ساواک: تا می‌توانید به مشکلات آیت‌الله سید مرتضی پسندیده بیافزاید!

تاریخ انتشار: 21 آبان 1403

آیت‌الله پسندیده در 17 شوال سال 1313ق (چهارشنبه 13 فروردین 1275 ﻫ.ش) در شهرستان خمین چشم به جهان گشود. پدر ایشان آیت‌الله شهید مرحوم سید مصطفی موسوی ـ فرزند برومند علامه جلیل القدر مرحوم سید احمد موسوی ـ است. در زمان شهادت پدر، مرحوم آیت‌الله پسندیده، هشت سال بیشتر نداشت که به همراه مادر، به خونخواهی پدر برخاست و در سال 1321 هجری قمری (1282 ش) جهت دادخواهی به سلطان آباد (اراکِ امروز) رفت و با بدیع الملک صحبت کرد و سپس در اراک به عضدالملک شکایت برد و در نهایت به همراه برادر ـ آقا نورالدین ـ و خواهر بزرگتر و مادر و عمه و چند نفر دیگر در سال 1323 هجری قمری موفق به قصاص قاتل آیت‌الله سید مصطفی شدند.

آیت‌الله پسندیده تحصیلات را در شهرستان خمین و در نزد عالمان آن دیار شروع کرد و سپس در سال1327 هجری ـ در 14 سالگی ـ به همراه سید نورالدین (برادر) و افتخارالعلماء (استاد) جهت ادامه تحصیل به اصفهان عزیمت کرد و در مدرسه ملاعبداللّه‌ سکنی گرفت و ادبیات، منطق، کلام، فقه، اصول و هیئت و نجوم را نزد علمای اصفهان از آن جمله بزرگانی چون مرحوم آیت‌الله حاج آقا رحیم ارباب و آقا شیخ علی یزدی و مرحوم تویسرکانی تلمذ نمود و سال‌ها در محضر آیت‌الله العظمی خاتون آبادی دروس سطح و خارج فقه و اصول را طی کرد. آیت‌الله پسندیده پس از گذراندن دوره‌های سطح و خارج دروس حوزوی، به خمین مراجعت کرد و همزمان با اقامه نماز جماعت، حوزه دروس فقه و اصول، کلام و منطق و نحو را در آن شهر برپا نمود که حضرت امام خمینی در زمره شاگردان آن بزرگوار بود.

در دوران سلطنت رضاشاه به دلیل مخالفت با قانون لباس متحدالشکل مورد غضب حکومت و مأموران رژیم قرار گرفت. به هنگام اشغال ایران توسط نیروهاى متفقین در جنگ جهانى دوم، به اتهام جلوگیرى از تأمین نان و ارزاق براى نیروهاى اشغالگر، محکوم به تبعید شد. در جریان مبارزات ملى شدن نفت از این نهضت پشتیبانى کرد و با سران و رهبران نهضت ارتباط داشت. در روز قیام 15 خرداد 1342 با سخنرانى پرشورى در میدان مرکزى شهر خمین، حمایت خود را از حضرت امام و اهداف نهضت اسلامى ابراز داشت و در اعتراض به بازداشت حضرت امام به همراه جمعى از روحانیون به تهران سفر نمود. پس از تبعید حضرت امام، فعالیت‌هاى او همواره تحت کنترل مأموران ساواک قرار داشت. پس از مدتى به قم مهاجرت کرد و به عنوان وکیل تام الاختیار حضرت امام در اخذ سهم امام و پرداخت شهریه طلاب و حمایت از روحانیون مبارز مجاهدت کرد. ساواک به شدت به دنبال محدود سازی هر چه بیشتر آیت‌الله پسندیده برای در مضیقه گذاشتن طلاب از طرفی و امام خمینی در نجف از طرف دیگر بود و به هر وسیله‌ای می‌خواست شریان مالی که از طریق آیت‌الله پسندیده، آیت‌الله محمدصادق لواسانی و آیت‌الله شهاب‌الدین اشراقی به امام می‌رسید را قطع نماید. اسناد زیر به برخی از تلاشهای ساواک از جمله تبعید آیت‌الله پسندیده و محدود سازی ایشان اشاره دارد.

