چاکر، حبیب ثابت!؟

حبیب ثابت معروف به «ثابت ‌پاسال» یک نمونه از کلان سرمایه‌‌داران ایرانى است که با حمایت مقامات دولتى و خاندان سلطنتى به بازوى کمپانى‌‌هاى آمریکایى در ایران تبدیل شد. او فرزند یک پارچه ‌فروش دوره‌‌گرد یهودى بود که در میدان توپخانه تهران (امام خمینى فعلى) به ماشین‌‌شویى اشتغال داشت و پس از آن به عنوان کمک راننده و سپس به رانندگى ترقى یافت.

اولین سرمایه حبیب ثابت پاسال، یک تاکسى کهنه بود که با آن مسافران را جابه‌ جا مى‌‌کرد. پس از آن یک کارگاه مبل و صندلى‌‌سازى تأسیس کرد و سرانجام نماینده فروش اتومبیل‌‌هاى دوج در تهران شد. در سال 1949. م (1328 ش) براى مدتى به امریکا رفت و فعالیت‌‌هاى تجارى خود را در آنجا ادامه داد.

حبیب ثابت در مراجعت به ایران، نخستین ایستگاه تلویزیونى را راه‌‌ اندازى کرد و با نمایش فیلم‌‌ها، سریال‌‌ها و نمایش‌هاى امریکایى، به ترویج فرهنگ بیگانه مشغول شد.

وى در 41 کارخانه و مؤسسه عظیم سرمایه داشت و پس از محمدرضا پهلوى، ثروتمندترین مرد ایران بود. حبیب ثابت چنان سرمایه‌‌اى فراهم آورد که براى مثال در سال 1971 م (1350 ش) براى خرید یک میز تحریر عتیقه 000/ 441 دلار پول داد و گفت:

«این میز از هر چیز دیگرى بیشتر به من لذت مى‌‌دهد، زیرا کارم را با ساختن میز و صندلى شروع کردم و حالا مى‌‌توانم گرانبهاترین قطعه مبلمان جهان را خریدارى کنم.»

حبیب ثابت پاسال که به مسلک بهائیت گرویده بود، در دوران نخست‌ وزیرى امیرعباس هویدا، فوق‌‌العاده رشد کرد و از زمره تغذیه‌ کنندگان مالى اسرائیل بود که به دلیل نقش اساسى وى در تأمین نیازهاى مالى دولت اسرائیل، خیابانى در «تل‌‌آویو» به نام او، اسم‌ گذارى شد. ثابت پاسال در یک خانه 15 میلیون دلارى که کپی‌ه‌اى ناقص از قصر «لوپتى تریانون» در ورساى فرانسه بود، زندگى مى‌‌کرد. دکوراسیون این خانه را همان دکوراتورى طراحى کرده بود که مسئول تدارکات چادرهاى سلطنتى تخت‌ جمشید بود. در این خانه پرده‌‌ها را از بلژیک آورده بودند، درها متعلق به یک قصر فرانسوى بود و دستگیره‌‌ها از روى یک مدل مربوط به یک صد سال پیش، به‌ طور اختصاصى براى وى، ساخته شده بود. این خانه پاتوق هویدا و دیگر دوستان ثابت پاسال براى خوشگذرانى و عیاشى بود. تأسیس کارخانه پپسى‌‌کولا یکى از حرکت‌‌هاى ثابت پاسال بود که فرزند ارشد وى ـ ایرج ثابت ـ در سال 1336 ه ش براى راه‌‌اندازى آن به ایران آمد. تحریم نوشابه‌‌هاى ساخت این شرکت، به علت بهایى بودن خانواده ثابت پاسال، کارخانه پپسى را با مشکل بزرگى مواجه کرده بود. جایگاه و پایگاه حبیب ثابت در محفل بهائیان به حدى بود که، در شهریور ماه سال 1343 که در جاده شمال در تصادف، پاى امیرعباس هویدا که در آن زمان، وزیر دارایى کابینه حسنعلى منصور بود، شکست، قاسم اشراقى در نامه‌‌اى به دکتر فرهنگ مهر که معاون هویدا در وزارت دارایى بود، چنین نوشت:

«به مناسبت پیشامدى که براى جناب هویدا وزیر محترم دارایى رخ داده، خواهشمند است مراتب تأثر و تأسف اینجانب و برادرانم را به عموم هم‌ مسلکان و به خصوص جناب آقاى ثابت پاسال مدیر محترم تلویزیون ایران، که بزرگترین خدمتگزار فرقه ما هستند، ابلاغ فرمایید.»

ابراز مراتب اظهار تأسف و تأثر در حادثه تصادف براى هویدا، به خصوص‌ براى حبیب ثابت، نشانگر ارتباط تنگاتنگ و صمیمى و حساب شده این دو مى‌‌باشد که با توجه مختصرى به عبارات این نامه، مى‌‌توان به آن پى برد، وگرنه این تصادف، چه ربطى به ثابت پاسال داشته است.

در این بخش 3 برگ سند مربوط به حبیب ثابت پاسال که نشانگر نقش وى در دیوان‌‌سالارى رژیم پهلوى است، در معرض مطالعه خوانندگان محترم قرار گرفته است:

سند اول به تاریخ 28 /9/ 1332 ـ 4 ماه پس از کودتاى ننگین 28 مرداد است. این سند نامه‌‌اى از او به محمدرضا پهلوى است که در آن به صرف مال و تلاش خویش در دوران اقامت در امریکا، اشاره کرده و ضمن یادآورى خدمات خود، تقاضاى تأسیس مرکزى تجارى، نظیر مراکز تجارى آمریکا را نموده است...

