می‌گفتند! شیوه‌های برخورد با مردم، دستگیری زخمی‌شدگان و بازرسی از منزل، شلیک به مردم… را حکومت نظامی بارها آزمود. اما رهبری حضرت امام خمینی(ره) و مبارزه مستمر مردم بالاخره حکومت نظامی را به زانو درآورد. رژیم فهمیده بود که دیگر از تانک‌ها و مسلسل‌ها کاری ساخته نیست. دولت ازهاری باید می‌رفت. اکنون در چنین شرایطی ساواک و گارد شاهنشاهی باید شرایط تازه را توجیه می‌کردند! در شرایطی که دولت جدید روی کار می‌آمد «باید با لغو حکومت نظامی و تقویت کادر داوطلب شهربانی و ژاندارمری» استقرار نظم و مقابله با انقلابیون به آنها سپرده شود. اکنون ساواک دریافته بود که سربازان وظیفه از روحانیون و مراجع تقلید فرمان می‌برند نه از فرماندهان حکومت نظامی. «این وضعیت مشکلات غیرقابل جبرانی ممکن بود برای حکومت نظامی پدید آورد». از سوی دیگر واگذاری نقش «مأموران حکومت نظامی» به نیروهای ارتشی، عملاً باعث از بین رفتن مشروعیت و مقبولیت ارتش میان مردم شده بود. گزارش زیر صریحاً اشاره دارد که تجربه حکومت نظامی نه تنها باعث کُند شدن روند انقلاب مردم نخواهد شد، که از عوامل تشدید نارضایتی و تداوم اعتراضات مردم خواهد بود!

شکست دولت ازهاری موجب شد تا شاه به توصیه آمریکایی‌ها با اعضای قدیمی جبهه ملی باب مذاکره را بگشاید و برای این منظور دکتر غلامحسین صدیقی انتخاب شد ولی به دلیل عدم مقبولیت او از سوی برخی از اعضای جبهه ملی و اوضاع و شرایط کشور، شاپور بختیار بعد از دولت ازهاری به نخست وزیری رسید.

تعداد مشاهده: 6183