خیانت عباس مسعودی، سناتور و مدیر روزنامه اطلاعات در جدایی بحرین از ایران

تاریخ انتشار: 27 خرداد 1403

در تعالیم اسلامی، حُب الوطن از نشانه‌های ایمان ذکر شده است و در باورهای مختلف برای دوستیِ وطن و پیشگیری از تعرّض دشمنان به آن ارزش والایی قائل شده‌اند.

در فرهنگ ایران و اساطیر آن دفاع از سرزمین در مقابل بیگانگان از موضوعات اساسی محسوب شده و بسیاری از پهلوانان اساطیری برای حفظ ایران از تعدّی اغیار جان خود را فدا کرده‌اند که نمونه‌‌های آن فراوان است.

ایرانیان در طول تاریخ کارنامه درخشانی از جان فشانی و ایثار در مقابل متجاوزان به وطن از خود به جای گذاشته و برای بیرون راندن دشمنان این مرز و بوم از خانه و کاشانه‌ی خود بی‌نهایت فداکاری کرده‌اند.

ایران از گذشته‌های دور در معرض تجاوز اقوام وحشی و جهانگشایان مختلف بوده و لطمات جبران ناپذیری نیز از این جهت متحمل شده است، به طوری که گاهی در این تهاجمات میلیون‌ها نفر به قتل رسیده‌اند. حمله مغولان وحشی و کشتارهای وحشیانه‌ی آن‌ها، در تاریخ ایران و جهان فراموش نشدنی است؛ با این وجود مردم با ایمان و وط ندوست ایران، هیچگاه دست تسلیم در مقابل متجاوزان بالا نبرده و علاقه به ایران را در ضمیر خود حفظ کرده‌اند. وجود کشوری به نام ایران در طول و عرض جغرافیایی مشخص ماحصل این جان فشانی‌ها در ازمنه‌های مختلف تاریخ بوده است. در چند قرن اخیر به دلیل حاکمیت سلاطین مستبد و عیاش که هیچ گونه الفتی با توده‌های مردم نداشتند، مناطقی از ایران بزرگ از پیکره‌ی تاریخی آن منفک و جدا شد.

در دوره قاجار و با سرازیر شدن استعمارگران بین‌المللی به اقصی نقاط جهان، از جمله خاورمیانه، ایران نیز طعم تلخ جنگ و تجاوزگری و تجزیه را تجربه کرد و مناطق وسیعی از آن در قالب قراردادهای تحمیلی از وطن اصلی جدا شد.

بسیاری از پژوهشگران معتقدند که علت شکست‌های ایران در دوره‌ی قاجاریه و تجزیه‌ی مناطقی از ایران را باید در چارچوب شرایط بین‌المللی، عقب ماندگی ایران و بی‌لیاقتی شاهان آن دوره بررسی کرد. اما در دوره پهلوی‌ها نیز ایران متأسفانه این تجربه تلخ را بار دیگر آزمود، با این تفاوت که این بار نه شرایط بین‌المللی برخلاف منافع ایران بود و نه کشور آن عقب ماندگی سابق را داشت و نه حتی بنا بر ادعای طرفداران پهلوی، حاکمان آن نالایق بودند پس با این شرایط چرا ایران در این دوره نیز مناطقی از سرزمین خود را از دست داد؟ در دوره رضاخان قسمت‌هایی در غرب کشور و در دوره محمدرضا نیز جزیره بحرین از ایران جدا شد، بحرینی که از ازمنه‌های گذشته یکی از ایالت‌های ایران بود و تا سال 1348ش که مقدمات جدایی آن توسط حاکمان رژیم مهیا شد، استان چهاردهم ایران محسوب می‌شد. متأسفانه سران رژیم پهلوی به دلیل وابستگی به بیگانگان براساس توافقاتی که در پشت پرده صورت پذیرفت و در جریان رفراندمی کذایی تحت نظارت سازمان ملل، به آسانی با جدایی بحرین از ایران موافقت کرد. در مذاکرات غیر رسمی پیرامون جدایی بحرین از ایران تعدادی از رجال سرشناس کشور از جمله سناتور عباس مسعودی که نماینده‌ی ویژه‌ی شاه در این گفت و گوها بود، نقش خائنانه‌ای ایفا کردند. عباس مسعودی که مهره‌ی شناخته شده‌ی انگلیس بود برای جدایی این جزیره ایرانی در روزنامه اطلاعات که خود ریاست آن را به عهده داشت، تبلیغ کرد و مزد این خوش خدمتی را نیز از بعضی شیوخ وابسته بحرین به صورت نقدی دریافت کرد.

