پادگان تیپ ۲ زرهی شکنجه‌گاه قدیمی تهران

تاریخ انتشار: 17 آذر 1403

تیمور بختیار فرمانده لشکر 2 زرهی در حال عبور از خیابان‌های تهران پس از کودتای 28 مرداد

«پادگان تیپ ۲ زرهی از جمله پادگان‌های تهران بود که در دوره سپهبد تیمور بختیار، به شکنجه‌گاه معروف تبدیل شد. پادگان تیپ ۲ زرهی در خیابان قدیم شمیران (دکتر علی شریعتی فعلی) واقع در چهار راه قصر (شهید قدوسی فعلی) قرار داشت. در دوره رضاشاه در ۱۳۰۹، ساختمان اصلی عمارت کلاه فرنگی یا همان قصر قجر به زندان تبدیل شد و زمین آن برای تأسیس زندان قصر در اختیار نیروهای نظامی قرار گرفت. پادگان نیز در جوار زندان قصر بنا شد؛ این مجموعه امروز به ستاد مشترک ارتش تعلق دارد.

زندان لشکر ۲ زرهی از دو اتاق بزرگ در یک سمت و هشت اتاق انفرادی چسبیده به هم در وسط و یک اتاق بزرگ در سمت دیگر تشکیل شده بود. گویا این ساختمان را برای حبس کوتاه مدت تأدیبی سربازان ساخته بودند. محوطه لشکر زرهی به خاطر سکوت و خاموشی وهم‌آورش وضعیت ترسناکی داشت. در خیابان‌های لشکر لامپ‌هایی با برق کم ولتاژ و نور کمتر از شعله کبریت وجود داشت تا با ایجاد حالت ترس در زندانی بر عذاب وی بیفزاید.

هر سلول انفرادی از یک سکوی آجری و گچی تشکیل می‌شد و دیوار آن تا نیمه رطوبت داشت که سبب رنج زندانی می‌شد. دلیل رطوبت داشتن اتاق‌ها در گودی و پایین‌تر قرارداشتن آن از سطح زمین بود. هر سلول تقریباً دو متر درازا و یک متر و بیست و پنج سانتی متر پهنا داشت. سلول انفرادی چنان تنگ بود که زندانی حتی جای دراز کردن پا نداشت و مجبور بود، خرچنگ‌وار در سلول حرکت کند. رختخواب زندانی از یک زیلوی موی بز که سرد و مرطوب بود تشکیل می‌شد.

درِ اتاق‌ها به سمت جنوب و به راهرو باز می‌شد و در وسط در، سوراخی مربع شکل تعبیه شده بود که از درون آن سرباز نگهبان به طور مداوم مراقب زندانی بود که به گفته زندانیان این نگاه آزار بسیار زیادی به زندانی می‌رساند. در نزدیکی سقف سلول پنجره کوچکی وجود داشت که آن را با میله‌های آهنی و سیم خاردار محکم کرده بودند؛ به‌طوری که حتی گنجشک هم قادر به عبور از آن نبود. بنابر گفته زندانیان، بختِ فرار از این پادگان بسیار کم بود و تخته‌کوب بودن پنجره‌ها حتی مانع دیدن فضای بیرون می‌شد. در سمت غرب حیاط کوچک زندان چند دستشویی تنگ و متعفن وجود داشت که با چند پله به پایین می‌رفت.

در نزدیکی ساختمان زندان اصطبلی بود که بوی ناشی از آن باعث آزار زندانیان می‌شد. وضع غذا بد بود و دارو نیز در دسترس نبود. تعداد زیاد زندانیان بیشتر از گنجایش محل بود و تنگی جا به بیمارشدن زندانیان می‌انجامید و باعث می‌شد زخم‌های شکنجه‌شدگان عفونت کند.

از پادگان زرهی به عنوان بازداشتگاه موقت استفاده می‌شد و زندانیان سیاسی که دولت و دربار نسبت به آن‌ها حسّاس بودند به آنجا برده می‌شدند تا زیر نظر مستقیم تیمور بختیار باشند.

پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ تیمور بختیار فرماندار نظامی تهران شد و به دنبال آن افسران رکن ۲ ستاد ارتش در خدمت او قرار گرفتند و پادگان تیپ ۲ زرهی به محل شکنجه تبدیل شد.

زندان لشکر ۲ زرهی به‌واسطه شکنجه‌های توأم با ایجاد وحشت در میان بازداشت‌شدگان به‌ویژه حزب توده از شهرت خاصی برخوردار بود. از انواع شکنجه‌های معروف این زندان می‌توان به انداختن خرس به جان زندانیان به‌ویژه زنان و دختران، تجاوز به زنان و مردان اشاره کرد و گفته ‌شده بیشتر تلفات شکنجه‌شدگان مربوط به حمام‌های این زندان بود.

از جمله زندانیان معروف پادگان تیپ ۲ زرهی می‌توان به آیت‌الله سید ابوالقاسم کاشانی، جمعیت فدائیان اسلام به‌ویژه شهید حجت‌الاسلام سید مجتبی نواب صفوی «افراد ۴۰ سال به بالا... محمد مصدق، حسین فاطمی که در میدان تیر لشکر ۲ زرهی تیرباران شد، مهندس مهدی بازرگان، دکتر یدالله سحابی، کریم‌پورِ شیرازی مدیر روزنامه شورش که به طرز عجیبی به قتل رسید و افسران حزب توده که در ۱۳۳۴ش در این پادگان تیرباران شدند، اشاره کرد.»[1]

پی‌نوشت:

حکم دادگاه دکتر حسین فاطمی- این حکم به لشگر 2 زرهی ابلاغ و حکم اجرا شد

حکم اعدام دکتر سید حسین فاطمی که به دادسرا تهران ابلاغ شد

بازجویی از دکتر محمد مصدق در لشگر 2 زرهی

بازجویی از دکتر محمد مصدق در لشگر 2 زرهی

حکم اعدام چند نفر از حزب توده که به لشگر 2 زرهی ابلاغ شد

حکم اعدام چند نفر از حزب توده که به لشگر 2 زرهی ابلاغ شد

تعداد مشاهده: 222