سوابق روابط دکتر محمدعلی رشتی (نماینده مجلس شورای ملی و از اعضای برجسته حزب ایران نوین) و همسر آمریکائی او به نام جولیا کازا با سازمان سیا

تاریخ انتشار: 10 ارديبهشت 1401

دکتر محمدعلى رشتى فرزند رضا در سال 1297 ش در یزد به دنیا آمد. وی پس از اتمام تحصیلات ابتدایى تا کلاس دوم دبیرستان در یزد تحصیل و سپس به اصفهان عزیمت نمود و وارد کالج انگلیسى شبانه‌روزى آن شهر شد. تحصیلات دانشگاهى را در رشته علوم سیاسى تا اخذ درجه لیسانس طى کرد، آنگاه براى تکمیل به آمریکا سفر نمود و پس از طى دوره فوق لیسانس رشته حقوق بین‌الملل و علوم سیاسى، از مدرسه تحقیقات علوم اجتماعى نیویورک در رشته علوم سیاسى و حقوق دکترا گرفت. پس از بازگشت به ایران در سازمان برنامه مشغول کار گردید. وی یک سال قائم مقام شرکت معاملات خارجى و سپس معاون امور ادارى سازمان برنامه شد. او پس از ازداواج با زنی آمریکایی به نام «جولیا کازا» به مدت ده سال در دایره انتشارات و رادیو سازمان ملل متحد انجام وظیفه کرد و به مدت دو سال نماینده سازمان ملل متحد در هندوستان بود و مدتی در رادیو صدای آمریکا به سمت گویندگی اشتغال داشت. رشتى یک سال سردبیر روزنامه انگلیسى اطلاعات تهران ژورنال بود. وی علاوه بر تدریس در دانشگاه ملى، معاونت امور ادارى و ریاست اداره طلاعات سازمان ملل متحد را نیز در اختیار داشت. دکتر محمدعلی رشتی در امور تجاری نیز فعالیت داشت و با نادر صالح از فعالان جبهه ملى، شرکتى در خیابان پهلوى دایر و به امور تجارى مشغول بود. وی در کارنامه خود نمایندگى مجلس شورای ملی از شهر یزد در دوره‌های بیست و یکم(14 مهر 42 تا 13 مهر 46)، بیست و دوم(14 مهر 46 تا 9 شهریور 50) و بیست و سوم(10 شهریور 50 تا 16 شهریور 54) را دارد.

دکتر رشتی در زمان سفارت اللهیار صالح(از اعضای اصلی جبهه ملی) در آمریکا از دوستان و نزدیکان صمیمى وى بود و هنگام مسافرت دکتر محمد مصدق به آن کشور(مهر ماه 1330) مورد توجه قرار گرفت؛ به طوری که دکتر مصدق او را جهت اداره کل تبلیغات و رادیو ایران دعوت به همکارى کرد. وی هنگام بازگشت به ایران مورد محبت و پذیرایى دکتر مصدق واقع شد. وی خواستار مقام وزارت از مصدق بود که به زمانى دیگر موکول شد و چون رادیو صداى آمریکا با استعفاى وى موافقت نکرده بود، مجدداً به آمریکا بازگشت. نامبرده در سال‌هاى زمامدارى دکتر مصدق یکى از عوامل حساس آمریکایى‌ها بود و مأموریت داشت که با مصدق و همکاران او ارتباط مستقیم برقرار کند. بعد از سقوط دکتر مصدق از طریق آمریکایى‌ها به حسنعلى منصور معرفى و زمینه حضور وى در پست‌هاى دولتى و حزب ایران نوین و در طیف دولتمردان آمریکایى رژیم پهلوى چیده مى‌شود. رشتى و همسر آمریکایى‌اش(جولیا کازا) از جاسوس‌هاى سازمان «سیا» بودند و فردى به نام دکتر حافظى مدیر روزنامه دنیاى «جدید» مدعى بود که مدارک مستندى از عضویت همسر رشتى در سازمان اطلاعاتى آمریکا و همکارى خود رشتى با سازمان «سیا» در اختیار دارد. وى همچنین عضو حزب رستاخیز بود و به پاس خدمت به رژیم پهلوى نشان تاجگذارى دریافت نموده است. محمدعلی رشتی عضو فراماسونری نیز بود و نام او در سندی از ساواک مربوط به سال 1351 درج گردیده است.

دکتر باقر عاقلی درباره رشتی چنین نوشته است:

«... پس از بازگشت به ایران وارد سازمان برنامه شد و پس از مدت کوتاهی شغل مدیریت گرفت. روایط عمومی و تبلیغات سازمان برنامه را عهده‌دار گردید. در همان ایام عده‌ای از تحصیل‌کرده‌های آمریکا و اروپا اجتماعی به نام «کانون ترقی» تشکیل دادند که کارگردان آن حسنعلی منصور بود. دکتر رشتی هم در آن کانون از افراد متنفذ و مؤثر بود. در انتخابات دوره بیست و یکم مجلس شورای ملی که به طریقی خاص انجام گرفت، کانون مترقی کرسی‌های زیادی را به اعضای کانون اختصاص داد و از جمله دکتر محمدعلی رشتی از طرف کنگره آزاد زنان و آزاد مردان کاندیدای مجلس شورای ملی از یزد شد. سرانجام پس از پایان انتخابات، دکتر رشتی به مجلس راه یافت و مجلس به اکثریت و اقلیت تقسیم شد. اعضای حزب مردم اقلیت مجلس را تشکیل دادند و حسنعلی منصور هم لیدر اکثریت شد و حزب ایران نوین را طراحی کرد. این حزب نیاز به روزنامه‌ای داشت که ارگان حزب مزبور باشد و از این رو امتیاز روزنامه‌ای به نام «ندای ایران نوین» به مدیر مسئولی و صاحب امتیازی دکتر رشتی از طرف وزارت فرهنگ صادر شد که به طور یومیه منتشر شود. این روزنامه تا سال 1353 که حزب رستاخیز ایران جانشین حزب ایران نوین و حزب مردم و سایر احزاب گردید، مرتباً منتشر می‌شد ولی دکتر رشتی نقشی در آن نداشت و روزنامه توسط کمیسیون انتشارات و تبلیغات حزب اداره می‌شد. دکتر رشتی در ادوار بیست و دوم و بیست و سوم مجلس شورای ملی کماکان از یزد نماینده‌ی مجلس شد و هیچ‌گونه سر و صدایی در مجلس نداشت.»[1]

با توجه به ارتباط رشتی و همسرش با سرویس جاسوسی آمریکا در قبل و بعد از دولت دکتر محمد مصدق، از سوی پژوهشگران تاریخ معاصر بالاخص در دوره نهضت ملی شدن نفت، نخست وزیری دکتر مصدق و کودتای آمریکایی ـ انگلیسی 28 مرداد 1332، نقش او در حوادث اصلاحات ارضی، انقلاب سفید، و کاپیتولاسیون آمریکایی و... تحقیقات لازم صورت نگرفته است و اطلاعات مفیدی در باره او و همسرش در زمان شروع خیزش مردم مسلمان به رهبری امام خمینی(ره) و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و سرنوشت آن دو در دسترس نیست.

پی‌نوشت:

[1] . شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران، دکتر عاقلی، نشر گفتار، چاپ اول، سال 1380، ج 2، ص 721 و 722.