کشتن زندانیان سیاسی در حکومت پهلوی با آمپول استرکنین(strychnine)

تاریخ انتشار: 04 ارديبهشت 1402

«استرکنین گردی سفید رنگ، تلخ مزه و بسیار سمّی است که مسمومیت ناشی از آن باعث اسپاسم‌های شدید عضلانی می‌شود. پس از مصرف استرکنین فرد احساس تشویش خاطر و اضطراب کرده سپس نوبت تشنج می‌رسد. کمترین اضطراب یا صدا فرد را دچار یک حمله جدید کرده سر به عقب افتاده و دست و پا به شدت می‌لرزد فک‌ها به هم فشرده و دندان‌ها صدای قرچه می‌کند. تشنج عضلات صورت مانع حرف زدن شده و تنفس دشوار می‌شود. درجه حرارت در این شرایط می‌تواند به ۴۴ نیز برسد و شخص دچار بی‌اختیاری در ادرار و مدفوع شود. ضربان قلب مختلف شده و هوشیاری عمومی فرد از بین می‌رود. تنفس به علت انقباض عضلات سینه قطع شده و باعث خفگی شخص مسموم می‌شود. از این ماده که بیشتر برای کشتن حیوانات موذی نظیر موش، موش خرما و موش کور استفاده می‌شود، در زندان‌های سیاسی عصر پهلوی اول برای سر به نیست کردن زندانیان سیاسی استفاده می‌شد. بدین ترتیب که ابتدا زندانی را با تزریق استرکنین مسموم می‌کردند و اگر مختصر حیاتی در متهم مشاهده می‌شد برای این که زودتر جان بدهد بالش و پتو را بر دهان وی می‌گذاشتند و خفه می‌کردند.

تعدادی از زندانیان سیاسی دوره پهلوی اول با استفاده از تزریق سمّ استرکنین به قتل رسیده‌اند که از مشهورترین آن‌ها می‌توان به قتل عبدالحسین تیمورتاش وزیر دربار رضاشاه اشاره کرد. وی در تیر ۱۳۱۲ به اتهام گرفتن رشوه به ۵ سال زندان محکوم شد ولی قبل از پایان دوران محکومیت به دستور رضاشاه توسط شهربانی با تزریق استرکنین مسموم شد و در حالی که هنوز نیمه جان بود با قرار دادن بالش و پتو بر دهانش وی را خفه کرده و خانواده‌اش را به کاشمر تبعید کردند. از دیگر مبارزان سیاسی که با تزریق استرکنین به قتل رسیدند می‌توان به تقی ارانی اشاره کرد که پس از مبتلا کردن وی به بیماری تیفوس با تزریق آمپول استرکنین او را به قتل رساندند. همچنین سردار اسعد بختیاری [جعفر‌قلی‌خان بختیاری، معروف به سردار بهادر و سردار اسعد سوم] و فرخی یزدی[بنا بر نظر عده‌ای] که قتل آن‌ها به این روش و به وسیله پزشک احمدی و بر حسب دستور رئیس کل شهربانی وقت و رئیس زندان صورت گرفت.»[1]

پی‌نوشت:

[1] . دانشنامه زندان سیاسی، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی حوزه هنری، چاپ اول، سال 1401، ج 1، ص 41 و 42. با اندکی تلخیص و ویرایش.