مجموعه یاران امام ^(ره)

آیت الله حاج سید محمد صادق لواسانی

سال انتشار: 1395

تعداد صفحات: 632

قیمت: 250000 ریال

کتاب پنجاه و نهم از مجموعه یاران امام به روایت اسناد ساواک، به مبارزات آیت الله حاج سید محمدصادق لواسانی(زندگی:1280-1369ش)اختصاص یافته است. (تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی، چاپ اول، پاییز1395) ساختار این کتاب مانند دیگر آثار مجموعه یاران امام به روایت اسناد ساواک است و شامل سخن ناشر (صفحات پنج تا هفت) مقدمه مؤلف (صفحات نه تا سی و هفت)، اسناد( صفحات 1-530)، فهرست اعلام (صفحات531-552)، ضمائم (553-575) و تصاویر (26 عکس؛ صفحات577-591) می باشد. این اسناد محدوده زمانی 15 / 12 / 1341 (ص1) تا 20 / 7 / 1357 (سندشماره26158 / 20ه12، ص530) را در برمی گیرد. اولین سند این مجموعه تاریخ که تاریخ نیمه اسفند1341 را دارد، گزارشی است از سخنان آیت الله لواسانی درباره اقدامات دولت در به رأی گذاشتن اصول ششگانه موسوم به انقلاب شاه و ملت:
دولت مفتضح شد و شاه ماهیت خود را نشان داد. چون همه مردم فهمیدند که علما به وظیفه دینی خود عمل کرده اند. (همان، ص1)
آخرین سند این مجموعه نیز به ملاقات دوستان آیت الله لواسانی با ایشان در امامزاده یحیی (تهران) اشاره دارد. این دیدار پس از بازگشت آیت الله لواسانی از عراق صورت گرفته بود. (سندشماره26158 / 20ه12، تاریخ:20 / 7 / 1357، ص530)
اسناد این کتاب نیز مانند دیگر کتابهای مجموعه یاران امام به روایت اسناد ساواک، متنوع هستند. این تنوع به ویژه برای پژوهشگران می تواند جالب باشد. برخی از گونه های سندی تشکیل دهنده این کتاب را چنین می توان بر شمرد: 1)گزارش های متعدد اطلاعات داخلی ساواک (سندشماره31199 / 241 (ف-ب)، تاریخ:13 / 10 / 1343، ص34)*2) گزارش هایی از سانسور نامه ها و مکاتبات افراد و متن این نامه ها (سندشماره46028 / 321، تاریخ:10 / 1 / 1344، ص40، نیز نامه حضرت امام(ره) به تاریخ:25 / 3 / 1344، ص47به عنوان نمونه متن نامه های آیت الله لواسانی به حضرت امام خمینی (ره) و افراد دیگر؛ سند خیلی محرمانه،گزارش درباره نامه های سیدصادق لواسانی، ص77، تصویر نامه آیت الله لواسانی، مورخه15محرم1386، ص79 و نامه دیگر، ص80یا متن نامه حضرت امام خمینی (ره) به ابوالقاسم شمس الهی، (سندشماره3583 / 21، تاریخ:28 / 10 / 1345، ص115)ساواک با کنترل این مکاتبات در صدد کشف هسته اصلی و مرکزی شبکه ارتباطی انقلابیون بود.