سرانجام پس از خیمه شب بازی‌‌هایی که در منطقه به راه افتاد، در تاریخ 14 اوت 1971 - 23 مرداد 1350 طی اعلامیه‌ای رسمی از سوی سازمان ملل، جدایی بحرین از ایران اعلام شد. چشم‌پوشی از بخش مهمی از خاک میهن و سرزمین آباء و اجدادی با هدف جلب رضایت خاطر بیگانگان چنان مضحک و مشمئزکننده بود که بسیاری را در بُهت و حیرت فرو بُرد. تبلیغات رژیم شاهنشاهی و خفقان حاکم بر کشور نیز مانع از آن بود که این مسأله با عکس العمل شدیدی از سوی مردم و گروه‌ها مواجه شود. نکته‌ی قابل تأمل و عجیب این که شاه به مناسبت استقلال بحرین پیام تبریکی برای شیخ سلمان آل خلیفه رئیس بحرین مخابره کرد.

اسدالله علم در یادداشت‌های خود در این زمینه می‌نویسد:

«شنبه، خبر این قضیه (استقلال بحرین از رادیو تهران بسیار جالب بود) گوینده خبر چنان با افتخار و غرور آن را خواند که گویی بحرین را فتح کرده‌ایم...»[1]

اسناد زیر بیانگر نقش عباس مسعودی و روزنامه‌ی اطلاعات، در ماجرای جدایی بحرین از ایران است

******

 

به: 315                                                     تاریخ: 24 / 7 / 45

از: 231                                                  شماره: 35642 / 231

 

موضوع: آقای عباس مسعودی

آقای عباس مسعودی سناتور و مدیر روزنامه اطلاعات که اخیراً مسافرتی به اتفاق آقای فنسه نویسنده مجله الاخاء، به کویت و سایر شیخ نشینان نموده است، معلوم نیست تحت تأثیر چه عواملی بدون اطلاع از اوضاع جغرافیایی و تاریخی خلیج فارس، در اغلب محافل اظهار داشته است که:

«ایران حق مالکیت بر بحرین را ندارد و بحرین ناحیه‌ای عربی می‌باشد.» و حتی وعده داده است که: اولیای ایران را قانع کند که از ادعای حق حاکمیت بر بحرین صرف نظر نماید. و ضمناً در این مسافرت آقای فنسه قول داده است هرگز مطالبی که برخلاف نظریات طرفداران جمال عبدالناصر باشد در مجله الاخاء به رشته تحریر در نیاورد.

در هر صورت اظهارات آقای مسعودی درباره بحرین عکس العمل سوئی بخشیده است و تقریباً چنین وانمود شده است که در این مدت دعوی ایران بر حق مالکیت بحرین واهی و عبث بوده است.

ضمناً آقای مسعودی در مذاکراتی که در ابوظبی با آقای حسین اشکانی کرده است به عوض دلجویی و تشویق آنها به بازگشت به میهن، [سخنانی گفته یا رفتاری نموده که] موهن و یأس‌آور بوده است که تصور می‌رود خود آقای اشکانی مطالبی در این باره به عرض اولیای امور برساند.

نظریه: ممکن است صحیح باشد.

محترماً استحضار به عرض برسد.

