تغییر نظام سلطه بر ایران در سال 1340 و جانشینی آمریکا به جای انگلیس

تاریخ انتشار: 19 شهريور 1399

دکتر على امینى مجدى، فرزند محسن خان امین‌الملک در سال 1284 ﻫ ش، در تهران متولد شد. تحصیلات ابتدایى را در مدرسه‌ی رشدیه و تحصیلات متوسطه را در دارالفنون به پایان رساند. در سال 1305 براى ادامه تحصیل به فرانسه رفت و در سال 1310 دکتراى اقتصاد را از دانشگاه پاریس دریافت کرد و پس از بازگشت به ایران در دادگسترى مشغول کار شد. او از سرشناس‌ترین چهره‌هاى تاریخ سلطنت پهلوى است که با سقوط دولت دیکتاتورى رضاخان در سال 1321 به معاونت احمد قوام، نخست‌وزیر وقت رسید و از آنجا که مورد توجه خاص دیپلماسى آمریکا قرار داشت، در سال 1325 ریاست بانک صنعتى را عهده‌دار شد. امینى در سال 1326 در مجلس پانزدهم، نماینده‌ی تهران و در 1329 در کابینه‌ی حسنعلى منصور وزیر اقتصاد شد. در سال 1330 در کابینه‌ی اول مصدق مجدداً در رأس وزارتخانه‌ی فوق قرار گرفت و این سمت را پس از کودتاى 28 مرداد 1332، در دولت سپهبد فضل‌الله‌ زاهدى نیز حفظ کرد. در این سمت، وى وظیفه داشت اهداف اقتصادى کودتا را تحقق بخشد و منافع شرکت‌هاى بزرگ نفتى غرب را تأمین کند. در 29 شهریور 1333، قرارداد کنسرسیوم را در جو رعب‌آمیزى که فرماندار نظامى تهران، تیمور بختیار به وجود آورده بود، منعقد ساخت و به‌رغم مخالفت نیروهاى اصیل ضداستعمارى به رهبرى آیت‌الله‌ کاشانى، آن را در آبان همان سال به تصویب مجلس رساند. امینى، در کابینه‌ی حسین علاء نیز ـ که پس از برکنارى فضل‌الله‌ زاهدى، قدرت را در فروردین 1334 به دست گرفت ـ سمت وزارت دارایى را حفظ کرد. وى در دى ماه همین سال به دلیل اعتمادى که آمریکا به او داشت، سفیر ایران در واشنگتن شد و تا پایان اسفند 1336 این سمت را عهده دار بود. در طول این مدت، شاه که به او بدبین شده بود و وى را از سوى آمریکایی‌ها جانشین خود مى‌دانست، در سال 1337 به تهران احضار کرد. او در 17 اردیبهشت 1340 تحت فشار آمریکایی‌ها به نخست‌وزیرى رسید و مدت 14 ماه یعنى تا 27 تیر 1341 در این سمت باقى ماند و سپس جاى خود را به اسدالله‌ علم داد. حوادث مهم دوران نخست ‌وزیرى امینى عبارت بودند از:

 وارد کردن چند شخصیت چپ و جنجالى در کابینه‌اش.

بازداشت چندین تن از سران رژیم سابق که به قساوت و بی‌رحمى مشهور بودند نظیر: علوى مقدم، سپهبد حاجعلی کیا و ضرغام.

 اصلاحات ارضى که به توصیه‌ی جان کندى رئیس جمهور دموکرات آمریکا انجام گرفت.

برکنارى تیمور بختیار از ریاست ساواک و فرار او به اروپا.

امینی از زمان کناره‌گیرى تا پایان حکومت جانسون دموکرات و به قدرت رسیدن نیکسون جمهوری‌خواه در آمریکا (1350) ـ که موجب بسط اقتدار شاه شد ـ همواره تحت نظر ساواک بود. اما در 1355 با پیروزى دموکرات‌ها وى مجدداً به تهران آمد و به گفته‌ی حسین فردوست در ماه‌هاى اوج‌گیرى انقلاب اسلامى به مشاور دائمى محمدرضا بدل شد. امینی در سال 1357 با شدت گرفتن خیزش ملت ایران در انقلاب اسلامى، راهى فرانسه شد و بعد از ماجراى گروگانگیرى کارکنان سفارت آمریکا، با آمریکایی‌ها تماس برقرار کرد و «جبهه نجات ایران» را با پشتیبانى آمریکا بنیان نهاد، ولى پس از مدتى این جبهه تعطیل شد. امینى در 21 آذر 1371 در سن 87 سالگى در پاریس درگذشت.[1]

سند زیر اظهارات روزنامه نگاران مخالف دولت و وابستگان به سپهبد حاجعلی کیا از پشت پرده دستگیری‌های رجال متنفذ رژیم پهلوی در دوران نخست وزیری علی امینی است که با شعار مردم فریبانه مبارزه با فساد، هر روز در رسانه‌های جمعی به گوش می‌رسید ولی واقعیت قضیه رقابت بین دو کشور استعمارگر در ایران بود. رقابتی که در آن به تدریج وابستگان انگلیسی می‌بایستی جای خود را با ابر قدرت دیگری به نام آمریکا و وابستگان او عوض نمایند.

*****

شماره‌: 1442 / 312                                                  تاریخ‌: 4 / 4 / 1341

موضوع‌: شایعه مبارزه انگلیس و آمریکا

 اخیراً از طرف روزنامه ‌نگاران مخالف دولت وابسته به دار و دسته کیا (سپهبد حاجعلی کیا) در محافل مطبوعاتی شایع گردیده است که پرونده‌ سازی‌های اخیر علیه عده[‌ای] از رجال سرشناس کشور به تحریک و راهنمایی اداره جاسوسی آمریکا  صورت می‌گیرد تا بدینوسیله از متنفذین معروف به طرفداری از سیاست انگلستان در ایران انتقام بگیرند و با لجن مال نمودن آنان، راه را جهت روی کار آمدن ایادی سیاست آمریکا در ایران باز نمایند و تا حدودی نیز این شایعه مورد قبول محافل مطبوعاتی قرار گرفته و به پخش این شایعه کمک‌ می‌نمایند.[2]

بایگانی شود. 5 / 4 / 41

پی‌نوشت‌ها:

تعداد مشاهده: 2025