به: مدیریت کل اداره سوم 312 تاریخ: 24/ 2/ 37

از: سازمان اطلاعات و امنیت قم شماره: 464/ 21

درباره: 5 نفر تبعیدی

بازگشت به شماره 2072/ 312ـ21/ 2/ 37

در اجرای امریه معطوفی در تاریخ 21/ 2/ 37 کمیسیون حفظ امنیت اجتماعی شهرستان قم تشکیل و روحانیون مشروحه زیر هریک به مدت 3 سال اقامت اجباری در شهرستان انارک نائین از توابع استان اصفهان محکوم و رأی صادره با تماس تلفنی فرماندار قم مورد تائید معاون استاندار استان مرکز واقع و مراتب به منظور اجرای حکم از طریق فرمانداری به شهربانی شهرستان قم ابلاغ گردیده و حکم صادره در مورد افراد ردیف‌های (3 و 4 و 5) اجرا و نامبردگان وسیله مأمورین ژاندارمری قم به انارک بدرقه گردیده‌اند، اینک یک نسخه از صورتجلسه مزبور جهت استحضار پیوست تقدیم...ردیف‌های 1 و 2 متعاقباً به عرض خواهد رسید.

رئیس سازمان اطلاعات و امنیت قم ـ معینی

1ـ سید صادق روحانی

2ـ هادی خسرو شاهیان

3ـ مرتضی پسندیده

4ـ عباس ضیغمی

5ـ احمد کلانتر

5 نسخه فتوکپی

‌****

به: سازمان اطلاعات و امنیت قم تاریخ: 3/ 3/ 37

از: مرکز شماره: 2671/ 312

موضوع : بازگشت به 6077/ 21 هـ 24/ 2/ 37

با توجه به مفاد گزارش خبر بازگشتی و اینکه با تبعید مرتضی پسندیده تشکیلات خمینی از نظر پرداخت وجوه به طلاب در حال حاضر دگرگون و بهم ریخته است ترتیبی اتخاذ گردد که در این مورد به مشکلات پسندیده افزوده و هرگونه تماس و ارتباط وی را با عناصر ناراحت دقیقاً تحت مراقبت قرار داده و چنانچه هرکس دیگر از طرف خمینی و یا پسندیده مسئول پول خمینی شد تبعید؛ نتیجه اعلام.

ثابتی

گیرنده: سازمان اطلاعات و امنیت اصفهان با توجه به اینکه پسندیده در انارک اصفهان تبعید می‌باشد جهت اطلاع و اقدام لازم.

رهبر عملیات ـ مجبتوی 3/ 3/ 37

بهره‌برداری شد

در پرونده 49976 بایگانی شد.

مجتبوی 3/ 3/ 37

****

به: سازمان اطلاعات و امنیت قم تاریخ: 3/ 3/ 37

از: 21 ‌هـ شماره: 5547/ 21

موضوع: شیخ محمد صادق کرباسچی تهرانی

از وقتی که مرتضی پسندیده تبعید شده به جای او شیخ محمدصادق کرباسچی تهرانی در منزل خمینی جلوس کرده و امور مالی و اخذ وجوهات را عهده دار گردیده است و بهتر و بیشتر از پسندیده مشغول فعالیت و گرفتن سهم امام است.

نظریه شنبه: نظری ندارد.

نظریه یکشنبه: مفاد گزارش صحیح است چند روزی است که شیخ محمدصادق کرباسچی مرتب روزها به منزل خمینی رفته و امور مالی وی را از نظر گرفتن وجوهات و صرف آن در موارد لازم اداره می‌کند زیرا همان طور که قبلاً هم به عرض رسیده نامبرده نیز یکی از وکلای تام الاختیار خمینی می‌باشد. شراره

نظریه سه‌شنبه: شیخ محمدصادق کرباسچی یکی از روحانیون مورد اعتماد خمینی است که قبلا نیز در اخذ وجوهات شرعی فعالیت‌هائی داشته است. و به همین سبب به مدت سه سال تبعید محکوم گردیده بوده است. پارسا