*3) تلگراف ها متن تلگراف ها؛ مثلاً درباره سفر آیت الله لواسانی به قم (سندشماره3205 / 21،تاریخ:14 / 8 / 1347، سندشماره67940 / 316،تاریخ:15 / 8 / 1347، سندشماره3207 / 21،تاریخ:18 / 8 / 1347،صص212-213، سندشماره 2952، تاریخ:10 / 3 / 1342، ص6)*4) اسنادی از شهربانی (به عنوان نمونه نک: سندشماره3499 / 5، تاریخ:16 / 11 / 1344، ص61، برگه بازجویی از آیت الله لواسانی در شهربانی، سند مورخه27 / 10 / 1351، صص360-362، همچنین گزارش دستگیری آیت الله لواسانی و بازرسی منزل ایشان؛گزارش اکیپ کاوه، مورخه26 / 10 / 1350، سندشماره959 / ک،تاریخ:27 / 10 / 1351، صص356-357))*5) گزارش هایی که بر مبنای شنود مکالمات تلفنی تهیه می شده اند.(سندشماره37724 / 20ه3، تاریخ: 6 / 12 / 1346، سندشماره37726 / 20ه3، تاریخ:6 / 12 / 1346، ص166)در برخی موارد آیت الله لواسانی و دوستانشان متوجه شنود تلفن ها شده بودند، از کلمات رمز استفاده می کردند. (سندشماره1533 / 20ه3،تاریخ: 19 / 1 / 1347،ص172 نیز سندشماره1538 / 20ه3، تاریخ:19 / 1 / 1347، ص173)*6) نامه هایی از دیگر ادارات و مراکز (نامه ای از سرکنسولگری ایران استانبول ترکیه، سندشماره:171، محرمانه و فوری، تاریخ:5 / 10 / 1343، ص32) و.......
اهمیت اسناد این مجموعه
اسناد این مجموعه به ویژه برای فهم رویدادهای سال1342 و پس از آن مهم هستند.(به عنوان نمونه نک: سند بدون شماره، مورخه15 / 5 / 1342، ص9، سند شماره3044 / 20الف، تاریخ:19 / 2 / 1343، ص15) در سند2952، مورخه10 / 3 / 1342 می توان اختلاف خط فکری و مبارزاتی حضرت امام (ره) با برخی دیگر از روحانیون و مراجع تقلید را مشاهده و مرزبندی ها میان دو جبهه انقلابی و غیر انقلابی را می توان به گونه ای پررنگ ترسیم کرد. (همان، ص6)
این اسناد بخشی از جایگاه آیت الله لواسانی به عنوان نماینده امام خمینی (ره) و روابط ایشان با آن حضرت را تبیین می کنند. (سندشماره25478 / 20الف، تاریخ: 17 / 12 / 1343، ص37،درباره رفتن آیت الله لواسانی به ترکیه و بردن کتاب و لباس برای آن حضرت؛ نک:سندمورخه17 / 10 / 1343، ص34، سندشماره31199 / 241[ف-ب]، تاریخ:13 / 10 / 1343، ص34 نیز درباره اشارات مکرر اسناد به مقام آیت الله لواسانی در نزد امام خمینی (ره)؛ نک:سند شماره 3843 / 316، تاریخ: 29 / 2 / 1345، ص81، سندشماره78، تاریخ:18 / 1 / 1345، ص75)این موقعیت به آیت الله لواسانی این امکان را می داد با قشرهای مختلف مردم (بازار، اصناف، روحانیون و ...... به عنوان نمونه نک: سندشماره20499 / 20الف، تاریخ:30 / 9 / 1343، ص30) در ارتباط باشند.