نامبرده به طوری که به این مطالب در روزنامه اطلاعات اشاره نموده و حتی یک بار مراتب در بولتن ... به تفصیل درج شد.

در پرونده عباس مسعودی بایگانی شود.

 

 

*****

به: 723                                                تاریخ: 23 / 4 / 48

از: 234                                               شماره: 1400 / 234

 

موضوع: مسافرت مسعودی به بحرین

آقای مسعودی مدیر روزنامه اطلاعات، در مسافرت به بحرین با آقای محمود علوی رئیس دارائی که یکی از مخالفان سرسخت دولت و ملت ایران می‌باشد، ملاقات نموده و مهمان ایشان بوده است. آقای مسعودی در بحرین مورد استقبال گرم و مهمان نوازی شیوخ قرار گرفته است و نامبرده در جزیره بحرین به غیر از تماس با مقامات بحرینی با هیچ یک از افراد ایرانی تماس حاصل نکرده که شمه‌ای از وضع ایرانیان در روزنامه خود چاپ و منتشر نماید. ضمناً ایرانیان جزیره بحرین از مصاحبه نامبرده با روزنامه الاضواء که مطالبی عاری از حقیقت منتشر نموده، نگران و دلسرد و دل شکسته شده‌اند؛ زیرا مسافرت این شخص به جزیره بحرین، مرحمی بر زخم‌های ایرانیان جزیره نگذاشت، بلکه تمامی حقوق ملت ایران را زیر پا گذاشته و گفته است که ما خطا کردیم که می‌گوییم جزیره بحرین جزیی از خاک ایران است و باید به حکومت بحرین اعتراف کنیم و فرصت بیشتری به او بدهیم که برای خودش آزاد باشد.

نظریه منبع: آقای مسعودی همه‌اش با اشخاص با نفوذ و مخالف ایران ملاقات و مورد پذیرایی واقع شده و کورکورانه مطالبی اظهار داشته و البته باید چنین باشد زیرا شخصی که در زلاق، محل تفریح و عیش و نوش، با زنان و دختران انگلیسی و صرف مشروبات الکلی می‌گذراند چنین مطلبی که نمک بر زخم ایرانیان جزیره می‌باشد بازگو نماید.

نظریه رهبر عملیات: مطالبی در روزنامه الاضواء راجع به مسافرت آقای مسعودی درج شده که چون رهبر عملیاتی دو برگ برش روزنامه به زبان‌های عربی و انگلیسی عیناً به پیوست تقدیم می‌گردد.

آقای ایران نژاد

در گزارش روزانه درج فرمایید. 26 / 4

 

*****

 

از : بخش 312                                                تاریخ: 26 / 4 / 48

 

گزارش وقایع روزانه

 محترماً اهم مطالب گزارشات واصله از اداره کل دوم را به شرح زیر از عرض می‌گذراند.

1ـ آقای مسعودی مدیر روزنامه اطلاعات در مسافرت به بحرین با آقای محمود علوی رئیس دارائی که یکی از مخالفان سرسخت دولت ایران می‌باشد ملاقات نموده و مهمان ایشان بوده است و ضمناً ایرانیان جزیره بحرین از مصاحبه نامبرده با روزنامه الاضواء که مطالبی عاری از حقیقت منتشر نموده نگران و دلسرد شده‌اند زیرا آقای مسعودی گفته است که: ما خطا کردیم که می‌گوییم جزیره بحرین جزیی از خاک ایران است باید به حکومت بحرین اعتراف کنیم و فرصت بیشتری به او بدهیم که برای خود آزاد باشد.

2ـ به طوری که شایع است تعدادی از جاسوسان مصری ـ سوری ـ عراق به شیخ نشین‌های خلیج فارس وارد شده‌اند.

3ـ قرار است به زودی یک بانک عراقی در بحرین (شهر منامه) تأسیس و افتتاح گردد.

