
سند زیر از چند جهت دارای اهمیت است؛
نخست آنکه روحانیون محور اصلی انقلاب بودهاند. آنها عنصر آگاهی بخشی بودند که پیام انقلاب اسلامی را تا دوردستترین نقاط میبردند:
«کلیه ملاها جهت تبلیغ ضد ملی و میهنی بسیج شدهاند از جمله در کلیبر ملا حبیب برای توابع کلیبر و درویش اسماعیل … شروع به تبلیغ و تحریک مردم بر علیه دولت مینمایند»
دوم آن که جغرافیای انقلاب اسلامی محدود به قم و تهران یا دیگر شهرهای بزرگ نمیشد. روستاها نیز به جریان انقلاب اسلامی پیوسته بودند. پیوستن روستائیان بی گمان به دلیل فعالیتهای روحانیون متعهد و آگاه و گروههای دیگری چون معلمان و آموزگاران روستایی بوده است. این سند تصویری زنده و پویا از انقلاب در روستاهای آذربایجان را روایت میکند.
سند زیر از کتاب رجال عصر پهلوی به روایت اسناد ساواک(29). حبیب ثابت پاسال (تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی، 1395) انتخاب شده است. ثابت پاسال سرمایه دار بهائی و مؤسس شرکت تلویزیون ایران (تأسیس: سال 1337) بود. ثابت پاسال و شرکت تلویزیون ایران از سوی تشکیلات بهائیت برای ترویج باورها و گنجاندن نمادهای تبلیغی این گروه، مورد توصیه قرار می گرفت. (در این باره نک: همان، صفحات بیست و شش تا بیست و نه) سند شماره 3-4، تاریخ 1338/3/17 (همان، صفحه 19) نمونهای از این جهتگیریهارا نشان میدهد. ماجرای اسناد مورد نظر به اجرا و پخش برنامه ورزش باستانی باشگاه شعبان جعفری از تلویزیون باز میگردد. گرچه عملکرد و اقدامات جعفری و ادعاهای مذهبی او قابل دفاع نیست اما نگاه تشکیلاتی ثابتپاسال و تلویزیون ایران در این سند به خوبی روشن است. ظاهراً ثابت پاسال از پخش شمایل امام علی (ع) که مورد احترام ورزشکاران ورزش زورخانهایست ناراحت شده و گفته است که چرا و با اجازه چه شخصی این کار را انجام میدهند؟ عاقبت کار به دعوا و فحاشی بین شعبان جعفری و ثابت پاسال منجر شده است.
روزنامه فرمان در شماره 2306 (سند مورخه 16/3/3/، همان صفحات 16-17) در گزارشی به این درگیریها پرداخته است. البته روزنامه فرمان به مدیریت عباس شاهنده، شعبان جعفری را در مقام یک ورزشکار دیندار وطنپرست توصیف کرده است. اما سند شماره 724/3/38، تاریخ 38/3/18 (همان، ص20) سرآغاز ماجرا را به ادای جمله «بر منکر امام عصر لعنت» توسط شعبان جعفری رسانده است. از سوی دیگر باشگاه ورزشی جعفری در نامهای به نصرتالله معینیان مدیر اداره تبلیغات و رادیو، ریشه ماجرا را در آمیختگی دین و دیانت با ورزش باستان دانسته است. (سند شماره 1061، تاریخ: 38/6/21، همان، ص21) مکاتبات بعدی برخی مسائل سیاسی را دخیل در این ماجرا دانسته است. (نک: همان صفحات 23 و 24)