تعداد زیادی از این اسناد مربوط به گردآوری سهم امام توسط آیت الله لواسانی و نظام مربوط به این کار است(نک: سندشماره907 / 20و، تاریخ:22 / 4 / 1354، ص85، سند بدون شماره، تاریخ:18 / 1 / 1345، ص75، سندشماره 6581 / 9ه،تاریخ:15 / 6 / 1345، ص90، سندشماره19039 / 20 / ه3، تاریخ:30 / 8 / 1345، ص101) جایگاه آیت الله لواسانی به عنوان نماینده حضرت امام خمینی (ره) و فعالیت های ایشان برای گردآوری وجوه سهم امام برای ساواک بسیار مهم بود. ساواک می کوشید از منابع، میزان و چگونگی این کمک ها آگاه شود. در گزارشی شاهد زیرکی و هوشیاری آیت الله لواسانی در برابر پرسش های مأمور (منبع) ساواک هستیم. (نک:سندشماره1078 / س ت3، تاریخ:13 / 6 / 1344، صص51-52) حتی ساواک درصدد سرقت دفاتر و سوابق وجوه سهم امام بود، اما در این کار توفیقی نیافت.(سندشماره9007 / 312،تاریخ:2 / 11 / 1350، سندشماره140989 / ه12،تاریخ: 21 / 11 / 1350، ص332)
در لابه لای اسناد برخی اطلاعات در باره زندگی ایت الله لواسانی نیز دیده می شود که می تواند پژوهشگر را برای بازسازی رویدادهای مهم زندگی ایشان یاری کند (گزارش مورخه29 / 10 / 1345، صص116-117و درگذشت همسر ایشان؛ نک: سندشماره3826 / 21، تاریخ:23 / 12 / 1345، ص127) هم چنین بخشی از اسناد مربوط به دوره اقامت آیت الله لواسانی در هشتپر استان گیلان است. کمیسیون امنیت اجتماعی تهران ایشان را به اقامت اجباری در طوالش(استان گیلان) محکوم کرده بود. (نک:سندشماره988 / 3، تاریخ:25 / 3 / 1353، ، سندشماره2632 / 312،تاریخ:27 / 3 / 1353، سندشماره17537 / ه12،تاریخ:28 / 3 / 1353، صص 423، 425 و426، 427-428)
در اسناد این مجموعه می توان رویدادها و وقایع مهم سیاسی و اجتماعی را نیز مشاهده کرد. (لایحه حمایت از خانواده؛ نک: سندشماره 2263 / 20ه3، تاریخ:4 / 3 / 1346،ص133،جنگ های اعراب و اسرائیل؛سندشماره 2510 / 20 / ه3، تاریخ: 25 / 3 / 1346، ص137-138، سندشماره2560 / 20 / ه3، تاریخ:30 / 3 / 1346، ص141نیز برخی اقدامات مانند تعطیل کردن مساجد در روز تاجگذاری برای خودداری از پخش اذان در مساجد؛ نک: سندشماره 23005 / 20ه3، تاریخ :22 / 7 / 1346،ص153)
اسناد این مجموعه از نگاه امنیتی نیز جالب هستند. در این اسناد می توان اطلاعاتی درباره طرح های پیک (شنود مکالمات تلفنی؛ بخش عمده ای از اسناد این مجموعه بر اساس شنود مکالمات افراد تهیه شده اند.) و سیمرغ (استراق سمع) بدست آورد. (سندشماره16303 / 20ه3، تاریخ:3 / 5 / 1347، ص200؛ در سند دیگری به هزینه های طرح سیمرغ اشاره و منتظر جواب مقامات مربوطه بوده اند. سندشماره10299 / 20ه3،تاریخ:5 / 10 / 1349،ص 274، سندی دیگر: موافقت با تهیه و اجاره پایگاهی برای اجرای این طرح؛ سندشماره5048 / 316، تاریخ:29 / 11 / 1349، ص291و نهایتاً: مقدور نبودن اجرای این طرح؛سندشماره 15411 / 20ه3، تاریخ:29 / 1 / 1350، ص303)
