حزب رستاخیز به روایت اسناد ساواک - جلد دوم

سال انتشار: 1401

تعداد صفحات: 536

شابک: 9786001492266

قیمت: 2000000 ریال

مرکز بررسی اسناد تاریخی در ادامه انتشار اسناد احزاب دوره پهلوی، این بار کتاب حزب رستاخیز به روایت اسناد ساواک را منتشر کرده است. پیش از این اسناد احزاب ایران نوین، مردم و ملیّون منتشر شده بود. انتشار اسناد حزب رستاخیز در ادامه رسالت مرکز بررسی اسناد تاریخی و به منظور فراهم کردن بخشی از مواد و مصالح اولیه لازم برای تحلیل و فهم چگونگی شکل‌گیری و فعالیت احزاب در دوره پهلوی برای محققان و آشنایی بیشتر علاقه‌مندان به تاریخ ایران در دهه‌های اخیر از مجرای انتشار اسناد و مدارک دست اول تاریخی است.

حزب رستاخیز به روایت اسناد در دو جلد تنظیم و تدوین شده و به سیاق دیگر آثار منتشر شده مرکز بررسی اسناد تاریخی دارای بخش‌های زیر است:

جلد اول شامل سخن ناشر (صفحات پنج تا هفت)، مقدمه (صفحات نُه تا پنجاه و هفت)، اسناد (صفحات 1-436)، فهرست اعلام (صفحات 437-458) و تصاویر ( صفحات 459-476) است و اسناد آن محدوده زمانی 22 /12 /1353 تا 22 /12 /1355 (دو سال آغازین فعالیت حزب) را پوشش می‌دهند.

جلد دوم نیز شامل بخش‌های زیر است:

سخن ناشر (صفحات پنج تا هفت)، مقدمه (صفحات نُه تا سی و چهار)، اسناد (صفحات 1-444)، فهرست اعلام (صفحات 445-466)، ضمائم (صفحات 467-482) و تصاویر (صفحات 483-500). اسناد این جلد مربوط به محدوده زمانی 1 /1 /1356 تا 14 /10 /1357 است و وقایع و رویدادهای مربوط به حزب در این دوره را پوشش می‌دهند.

این اسناد نیز مانند دیگر اسناد منتشر شده مرکز بررسی اسناد تاریخی، شامل متن سند، تصویر آن و برخی پاورقی‌ها و توضیحات برای روشن کردن بافت تاریخی پیرامون سند است و معمولاً به زندگینامه افراد مورد اشاره سند، وقایع مهم، سازمان‌ها و احزاب یا موضوعاتی مانند آن می‌پردازد. آوردن تصاویر اسناد به روال حاضر، برای محققان می‌تواند مهم باشد؛ آن‌ها می‌توانند با مطالعه اصل سند و نیز برخی توضیحات مندرج در سربرگ‌های اسناد اطلاعات لازم درباره مکاتبات ادارات و دوایر دولتی مانند ادارات کل ساواک یا دیگر ادارات و سازمان‌ها را استخراج کنند. همچنین آن‌ها این امکان را پیدا می‌کنند که با مطالعه اصل سند، خطاهای احتمالی در تصحیح آن‌ها را بیابند.

اسناد منتشر شده در این مجموعه، در بایگانی‌های ساواک ضبط شده‌اند و گونه‌های مختلفی را شامل می‌شوند. این اسناد لزوماً در ادارات و دوایر ساواک تولید نشده‌اند؛ بخشی از آن‌ها در ساواک تهیه شده و بخشی دیگر به دلیل اهمیتی که درباره حزب داشته‌اند به مکاتبات و بایگانی‌های ساواک راه یافته‌اند. از گونه‌های سندی که در ادارات و دوایر ساواک تولید شده‌اند می‌توان به گزارش‌هایی اشاره کرد که برخی منابع ساواک از رده‌های مختلف این حزب تهیه کرده و به رهبران عملیات و دوایر امنیت داخلی و نهایتاً اداره کل سوم رسانده‌اند. این اسناد محصول فعالیت‌های منابع و ارتباط‌گیری آن‌ها با افراد و سوژه‌ها یا اخبار تصادفی و شایعات هستند. در این اسناد می‌توان گزارش‌هایی متعدد درباره مخالفت مردم با حزب و پخش اعلامیه علیه آن – به ویژه اعلامیه امام خمینی(ره) در مخالفت با این حزب - و حملات مردم به دفاتر و ساختمان‌های حزب یافت. گونه‌ای دیگر از اسناد تولید شده در ساواک، بولتن‌های مقطعی (فصلی) هستند که اطلاعات مهم اما بیشتر تکراری را درباره حزب (ساختار، کنگره‌ها، تاریخ، بودجه، اعضا، نشریات و مانند آن) به دست داده‌اند. این اطلاعات برای فهم و تحلیل تاریخ حزب رستاخیز مهم هستند. از گونه‌های سندی که در فضایی بیرون از ساختار ساواک تولید شده می‌توان به برخی نشریات حزبی، اسناد مربوط به برگزاری کنگره‌ها و مانند آن‌ها اشاره کرد.

با مطالعه اسناد این مجموعه می‌توان چگونگی تشکیل یک حزب دولتی فراگیر را به نظاره نشست. همه چیز در پرتو تبلیغات رژیم حاکی از شور و شوق مردم برای پیوستن به حزب بود. هدف رژیم از راه‌اندازی این حزب، تربیت نیرو برای اجرای اصول انقلاب ساختگی شاه بود. حزب رستاخیز بر خلاف تبلیغات و نمایش‌های رژیم از پای بست ویران بود؛ پس از چندی زرق و برق تبلیغات و فریبندگی شعارها و اهداف آن عیان گشت و حزب به محلی برای باندبازی، حیف و میل بودجه حزبی و انواع فسادها تبدیل شد و علیرغم بلعیدن بودجه بیت المال ناکارآمد و بی‌اثر شد. رقابت‌های حزبی که قبلاً در قالب ساختگی اکثریت (ایران نوین) و اقلیت (مردم) نمودی داشت اکنون به یک نمایش مضحک باندی درون حزبی تبدیل شده بود.

از سوی دیگر مخالفت علما و روحانیون به ویژه مخالفت قاطع امام خمینی(ره) که عضویت در این حزب را کمک به استیصال اسلام و مسلمین توصیف کرده بودند، حزب را از همان آغاز با مشکل عضوگیری مواجه کرد. گرچه ادعاهای رژیم بر استقبال چشمگیر مردم تأکید می‌کرد اما رویدادهای بعدی نشان داد که این حزب میان قشرهای مختلف مردم جایگاهی ندارد. بخش قابل توجهی از اسناد مربوط به دی 1356 تا دی 1357ش به حملات مردم در شهرها و نواحی مختلف به دفاتر و ساختمان‌های حزب اشاره دارد. حزب همچون ساواک نمادی از رژیم بود و مورد نفرت مردم قرار داشت. چراغ بی‌فروغ حزب رستاخیز با کارنامه‌ای مملو از ناکارآمدی، تبلیغات دروغ، باندبازی، آمارسازی، فساد، بلعیدن بودجه بیت‌المال و... در تندباد تحولات شتابناک سال‌های 1356 و 1357 و مخالفت‌های گسترده مردمی فرومرد و چنان نمود که گویی پیش از این نه حزبی بوده است و نه رستاخیزی.

تعداد مشاهده: 11708