در پرونده شخصی مرتضی پسندیده به کلاسه 49976 بایگانی شود. روحانی 8/ 4/ 37

****

به: سازمان اطلاعات و امنیت قم تاریخ: 7/ 3/ 37

از: مرکز شماره: 2874/ 312

موضوع: پیرو شماره 2671/ 312 ـ 3 /3/ 37

سریعاً با تشکیل کمیسیون امنیت اجتماعی ترتیبی داده شود که محل اقامت اجباری مرتضی پسندیده در انارک اصفهان به داران اصفهان تغییر داده شود. نتیجه اعلام.

ثابتی7/ 3/ 37

گیرنده:

سازمان اطلاعات و امنیت اصفهان پیرو شماره فوق جهت اطلاع و مراقبت‌های لازم از شخص موصوف ضمناً باستثناء خانواده‌اش کسی دیگری حق ملاقات با وی را ندارد.

رهبر عملیات: مجتبوی 7/ 3/ 37.

بایگانی شود. مجتبوی 7/ 3/ 37

****

به: مدیریت کل اداره سوم 312 تاریخ: 14 /3/ 37

از: سازمان اطلاعات و امنیت قم شماره: 673/ 21 هـ

درباره: سید مرتضی پسندیده فرزند مصطفی

بازگشت به شماره: 2874/ 312ـ7/ 2/ 37

در اجرای امریه معطوفی کمیسیون حفظ امنیت اجتماعی شهرستان قم درتاریخ 10 /3 /37 در محل فرمانداری تشکیل و محل اقامت اجباری نامبرده بالا از انارک نائین به داران اصفهان تغییر و مراتب از طریق فرمانداری قم به فرمانداری مربوطه اعلام گردیده که نسبت به انتقال یاد شده از انارک به داران اقدام نماید اینک یک نسخه صورت جلسه مزبور جهت استحضار به پیوست تقدیم می‌گردد.

رئیس سازمان اطلاعات و امنیت قم ـ معینی

آقای مجتبوی 49976

****

صورتجلسه

ساعت 10 روز 10/ 3/ 2537 شاهنشاهی بنا به دعوت تلفنی آقای فرماندار قم کمیسیون حفظ امنیت اجتماعی شهرستان قم در دفتر کار ایشان تشکیل و آقای فرماندار اظهار داشتند سید مرتضی پسندیده فرزند مصطفی متولد 1274 خمین شناسنامه شماره 138 صادره خمین ساکن قم در تاریخ 21/ 2/ 37 به اتهام تحریک مردم بر ضد یکدیگر و اخلال نظم و آسایش عمومی از طریق کمیسیون حفظ امنیت اجتماعی قم به مدت 3 سال اقامت اجباری در انارک نائین از توابع استان اصفهان محکوم و رأی صادره با موافقت جناب آقای استاندار استان مرکز درباره نامبرده اجرا گردیده است و در اجرای اوامر صادره از مرکز و بنا به مقتضیات محلی و مصالح عمومی مقرر است محل اقامت اجباری وی به شهر دیگری که کمیسیون تعیین می‌نماید، تغییر یابد.

کمیسیون ـ با توجه به توضیحات آقای فرماندار و پیشنهاد نماینده نخست وزیری با تغییر محل اقامت اجباری متهم مورد بحث موافقت دارد لذا محل اقامت اجباری نامبرده را نسبت به بقیه مدت محکومیتش شهرستان داران اصفهان را تعیین می‌نماید.

فرماندار شهرستان قم ـ حسین جامعی

رئیس دادگستری شهرستان قم ـ دکتر کاظم فاطمی شریعت پناهی

دادستان شهرستان قم ـ رضا ملکشاهی

رئیس شهربانی شهرستان قم ـ سیدابوالحسن قائم مقامی

فرمانده هنگ ژاندارمری قم ـ سرهنگ ستاد محسن روان پی

نماینده نخست وزیری ـ محمود معینی