سند دوم به تاریخ 27 /9/ 1342 مى‌‌باشد که در آن به صرف مال و تلاش او در موقع حضور خاندان پهلوى در امریکا، اشاره دارد و علت پیشرفت‌‌هاى وى را، در این مسئله خلاصه کرده است که البته این تنها علت تاخت و تاز حبیب پاسال در عرصه اقتصاد ایران نیست. و سند سوم به تاریخ 13 نوامبر 1967 م. (22 آبان 1346 ه‍ ش) است که «بیت‌‌العدل اعظم» بهائیان در حیفا ـ اسرائیل ـ ابلاغ دادن هدیه به محمدرضا پهلوى توسط ثابت پاسال را به محفل بهائیان ایران اعلام کرده است.

و اینک متن اسناد:

سند اول:

تاریخ 28 /9 /32

پیشگاه اعلیحضرت همایون شاهنشاهى

به شرف عرض مى‌‌رساند جناب آقاى علاء وزیر دربار شاهنشاهى در زمان مأموریت در امریکا به پیروى از منویات مقدس ملوکانه، ایرانیان مقیم آن کشور و من‌جمله این چاکر را همواره به صرف مال و هرگونه مجاهدتى در خدمت به میهن عزیز هدایت و تشویق مى‌‌نمودند. اینک چاکر که سال‌ها در رشته بازرگانى در کشورهاى مختلف و به ‌خصوص در ایالات متحده امریکا تجاربى به دست آورده، مهیاست که به منظور اجراى نیت مقدس ملوکانه بناى زیبا و مناسبى نظیر مراکز تجارى امریکا با کلیه وسایل جدید در تهران ایجاد نماید. وجود چنین بنایى گذشته از اینکه بر زینت پایتخت شاهنشاهى مى‌‌افزاید، به سبب تمرکزى که به امور بازرگانى خواهد داد به پیشرفت اقتصادى کشور نیز کمک فراوانى خواهد نمود و ضمناً براى ساختمان‌هاى آینده نمونه‌اى از طرز بنا و معمارى جدید خواهد بود. براى تهیه «طرح و نقشه» این بنا که در حدود پانصد نفر کارگر را در مدت دو سال مشغول خواهد داشت اخیراً یک نفر مهندس از امریکا آورده و پس از مطالعات دقیق به این نتیجه رسیده است که تنها محل مناسب به جهت یک مرکز بازرگانى در تهران که در میان شهر و نزدیک به ادارات باشد، زمینى است که در پشت بانک ملى بازار واقع شده ولى به قرار معلوم بانک ملى این زمین را براى ساختن انبار اموال رهنى در نظر گرفته و حال آن که ایجاد یک مرکز بازرگانى در این محل بر احداث انبار به دلائل زیادى که بعضى از آن‌ها ذیلاً به استحضار خاطر ملوکانه مى‌‌رسد رجحان دارد:

اولاً انبار کالا را مى‌‌توان در زمین‌هاى ارزانترى احداث نمود. ثانیاً تفاوت قیمتى که بانک ملى از فروش این زمین به دست خواهد آورد، براى ساختمان آن شعبات کافى خواهد بود. ثالثاً ایجاد یک بناى زیبا و آبرومند در مرکز شهر بر زیبایى و اهمیت و عظمت شهر مى‌‌افزاید. رابعاً وجود چنین مراکز بازرگانى به پیشرفت امور اقتصادى کمک خواهد نمود. اینک با تقدیم نقشه ساختمان از پیشگاه مبارک اعلیحضرت همایون شاهنشاهى مستدعى است چنانچه این عرایض در خاطر خطیر ملوکانه شرف قبول یابد امر و مقرر فرمایند که بانک ملى با قصد خدمتگزارى چاکر مساعدت نمایند.

چاکر حبیب ثابت

سند دوم:

گزارش اطلاعات داخلى

تاریخ : 25 /9 /42

یکى از بازرگانان بازار مى‌‌گفت در محافل اقتصادى تهران چنین شهرت دارد که در دوره زمامدارى آقاى علم امور مربوط به اقتصاد کشور طبق نظر و به نفع حبیب ثابت‌ پاسال تنظیم و اجرا مى‌‌شود و علت آن هم این است [که] در زمان حکومت مصدق موقعى که ملکه مادر و عده‌اى از خاندان جلیل سلطنت در اثر فشار حکومت وقت از ایران خارج شده و به امریکا رفته بودند در آن کشور مورد بى‌‌مهرى کارکنان سفارت ایران قرار گرفته ولى حبیب ثابت پاسال که آن موقع در امریکا داراى زندگى مجلل بوده اعضاى خانواده سلطنتى را به منزل برده و از آنان پذیرایى کامل نموده است و اکنون که کلیه قدرت‌‌هاى کشور در دربار متمرکز شده به پاس کمک‌‌هاى سابق، وزارت اقتصاد به دستور دربار شاهنشاهى به نفع ثابت پاسال قدم‌هاى متعددى برداشته و در موضوع منع ورود روغن ماشین یک قلم 24 میلیون تومان به حبیب ثابت پاسال سود رسانیده است.

سند سوم:

10 شهرالقدرة 124

13 نوامبر 1967

محفل مقدس روحانى ملى بهائیان ایران شیداللّه‌ ارکانه

در جواب مکتوب نهم شهرالقدرة 124 چنان که به جناب ثابت نماینده محترم آن محفل ابلاغ گردید، این هیئت با تقدیم هدیه پیشنهادى به حضور ملوکانه موافقت دارد. بدیهى است نتیجه را اعلام خواهند داشت.

با تقدیم تحیات بهیه

بیت‌‌العدل اعظم

تعداد مشاهده: 7685