روحانیان درباری و کافر از نظر امام خمینی(ره) به نقل از شهید حجت‌الاسلام سید فخرالدین رحیمی

تاریخ انتشار: 12 ارديبهشت 1403

پیشگفتار

در مجموعه اسناد حضرت امام خمینی(ره) در ساواک تعدادی از اسناد حکایت از گفتارهایی دارد که به امام منتسب است. این نقل قول‌ها غالباً بیان همه یا قسمتی از نامه‌ها و سخنان امام است که به وسیله اشخاص مختلف و در موضوعات متفاوت ارسال یا بیان گردیده و در جلسات خصوصی و یا عمومی به سمع حضار رسیده است. منابع ساواک که بعضاً در این جلسات حضور یافته و یا رخنه نموده بودند پس از شنیدن مطالب، طی گزارشی آن را به مرتبطین خود در ساواک ارائه می‌دادند و سپس طبق سلسله مراتب، ارزیابی شده و در پرونده افراد مربوط به موضوعِ مطرح شده بایگانی و یا مورد عملیات بعدی قرار می‌گرفت.

اهمیت انتشار این گونه گفتارها در بازخوانی حوادثی است که در کتاب‌های تاریخ انقلاب اسلامی ایران کمتر مورد توجه قرار گرفته است و می‌تواند گوشه‌ای از تاریخ پر حادثه بین سال‌های 1340 تا 1357 را روشن کند و از طرفی از لابلای این نقل قول‌ها سیره و روش حضرت امام و برخی از مبارزین و مبارزات آنها روشنتر گردد.

با توجه به این که منابع ساواک گزارش‌های خود را از این گونه جلسات ـ بسته به میزان سواد، دقت و حافظه خود ـ ارائه می‌نمودند، احتمال خطا و نادرستی در نقل آنها وجود دارد؛ لذا ما اولاً در انتخاب و درج نقل قول‌ها از اسناد و قراین دیگر برای اثبات صحت یا مقرون به صحت بودنِ آنها استفاده می‌کنیم و ثانیاً می‌کوشیم با ذکر شواهدی آنها را تبیین نموده، یا در جایی از آنها بهره بگیریم که می‌توانند نکته‌ای غلط و یا سهوی تاریخی را اصلاح و روشن کنند.

******

در دو مقاله قبل همین بخش به دیدگاه امام خمینی(ره) درباره آخوندهای درباری و فاسد به نقل از شهید آیت‌الله سید محمدرضا سعیدی پرداختیم. مشابه همان مطلب را شهید بزرگوار حجت‌الاسلام سید فخرالدین رحیمی[1] در تاریخ 1 / 2 / 1349 و یا چند روز قبل از آن بیان می‌دارد که تقریباً از نظر تاریخ با سخنرانی شهید آیت‌الله سعیدی نزدیک است و در واقع این دو شهید والامقام به فرمان امام لبیک گفته و در جلسات سخنرانی و به احتمال قریب به یقین در جلسات خصوصی، مبارزه علیه آخوندهای درباری و وابسته را در دستور کار خود قرار دادند. در ادامه بررسی وضعیت روحانیت وابسته و غیر وابسته به طاغوت، مطلب روشنگرانه رهبر معظم انقلاب اسلامی در این باره بسیار مفید خواهد بود. ایشان در دیدار با جمعی از دانش آموزان و دانشجویان می‌فرمایند:

«... یکی از بزرگترین مسئولیت‌های رضاخان برچیدن بساط روحانیت برای نابود کردن دین بود. بنابر این به مجرّد این‌ که قدرت پیدا کرد، در سال‌های ۱۳۱۳ و ۱۳۱۴ شروع به برچیدن بساط روحانیت کرد. اقدام رضاخان قلدرانه بود. خیال می‌کرد با قلدری می‌تواند کارهای خود را پیش ببرد. گذاشتن عمامه، پوشیدن لباس بلند و اسم و حوزه‌ی آخوندی را ممنوع کرد. حوزه‌های قم و مشهد را تا آن‌جا که می‌توانست - به خیال خود - متلاشی کرد، البته نتوانست. امام عزیز ما جزو طلبه‌های آن دوران بودند؛ همان دورانی که قرار بود روحانیت را شدّت فشار و خفقانِ رضاخانی به کلّی نابود کند. اما روحانیت نه تنها نابود نشد بلکه کسانی مثل امام بزرگوار را به وجود آورد. من خود از امام شنیدم که می‌گفتند:

«در قم ما صبح زود از مدرسه یا خانه بیرون می‌آمدیم و به باغ‌های سالاریّه می‌رفتیم که در آن زمان یک فرسخ تا شهر فاصله داشت. در آن‌جا زیر درخت‌ها مشغول درس و بحث و مطالعه می‌شدیم. هنگام غروب وقتی که هوا تاریک می‌شد برمی‌گشتیم که مأمورین رضاخان ما را نبینند!»

این‌ طور درس خواندند. این قدم اوّل بود. در دستگاه رضاخانی فقط رضاخان نبود. عدّه‌ای از به اصطلاح ادبا، اندیشمندان و ایدئولوگ‌های دستگاه رضاخانی هم بودند که طرّاحی می‌کردند و فکر می‌دادند. وقتی دیدند فشارها کارگر نشد، با پول و پشتیبانی و اداره‌ی فرماندهی و سیاست‌گذاری رضاخانی، طرح دیگری ریختند. این طرح عبارت از درست کردن بساطی به نام مؤسّسه‌ی «وعظ و خطابه» در تهران بود. متأسفانه این مطالب را نسل جوان نمی‌داند. تأسیس موسّسه‌ی «وعظ و خطابه» به سال‌های ۱۳۱۶ و ۱۳۱۷ - یعنی دو یا سه سال بعد از شروع قلع و قمع روحانیت - برمی‌گردد. تأسیس این مؤسسه برای آن بود که هر کس می‌خواست روحانی بماند، می‌توانست تحت نظر این مؤسّسه که وابسته به رضاخان بود، روحانی باقی بماند! به عبارتی آخوند باشد؛ اما آخوند رضاخانی، درباری و در خدمت سیاست‌های استکبار باشد. البته آن مؤسّسه اساتید خوبی داشت. من نشریات مؤسّسه‌ی «وعظ و خطابه» را در سال‌های ۱۳۳۸ و ۱۳۳۹ از اوّل تا آخر مطالعه کردم. مطالب بسیار خوبی در زمینه‌های دین‌شناسی، ادیان باستانی و ادیان معاصر داشت. آن‌ها اساتید برجسته‌ای را جمع کرده بودند و از لحاظ مطلب، کمبودی نداشتند. تنها هدف آن‌ها این بود که سازمان روحانیت وجود نداشته نباشد. مطالب دینی این مؤسّسه به وسیله‌ی غیر متخصّصین نوشته شده بود. تاریخ ادیان و فلسفه‌ی دین از جمله علومی بود که می‌شد روی آن کار کرد؛ امّا هدف آن‌ها برچیدن سازمان روحانیت در دوران رضاخان بود. بعد که رضاخان قلع و قمع شد، مردم با احترام تمام و آغوش باز روحانیون را پذیرا شدند، حوزه‌های علمیّه شلوغ شد و مراجع تقلید مورد تجلیل و تقدیس مردم قرار گرفتند. بر اثر سختگیری‌های قبلی، دستگاه محمّدرضا همان سیاست را با شکل‌های دیگری پیش گرفت. بنده در طول عمر طلبگی خود تا دوران پیروزی انقلاب، چندین مورد از نقشه‌های دستگاه پهلوی را دیده بودم و می‌شناختم. آخرین آن‌ها در دهه‌ی پنجاه، تشکیل سازمان اوقاف به شکل دلخواه پهلوی و کشیدن روحانیت به زیر چتر سازمان اوقاف بود. این، سیاستی بود که سال‌ها دنبال شد.»[2]

محمدرضا پهلوی نیز در دنباله روی از سیاست قدرت‌های استکباری اکثراً با اجرای برنامه‌هایی در پی تربیت روحانیونی وابسته به دربار بود. او که طرفدار مذاهب و نحله‌های مخالف اسلام از جمله بهایی‌گری و فراماسونری بود، در عین حال نیز سعی می‌کرد احیاگر نوعی اسلام و روحانیون بی‌خاصیت و بی‌ثمر و صرفاً افرادی در راستای اهداف خود باشد. وی در مورد نوعی از اسلام که عبارت از اسلام غیرسیاسی بود می‌گفت:

«من از یک سو مؤمن، محافظ و پاسدار مذهب شیعه‌ی خودمان هستم و به آن سوگند وفاداری یاد کرده‌ام و از سوی دیگر مذهب به هیچ وجه دخلی به امور کشور ندارد.»