یک نمونه جالب دیگر هنگامی رخ داد که مسئله استخدام خدمتکار برای منزل آیت الله لواسانی مطرح شد. از سویی آیت الله لواسانی در صدد استخدام فردی امین بود و ملاحظات خاص امنیتی و سیاسی را در نظر داشت و از سوی دیگر ساواک می کوشید که از این فرصت برای دستیابی به اطلاعات بیشتر از منزل آیت الله لواسانی استفاده کند.(سندشماره33234 / 20ه، تاریخ:9 / 9 / 1347 ،سندشماره84478 / 316،تاریخ:16 / 9 / 1347، صص218-219)می توان برخی نکات ردباره منابع خبری ساواک را از این گزارشها استخارج کرد. مثلاً منبع 4080 در برخی از ملاقات ها حضور داشته است و گرچه افراد را نمی شناخته اما اسامی آنها را به خاطر سپرده است. (سندشماره15697 / 20ه3،تاریخ:11 / 2 / 1350، صص306-307 درباره این منبع و اطلاعات دیگری که ارائه می کند نک: صص334، 335، 341، 343) یا در سندی دیگر: منبع از آیت الله لواسانی سوال پرسیده و ایشان پاسخ داده اند. در ملاحظات امنیتی سند آمده است: اقدام مستقیم موجب شناخته شدن منبع خواهد شد. (سندشماره 19039 / 20 / ه3، تاریخ:30 / 8 / 1345، ص101)
در سند دیگری می خوانیم منبع ساواک نزد امام رفته و خود را جزء طرفداران آن حضرت و مخالف دولت معرفی و از ایشان تقاضای کمک مالی کرده است. نحوه برخورد حضرت امام (ره) با این مأمور جالب است:
باید از ....... یا آیت الله لواسانی یا ...... یک یادداشت بیاورید که گفته های شما را تصدیق کنند. در این صورت به شما کمک مالی مؤثری خواهد شد. در ادامه این گفتگو که مإمور می خواهد اطلاعات بیشتری بدست بیاورید با پاسخ هوشیارانه حضرت امام خمینی(ره) مواجه می شود: روزی می رسد که ریشه این دولت را برمی دارم. شما بیشتر از این تکلیف، مرا سؤال نکنید. فقط اگر کمک مالی می خواهید همان طوری که گفتم اقدام نمایید. (سندشماره8214 / 20الف، تاریخ:17 / 4 / 1343، صص17-18)
سخن آخر
پژوهشگران و علاقه مندان متون سندی این مجموعه را برای فهم تاریخ انقلاب اسلامی مردم ایران به رهبری حضرت امام خمینی (ره) بسیار سودمند خواهند یافت. با توجه به جایگاه آیت الله لواسانی-به عنوان نماینده حضرت امام خمینی (ره)- اهمیت این مجموعه سندی بیشتر به دیده خواهد آمد. تنوع اسناد این مجموعه نیز آن را برای پژوهشگران مفید و البته جذاب کرده است.
خوانندگان این اسناد با مطالعه و پژوهش در این اسناد سیمای مردی را خواهند یافت که یار صادق نهضت امام خمینی (ره) بود و تمام تلاش خود را برای پیشبرد آرمانها و اهداف نهضت به کار برد. آیت الله لواسانی مشقات مبارزه را تحمل کرد و خستگی راه، مشقات زندگی و دشواریهای راه مبارزه او را از میدان بدر نکرد.آیت الله لواسانی چون بسیاری دیگر از مبارزین پیروزی انقلاب اسلامی مردم ایران به رهبری حضرت امام خمینی (ره) را به نظاره نشستند و تا پایان عمر یار صادق و راستین انقلاب باقی ماندند. ایشان سرانجام در سال 1369رخت به سرای باقی کشیدند و انقلاب در سوگ یکی از فرزندان راستین و صادقش به ماتم نشست. مقام معظم رهبری حضرت ایت الله العظمی خامنه ای در پیامی درگذشت این "عالم ربانی و فقیه پرهیزکار و بزرگوار که عمر پربرکتشان را در صراط مستقیم حق سپری کردند،" تسلیت گفتند:
آن روحانی عالیقدر......به خاطر پیوند مودت و صداقت با امام عزیز و بزرگوارمان که حدود هفتاد سال استمرار و استحکام داشت، یکی از شخصیت های محبوب و چهره های شاخص به شمار می آمد و فقدان ایشان ضایعه ای تأسف انگیز و خسارت بار است.