 

*****

 

به: مدیریت کل اداره دوم                                   تاریخ: 11 / 5 / 48

از: اداره کل سوم                                          شماره: 2627 / 313

 

درباره: آقای مسعودی مدیر روزنامه اطلاعات

عطف به 1400 / 234 ـ 23 / 4 / 48

خواهشمند است دستور فرمایید تعیین و اعلام دارند موضوع (ما خطا کردیم که می‌گوییم جزیره بحرین جزئی از خاک ایران است و باید به حکومت بحرین اعتراف کنیم فرصت بیشتری به او بدهیم که برای خودش آزاد باشد) از طرف آقای مسعودی اظهار گردیده است یا خیر؟

مدیرکل اداره سوم ـ مقدم

رئیس دایره بررسی. فرزانه

رئیس بخش 313. غرب دفتری

رئیس اداره یکم عملیات و بررسی. ثابتی

 

*****

از: 313                                    تاریخ: 22 / 5 / 48

 

گزارش

درباره: آقای مسعودی مدیر روزنامه اطلاعات

محترماً به عرض می‌رساند.

 سابقه در مورخه 26 / 4 / 48 با استفاده از گزارشات خبر واصله از اداره کل دوم درباره اظهارات آقای مسعودی مبنی بر: (ما خطا کردیم که می‌گوییم جزیره بحرین جزیی از خاک ایران است و باید به حکومت بحرین اعتراف کنیم فرصت بیشتری به او بدهیم که برای خودش آزاد باشد) تنظیم و به عرض رسید که تیمسار مدیریت کل پی‌نوشت فرمودند: «در صورت تأیید در بولتن درج گردد» در اجرای اوامر چگونگی از اداره کل دوم استعلام گردید که اینک پاسخ داده‌اند در این زمینه گزارشی به عرض تیمسار ریاست معظم ساواک رسیده پی‌نوشت فرمودند: «اداره کل هفتم در بولتن بگذارند و اظهارنظر شود که اگر آقای مسعودی چنین مطلبی را نگفته حق [این بود که خود آقای مسعودی] بود تکذیب نماید.»

مراتب جهت استحضار معروض می‌گردد.

رئیس بخش 313. غرب دفتری

رئیس اداره یکم و بررسی. ثابتی

 

 

مسئول ایرانی اعتراف می‌کند:

«ما بحرین را نمی‌شناسیم و اضافه می‌کند اعراب اهالی بحرین را برادران خود می‌داند در حالی که با موقعیتی که ما در مقابل بحرین داریم نظر اعراب نسبت به ما مشکوک می‌گردد.»

سناتور عباس مسعودی معاون رئیس مجلس سنا و رئیس اداره مطبوعات ایران مقالاتی از مسافرت‌های خود به امارات خلیج (خلیج فارس) در مجله (تهران جورنال) منتشر کرده است. سناتور مسعودی در این مقالات از روشی تازه و معتدلی که ایران در مورد بحرین اتخاذ خواهد کرد شرح داده و اضافه می‌کند (در اثر تماسی و گفتگوی که با یکی از ایرانیان بحرین به عمل آورد) دریافتم در مورد آنچه که در گذشته می‌گفتم سخت در اشتباه بوده‌ایم زیرا ما بحرین را استان چهاردهم خود دانسته و دو کرسی برای آن در مجلس تعیین کردیم و در نظر داشتیم مردم کشورمان را تشویق به مسافرت به بحرین کنیم. همچنین از مردم بحرین نیز بخواهیم که از سایر شهرهای ایران دیدن کنند در حالی که سخت در اشتباه بودیم و آن طور که باید و شاید بحرین و اهالی آن را نمی‌شناختیم اعراب اهالی بحرین را برادران خود می‌دانند در حالی که ما بحرین را از آن خود دانسته و تهدید می‌کردیم که به زور آن را تصرف خواهیم کرد و به خاطر همین موضوع بود که بعدها نظر اعراب نسبت به ما تغییر کرد) سناتور مسعودی در پایان گفتار خود اشاره‌ای به بیانات اخیر اعلیحضرت همایون شاهنشاه در ... دهلی کرد و گفت مردم بحرین باید از فرصت استفاده کرده و سرنوشت خود را تعیین کنند. ایران نیز به هر تصمیمی که اهالی بحرین به منظور تعیین سرنوشت خود اتخاذ شده احترام خواهد گذاشت تا بعدها جهانیان ایران را به اعتصاب و تجاوز به بحرین متهم نسازند.

