دعوت سفیر اسرائیل، مئیر عزری از مصطفی الموتی نماینده مجلس برای سفر به سرزمین‌های اشغالی

تاریخ انتشار: 02 دي 1402

ربی مئیر عزری(Rabi Meir Ezri) در 11 اسفند سال 1300 هجری شمسی برابر با پوریم سال 5783 مختط (یهودیان) به دنیا آمد. پدرش صیون عزری از اولین دانشجویان مدرسه آلیانس اصفهان است که در سال 1279 هجری شمسی یا 1901 میلادی تأسیس شده بود. این مدرسه به وسیله «انجمن آلیانس جهانی اسرائیلی» (یهودی) و با اذن ناصرالدین شاه بر پا گشته بود. اجازه تأسیس این مدرسه در جریان اولین سفر ناصرالدین شاه به اروپا به سال 1873 به وسیله آدولف کرمیو با ارائه شرح مبسوطی از وضعیت یهودیان ایران گرفته شد. در این مدارس زبان‌های فارسی و فرانسه تدریس می‌شد و آموزش تورات، آیین‌های دینی یهود و زبان عبری نیز به وسیله پیشوایان یهود انجام می‌گرفت. صیون عزری در اداره دارایی اصفهان و بعدها به عنوان مترجم و معلم زبان فرانسه به کار ‌پرداخت و در عتیقه‌‌شناسی نیز مهارت قابل توجهی داشت. صیون در سال 1925 به اسرائیل سفر می‌کند و با بسیاری از سردمداران آینده اسرائیل از نزدیک آشنا می‌شود. سیر رشد ثروت روز افزون صیون عزری با تأسیس نخستین کارخانه ریسندگی نوین در اصفهان به نام نختاب چند برابر می‌شود. صیون همچنین نمایندگی کرن کمیت، صندوق ملی اسرائیل، در ایران را نیز بر عهده می‌گیرد.

مئیز نیز در مدرسه آلیانس و سپس در کالج انگلیسی ادب این شهر تحصیل می‌کند. او همچنین در سال‌های 1320، 1321 در دانشکده بازرگانی نیز به تحصیل می‌پردازد. مئیر در جوانی در حالی‌ که پدرش نیز به کار فرستادن یهودیان ایرانی و لهستانی به اسرائیل مشغول بود، به جنبش خلوتص روی آورد. خلوتص جنبش پیشاهنگی جوانان یهودی در زمینه تعمیق فرهنگ یهودی، آموزش زبان عبری و مهاجرت به اسرائیل فعالیت می‌کرد. وی همچنین با شلمو هیلل ـ نماینده آژانس یهود ـ کمیته مهاجرت را راه می‌اندازند.

مئیر در سال 1326 دبیری این جنبش در ایران را بر عهده دارد. در این زمان یهودیان ایرانی، عراقی، افغانی و لهستانی از ایران با کمک انجمن‌های یهودی ایران از جمله خلوتص به اسرائیل فرستاده می‌شوند. پیچیدگی‌های این مهاجرت‌ها و شیوه کار یهودیان مسئله‌ای بسیار قابل توجه است. آن‌ها در سالن اجتماعات گورستان یهودیان تهران مأمنی را برای اسکان موقت یهودیانی که از نقاط مختلف به تهران می‌آمدند فراهم کرده بودند. از سوی دیگر با تأسیس یک دفتر هواپیمایی و ارتباط‌گیری با مقامات بالای شرکت هواپیمایی ایرانین ایرویز ( Iranian Airways ) از جمله غلامحسین ابتهاج توانستند بهای بلیط‌ها را تا حد زیادی کاهش داده و بسیاری از افراد را که دارای مشکلاتی بودند، با عنایت سفارش‌کنندگان به ‌سوی اسرائیل روانه کنند. نکته مهم‌تر در این‌ باره این است که بر اساس توافقی که در این بین انجام گرفت پروازهای مورد نظر برای پرواز به سوی رم و پاریس در مسیری انحرافی اول به سوی حیفا یا پایگاه هوایی رامت داوید رفته و مسافران یهودی که خود هم از داستان بی‌خبر بوده‌اند را در آنجا پیاده می‌کردند.

