دستور آتش رئیس شهربانی کل کشور و روز خونین زنجان و همدان

تاریخ انتشار: 15 آبان 1403

با روی کار آمدن دولت نظامی ارتشبد غلامرضا ازهاری در تاریخ 15 / 8 / 1357 سرکوب مردم توسط رژیم پهلوی و مقابله مردم مسلمان و انقلابی با حکومت به مرحله تازه‌ای گام نهاد. رئیس شهربانی کل کشور در همان روز رسمیت یافتن دولت نظامی بخشنامه‌ای به یگان‌های انتظامی صادر نمود و دستور داد که با شدت و با آتش گشودن بر تظاهر کنندگان آنها را سرکوب نمایند. روز 16 / 8 / 57 دو فاجعه کشتار در شهرهاى زنجان و همدان روى داد. در این زمان غالب مطبوعات در اعتصاب به سر می‌بردند و خبرها به صورت اعلامیه و شفاهی پخش می‌شد لذا خبرهاى مهمى از این دست وجود ندارد. روزنامه اطلاعات در نوزدهم دى ماه پس از پایان اعتصاب، نام چهار تن از شهداى زنجان را چنین نوشت: اصغر حیدرى، عبدالحسین جلیل‌خانى، ابوالفضل آدینه‌لو، منصور اصولى. به دنبال حوادث زنجان سرهنگ صادقى‌نیا رئیس شهربانى به عنوان بیمارى زنجان را ترک کرد و در پى آن سرتیپ کمالى که اهل زنجان است از سوى شهربانى کل براى آرام کردن اوضاع به این شهر آمد.» (کیهان هوایى، ش 302، ص 7)

در همدان نیز چهار نفر از تظاهرکنندگان به اسامی: اکبر بنائى، امیر لطفیان، حجت‌الله حسن‌آبادى و اکبر غیاثوند شهید و 18 نفر مجروح شدند.

[بخشنامه]

براى حفظ امنیت و جلوگیرى از ادامه تخلف عناصر آشوب‌طلب و اخلالگران از فردا مأمورین انتظامى با نهایت قدرت از هرگونه عملیات اخلالگرانه را به شدت سرکوب و در مواردی که نیاز به استعمال اسلحه باشد با نظر فرمانده مستقیم یا رئیس بلاواسطه اقدام و حتى‌المقدور کوشش نمایند بدون این که عملیات آنان جنبه انتقام جویانه داشته باشد اخلالگران را از ناحیه پایین هدف قرار دهند.

5541 ـ15 / 8 / 57 رئیس شهربانى کشور شاهنشاهى

اصلى رمز سوزانده شد. ستواندوم بکرى

به رؤساى دوایر مربوطه اطلاع که برابر دستور اقدام و نتیجه را گزارش دهند. 16 / 8 / 57

*****

تظاهرات اخلالگرانه و کشته شدن هشت نفر و زخمى شدن 50 نفر در شهر زنجان

1ـ ساعت 1530 روز 16 / 8 / 57 (2537 شاهنشاهى) گروهى از جوانان و نوجوانان و قشریون مذهبى پس از خروج از مسجد ولیعهد شهر زنجان به صورت دسته‌هاى چندین نفرى در خیابان‌هاى زنجان پراکنده شده و به تظاهرات اخلالگرانه مبادرت نموده‌اند. گروهى از آشوبگران در خیابان صفا و در مقابل ساختمان سازمان اطلاعات و امنیت زنجان اجتماع و ضمن ایجاد راه‌بندان، اقدام به آتش‌افروزیهاى موضعى درسطح خیابان مذکور کرده‌اند. مأمورین انتظامى براى متفرق کردن آشوب‌طلبان وارد عمل شده‌اند که در این موقع از پشت بام‌ها و پنجره‌هاى مشرف به خیابان و همچنین از طرف آشوبگران، به سوى مأمورین سنگ پرتاب شده و متعاقباً اخلالگران با مأمورین درگیرو به زد و خورد پرداخته‌اند. مأمورین انتظامى ناگزیر به شلیک چند تیرهوائى گردیده‌اند که در نتیجه هشت نفر از عناصر آشوبگر کشته و همچنین 50 نفر ازآنها زخمى که به بیمارستان اعزام و تحت درمان قرار گرفته‌اند.

وضع عمومى سه نفر از مجروحین وخیم گزارش شده است.

در ساعت 2000 روز مذکور و در جریان تظاهرات فوق، شوراى تأمین منطقه تشکیل و تقاضاى برقرارى حکومت نظامى و اعلام وضعیت قرمز شده است.

*****

[تلفنگرام]

در حال حاضر تظاهرکنندگان با افراد پلیس در نقاط مختلف خیابان‌ها درگیرى داشته و در این زد و خورد تا این ساعت 17 نفر زخمى که 9 نفر آنان پس از پانسمان مرخص شده و 8 نفر بسترى و 2 نفر کشته شده‌اند و یک نفر جهت جراحى مغز به اراک اعزام گردیده است ضمناً 2 شعبه بانک ملى و یک شعبه بانک اعتبارات مورد آتش سوزى واقع شده است. در این تظاهرات از طرف مردم نیز به سوى پلیس تیراندازى و مواد آتش‌زا پرتاب گردیده است. در حال حاضر در شهرهاى ملایر و تویسرکان و نهاوند وضع عادى است.

رئیس سازمان اطلاعات و امنیت همدان ـ منشى

تلفنى به عرض تیمسار مدیریت کل رسید مقرر فرمودند به دفتر ویژه و نخست‌وزیرى و مرکز فرماندهى اعلام گردد. که در اجراى امر به دفتر ویژه درساعت 1840 تلفنى گفته شد. به نخست وزیرى نیز اعلام گردید.

به مرکز فرماندهى در ساعت 1845 اعلام گردید.

*****

درباره: وضعیت منطقه

الف: تعداد تلفات و مجروحین تظاهرات و درگیرى روز 16 / 8 / 57 در همدان کلاً به شرح زیر می‌باشد.

1ـ تعداد 4 نفر به اسامى اکبر بنائى ـ امیر لطفیان ـ حجت‌الله حسن‌آبادى و اکبرغیاثوند کشته شده‌اند. (شخص اخیر دیروز به اراک اعزام شده بود.)

2ـ تعداد 18 نفر مجروح که 11 [نفر] آنان پس از پانسمان مرخص و 7 نفر آنان درحال حاضر در بیمارستان اکباتان همدان بسترى می‌باشند. ضمناً روز جارى عده‌اى نوجوان مقابل مدرسه آخوند ملاعلى واقع در خیابان شاهپور اجتماع نموده و اقدام به آتش زدن چند حلقه لاستیک نموده‌اند که با دخالت مأمورین متفرق گردیده‌اند. مضافاً کلیه مغازه‌هاى همدان به استثناى نانوائى و قصابى‌ها تعطیل می‌باشد در حال حاضر پلیس مسلط براوضاع بوده، وضع عادى است.

ب: کلیه مغازه‌ها در شهرستان‌هاى نهاوند. ملایر. تویسرکان باز و وضع عادیست. منشى

گوینده: رضوانى

گیرنده: شب افروز

ساعت: 1325