 

*****

 

به: 723                                              تاریخ: 9 / 6 / 48

از: 234                                           شماره: 1598 / 234

 

موضوع: کتاب مسافرت سناتور مسعودی درباره مسافرت شیخ نشین‌های خلیج فارس

کتابی که اخیراً سناتور مسعودی درباره مسافرت اخیر خود به جزیره بحرین و شیخ نشین‌های خلیج فارس منتشر نموده به دست بعضی از اهالی و ایرانیان جزیره بحرین رسیده است به طور کلی انتشارات آقای مسعودی درباره جزیره بحرین در بین ایرانیان با عکس العمل خوبی روبرو نشده به خصوص که مشارالیه با افرادی مانند سیدمحمود علوی که به جاسوسی انگلیس‌ها مشهور است ملاقات نموده. آقای مسعودی نام شخص مذکور را در کتاب خود شیخ محمود بن ابراهیم ذکر کرده که صحیح نمی‌باشد.

ضمناً نام احمد عبیدلی در ابوظبی در کتاب آقای مسعودی دیده می‌شود که این شخص نیز از سرسپردگان انگلیس‌ها می‌باشد و موقع برکناری شیخ شخبوط از حکومت ابوظبی وسیله انگلیس‌ها از بحرین به ابوظبی اعزام و در حال حاضر همه کاره شیخ زاید است. شخص مذکور از اهالی کوشکنار منطقه بندر لنگه می‌باشد و در خوش خدمتی به انگلیس‌ها اشتهار دارد.

نظریه رهبر عملیات: قبلاً گزارشات خبری درباره مسافرت آقای مسعودی اعلام گردیده و نظر داده شده که آقای مسعودی با عوامل انگلیسی در جزیره بحرین تماس‌هایی گرفته که باعث دلتنگی ایرانیان جزیره بحرین گردیده و هم اکنون کتابش نیز به آن جزیره ارسال گردیده است.

نظریه: رئیس ساواک

 

*****

 

به: 723                                            تاریخ: 31 / 6 / 48

از: 234                                         شماره: 11954 / 223

 

موضوع: مسافرت سناتور مسعودی به بحرین

پس از مسافرتی که سناتور عباس مسعودی در حدود سه ماه قبل به بحرین نموده مرتباً شایعاتی در زمینه مسافرت نامبرده در بحرین بر سر زبان‌ها است از جمله گفته می‌شود در جلسات میهمانی‌هایی که سیدمحمود علوی سکرتر شیخ عیسی به افتخار سناتور مسعودی برقرار نموده بود به مسعودی قول داده‌اند در صورتی که نامبرده اقداماتی به عمل آورد که دولت ایران از ادعای خود بر بحرین چشم پوشی کند رژیم بحرین نیز ده تا پانزده میلیون دلار آمریکا‌یی به وی حق‌الزحمه خواهد پرداخت. گفته می‌شود سناتور مسعودی نیز قول مساعد به شیوخ آل‌خلیفه را داده است و از قرار معلوم عباس مسعودی تا حدی اقداماتی هم به نفع شیوخ آل‌خلیفه به عمل آورده است.

شنیده می‌شود در زمانی که سناتور مسعودی در بحرین بوده سیدمحمود علوی مطالب و اطلاعات دروغ و عاری از حقیقت درباره وضع رضایت‌بخش فارسی زبانان مقیم در اختیار سناتور مسعودی قرار داده.