سازمان پیشاهنگی برای ارتباط با اسرائیل و عراق از یک سیستم بی‌سیم مخفیانه در سال‌های 1327 استفاده می‌کرد. این پیام‌ها به وسیله دفتر غزل‌های سلیمان رمزنگاری شده بود. مئیر در سال 1950 خود نیز به اسرائیل می‌رود و در آنجا در حزب مپای مشغول به کار می‌شود. همزمان نشریه‌ای فارسی‌ زبان به نام «ستاره شرق» نیز پایه‌گذاری می‌نماید. این نشریه برای فارسی‌‌زبانان اسرائیل منتشر شده و تعدادی از شماره‌های آن هم به ایران فرستاده می‌شد.

در سال 1958 پس از 8 سال مئیر به عنوان سفیر به ایران فرستاده می‌شود. مئیر به دلیل آشنایی با فرهنگ و جامعه ایرانی به سرعت در پست جدید موفقیت‌هایی به دست می‌آورد به ویژه آن که دوستان قدیمی او این روزها همه در مناصب کشوری و لشگری پست‌های مهمی را بر عهده گرفته‌اند. مئیر علاوه بر این از زبانی چرب و دستی گشاده! برای برقراری ارتباطات شخصی و بهره گرفتن از این دوستی‌ها در زمان‌های لازم برخوردار بود. (مقاله: مئیر عزری، سفیری که سفیر نبود، پایگاه علم و دانش‌پژوهی هادی، (http: /  / www.haadi.ir / News / 493)

او در خاطرات خود به نام «کیست از شما از تمامی قوم او» به بیان جزئیات فعالیت‌های به اصطلاح دیپلماتیک رژیم صهیونیستی در ایران و روابط با شاه و دربار پرداخته است.

ارتباط او با برخی از رجال درجه اول رژیم شاه در اسناد ساواک به چشم می‌خورد. این ارتباط علاوه بر داخل کشور، با دعوت آنها به اسرائیل در طول مأموریت عزری ادامه داشت. سند زیر یکی از اسنادی است که عزری از مصطفی الموتی‌نیا، نماینده مجلس و مدیر چند نشریه و از اعضای حزب ایران نوین، برای بازدید از اسرائیل دعوت نموده و ظاهراً در سال 1340 الموتی به اتفاق همسرش عفت عمیدی نوری به اسرائیل رفته است.¹

******

[شماره:] 1721 / 9                                                        [تاریخ:] 3 / 12 / 1338

اطلاعیه

به قرار اطلاع عزری از آقای مصطفی الموتی دعوت کرده که از اسرائیل دیدن نماید قرار است آقای الموتی در این مورد با آقای اقبال مذاکره نمایند. د . و

اداره یکم

بخش 4  54 دفتر7 / 12 / 38

در پرونده اقلیت یهود بایگانی شود. 7 / 12 / 38

پاورقی:

1- خانم عفت عمیدی نوری در پرسشنامه‌ای به تاریخ 10 / 12 / 1342 در برابر سؤال دهم که از مسافرت‌های خارج از کشور وی پرسیده شده است می‌نویسد:

«در سال 1330 مسافرت به آمریکا، دعوت به مناسبت شغل روزنامه نگاری. مسافرت به عتبات عالیات و لبنان برای گردش به اتفاق شوهرم. دعوت از طرف دولت اسرائیل در سال 1340 به اتفاق شوهرم، مسافرت به اروپا برای گردش.»

بنگرید به: رجال عصر پهلوی به روایت اسناد ساواک، مصطفی الموتی، مرکز بررسی اسناد تاریخی، ص 79.

مئیر عزری

مصطفی الموتی‌نیا

تعداد مشاهده: 10607