 حجت‌الاسلام روح‌الله حسینیان در کتاب «چهارده سال رقابت ایدئولوژیک شیعه در ایران» می‌نویسد: «او ریاکارانه سعی می‌کرد خود را یک مسلمان جلوه دهد. یکبار به سفر عمره و بارها به زیارت امام هشتم و سایر اماکن مقدسه رفته بود. وی در حالی که امام خمینی را به ترکیه تبعید کرده بود، در ششم اردیبهشت 1344 دستور داد تا یک قرآن نفیس به چاپ برسانند و منتشر نمایند و سال بعد آن را در سرتاسر کشور با آداب و تشریفات خاصی توزیع کرد.»

البته این تنها گوشه‌ای از اقدامات عوام فریبانه‌ی محمدرضا بود و شاید یکی از کارهای سودجویانه وی تربیت روحانیونی درباری و مطیع شاه و دربار بود.

وی برای پرورش روحانیون درباری، دانشکده‌ی علوم اسلامی را توسط ساواک تأسیس و طی فرمانی دستور تشکیل سپاه دین را صادر کرد. شاه در این فرمان اعلام نمود که بزرگداشت شعایر مقدس اسلام و ترویج احکام دین و حفظ معنویت جامعه پیوسته مورد توجه خاص ما بوده است. وی اضافه کرد: «به موجب این فرمان مقدر می‌داریم که سپاه دین از مشمولان خدمت وظیفه عمومی که در رشته‌های دینی و علوم معارف اسلامی تحصیل کرده‌اند، تشکیل شود.»

شاه مسئولیت سپاه دین را بر عهده‌ی سازمان اوقاف نهاد و اولین دوره‌ی سپاه دین از آبان ماه سال 1350 آغاز به فعالیت نمود. اعضای سپاهیان دین بعد از دوره‌ی آموزشی مقدماتی، 16 هفته دوره‌ی تخصصی دینی را پشت سر می‌نهادند که عبارت بود از: خطابه، علم کلام، تاریخ اسلام، نقش ایران در توسعه‌ی معارف اسلامی و مهمتر از همه «مبانی اسلامی انقلاب سفید و اصول عدالت اجتماعی اسلام در جامعه‌ی امروز ایران و قانون تنظیم خانواده.» آنان پس از دوران آموزشی به محل خدمت خود اعزام می‌شدند و موظف بودند که از لباس روحانیت نیز استفاده کنند.

با وجود تمام کارهای مؤذیانه رژیم پهلوی دوم، جامعه‌ی آگاه مذهبی ایران، روحانیون فارغ التحصیلان سپاه دین را نپذیرفتند و مردم همواره به این روحانیون به دیده‌ی مزدوران ساواک و وعاظ السلاطین می‌نگریستند و هیچ گاه جایگاهی در بین مردم به دست نیاوردند.[3]

*****

از: 15ه‌                                                                       شماره: 317 / 15ه‌

به: 316                                                                          تاریخ: 1 / 2 / 49

درباره: سیدفخرالدین رحیمی

    نامبرده بالا در جلسه درسی طلاب و مدرسه علوم دینی خرم‌آباد اظهار داشت: «آقای خمینی در یک سخنرانی گفته است این روحانیونی که در اداره اوقاف استخدام شده و می‌گویند "خدایگان شاهنشاه" خمینی گفته، کافرند. و مردم غیور ایران باید عمامه اینها را بردارند تا چنین جملات کفرآمیزی نگویند.

رحیمی اضافه نمود که: جزوه اظهارات خمینی چاپ شده است و صحبت دیگری نیز نموده است.

نظریه رهبر عملیات: مفاد گزارش فوق به احتمال قوی صحیح است. پ

به پرونده سید فخرالدین ضمیمه شود.

پی‌نوشت‌ها:

سید حسن امامی امام جمعه و آخوند درباری- انگلیسی، شاه، اسدالله علم

تعداد مشاهده: 13765