به عنوان نمونه سیدمحمود به وی گفته است که: رژیم بحرین و شیوخ آل‌خلیفه تماماً نسبت به فارسی زبانان مقیم نهایت حسن سلوک و رفتار محبت‌آمیز را داشته و هیچگاه از کمک و همراهی نسبت به ایرانیان اعم از آن‌هایی که پاسپورت بحرینی دارند و یا ندارند دریغ نداشته‌اند.

از جمله این کمک‌ها یکی واگذاری یک قطعه زمین بسیار بزرگ به منظور ساختن باشگاه فردوسی در اختیار فارسی زبانان بوده که بودجه ساختن آن را نیز تأمین کرده است و از این قبیل مطالب زیاد در گوش سناتور می‌خوانند.

نظریه منبع و منشاء: لازم به ذکر این مطلب است که به هنگام اقامت سناتور مسعودی نامبرده حتی با یک نفر فارسی زبان مقیم یک کلمه حرف نزده است و کوچکترین سؤالی راجع به وضع نکبت بار فارسی زبانان نیز ننموده است و اکنون فارسی زبانان شاه دوست از شنیدن اینگونه شایعات بی‌نهایت متأثر و عصبانی و ناراحتند و از زبان بسیاری فارسی زبان مقیم شنیده می‌شود که اغلب نامه‌های اعتراض آمیز و شدیداللحن به شخص سناتور مسعودی و دیگر مقامات مسئول در تهران نوشته‌اند و اکنون عموم فارسی زبانان منتظرند تا بببینند که مقامات عالیه مسئول در تهران در مقابل خیانت بزرگ سناتور چه عکس العملی از خود نشان خواهند داد.

نظریه نمایندگی کویت

چون نمایندگی به صحت اغلب گزارشات جمعیت ایرانیان مقیم بحرین اطمینان دارد علیهذا احتمال صحت گزارش فوق نیز بعید به نظر نمی‌رسد.

این گزارش به عرض تیمسار مدیریت کل رسیده لیکن اوامری صادر نفرموده‌اند به استحضار ریاست اداره دوم عملیات و بررسی برسد. (322)

در حذف بخش 327 می‌باشد لذا به استحضار ریاست بخش 327 برسد.

از طرف رئیس بخش 322

 

*****

 

به: 721                                            تاریخ: 18 / 1 / 52

از: 221                                           شماره: 137 / 221

 

عطف: 132 / 221 ـ 16 / 1 / 52

روزی که آقای سناتور مسعودی برای ملاقات شیخ عیسی امیر بحرین رفتند امیر نهایت احترام و محبت را نسبت به آقای مسعودی مرعی داشتند و تا جلو در ورودی محوطه قصر ایشان را استقبال و بدرقه نمودند ولی در ملاقاتی که می‌بایستی همان روز با شیخ خلیفه نخست وزیر به عمل آید با آن که در اتاق نخست وزیر کسی نبود آقای مسعودی مدت 20 دقیقه در اتاق انتظار معطل شدند به قسمی که موجب ناراحتی آقای مسعودی گردید.

منشأ اظهار می‌کند: شیخ خلیفه نخست وزیر برخلاف برادرش امیر بحرین قلباً ایران دوست نیست و جریان این نحوه برخورد باز هم سابقه دارد.

نظریه نمایندگی: گفته منبع خلاف اظهارات آقای سفیر است تحقیقات و تأمل بیشتری برای اظهار نظر صریح لازم است.

نظریه 221: احتمالاً خبر قابل بررسی است.

در پرونده 96337 عباس مسعودی بایگانی شود.

 

*****

 

پی‌نوشت:

عباس مسعودی در دوران جوانی

منبع: اتفاقات تاریخی به روایت اسناد ساواک، صفحات 107 تا 115 و 474 تا 476، اسناد 66 تا 74، مرکز بررسی اسناد تاریخی، چاپ اول، سال 1394.
 

تعداد مشاهده: 16915