مؤسسه دینی و فرهنگی و دبیرستان احمدیه اصفهان و فعالیت‌های مرحوم استاد علی اکبر پرورش
تاریخ انتشار: 04 دي 1400
زندان اصفهان- سال 1357در راستاى تعلیم و تربیت اسلامى نسل آینده و تقابل با سیاست‌هاى غرب‌گرایانه رژیم پهلوى و نیز مصون کردن قشر جوان در برابر فرهنگ منحط لائیک، مجموعه‌ای که به موقوفه احمدیه در اصفهان معروف است در سوم شعبان 1344 افتتاح شد.[1] نام اصلی این تشکیلات که در این سال بنا شد موسسه دینی و علمی چهارده معصوم اصفهان بود که اولین بنای آن به نام پیامبر اسلام و اولین معصوم «احمدیه» نامیده شد. این موسسه شامل دبستان، دبیرستان (کلاس‌هاى روزانه و شبانه)، کتابخانه و سالن سخنرانى بود و توسط عده‌ای از علمای اصفهان بنیان نهاده شد. هیئت موسس عبارت بودند از: آیت‌الله سید حسین خادمی[2]، مقام نظارت شرعی تشکیلات، سید جمال‌الدین صهری (مدیر عامل)، شیخ مهدی مظاهری، معاون، شیخ غلامرضا فیروزیان، منشی جلسات، شیخ محمد رضا ناطق، سرپرست کتابخانه، شیخ محمدحسین منصورزاده، بازرس و میرزا حسن کلاهدوزان، مقام نظارت مالی تشکیلات. اساس‌نامه تشکیلات دینی و علمی چهارده معصوم اصفهان به عنوان یک تشکیلات آموزشی و مذهبی در 1 ماده و 3 تبصره در 7 / 10 / 1344 به تصویب رسید و کار خود را آغاز کرد.
حجت‌الاسلام محمدحسین منصورزاده[3] یکی از مؤسسین در مورد تاریخچه تأسیس و اهداف این موسسه چنین می‌گوید:
«احمدیه از سال 44 ابتدا طرح آن را اینجانب و آقای مهدی مظاهری دادیم و غرض از این کار تشکیل دبستان و دبیرستان و کودکستان که رقابت نماید با مدارس اقلیت‌های مذهبی موجود در شهرستان اصفهان و چون ما دو نفر دست تنها بودیم، از همه اهل علم دعوت کردیم که دیگران هم در این کار با ما تشریک مساعی نمایند. جلسات پی در پی و هفتگی در منازل اشخاص تشکیل شد و تقریباً یک سال طول کشید و به نتیجه نرسید تا این که عده‌ای از آن‌ها مانند آقای صهری – حاج آقا فخرالدین کلباسی – آقای دکتر جمال‌الدین سیادت موسوی – آقای دکتر خلیل رفاهی – آقای سید شهاب‌الدین صفوی قمی – آقای شیخ محمدرضا ناطق و شیخ غلامرضا فیروزیان این عده هیئت مدیره را تشکیل دادند و من نیز جزو این عده بودم و پیشنهاد شد که یکی از تجار بازار با یکی از روحانیون برای نظارت در امور مالی و شرعی انتخاب بشوند و جزو هیئت مدیره قرار گیرند. برای این کار آقای حاج میرزا حسن کلاهدوزان و آقای خادمی مورد قبول اکثر واقع شدند و قبول کردند و برای بودجه پیشنهاد شد قبوض چاپ کنند و در مجالس روضه‌خوانی و ... به مردم بفروشند و این کار عمل شد و از این پول که در حدود 40 هزار تومان جمع‌آوری گردیده بود توسط آقای شیخ محمدرضا ناطق یک قطعه زمین خریداری گردید و برای مالکیت آن 6 نفر از آقایان متولی معین شدند و زمین وقف شد که این عده عبارت بودند از: آقای کلاهدوزان – آقای ناطق – آقای فیروزیان - آقای مظاهری – آقای صهری و آقای خادمی که در وقف‌نامه قید شده و محضری است و شروع به ساختمان شد و با پول‌هائی که از فروش قبوض و یا کمک‌های دیگر که مردم 1000 تومان، 500 تومان می‌دادند طبقه اول شروع به ساختمان شد و این سه ساله به همین ترتیب مشغول ساختمان بودیم یک مقدار از آن ناقص بود که تکمیل و محل آن در محله بیدآباد می‌باشد و اکثر این پول‌ها توسط مریدان آقا مظاهری که وجهه خوب دارد جمع‌آوری می‌گردید.
مسئولین این مؤسسه به مناسبت‌هاى مختلف از اندیشمندانى همچون علامه محمدتقى جعفرى، استاد شهید مرتضى مطهرى، شهید دکتر مفتح، علامه امینى و ... دعوت مى‌کردند تا شیفتگان علم و فضیلت از سخنان آنان بهره‌مند شوند.»
یکی از فعالین اصلی دبیرستان احمدیه مرحوم سید علی‌اکبر پرورش[4] بود. نام‌برده پس از انتقال به آموزش و پرورش اصفهان در دبیرستان هراتی و سپس دبیرستان احمدیه مشغول به کار شد. دبیرستان احمدیه به لحاظ شرایط خاص امکان بسیاری از فعالیت‌های دینی و انقلابی را برای وی فراهم کرد. مدرسه احمدیه توسط مرحوم آیت‌الله سید حسین خادمی و جمعی از روحانیون اصفهان و نیز پس از کسب نظر موافق حضرت امام خمینی(ره) در اصفهان تأسیس شد. در این مدرسه در کنار آموزش‌های مصوب آموزش و پرورش، دانش‌آموزان با ابعاد مختلف اسلام ناب محمدی(ص) در فوق برنامه‌ها توسط کادر انقلابی آشنا می‌شدند. این مؤسسه با پوشش کارهاى فرهنگى به امور سیاسى همگام با نهضت روحانیت مى‌پرداخت.
در روزهای جمعه فضای آموزشی این مدرسه در جهت مسائل تربیتی و فرهنگی فرزندان انجمن مددکاری امام زمان(عج) اصفهان ویژه ایتام تحت سرپرستی آقای پرورش مورد بهره‌برداری قرار می‌گرفت. استاد پرورش بسیاری از ارتباطات خود و دوستان انقلابی‌اش را برای دور ماندن از چشم مأموران امنیتی در این مکان ترتیب می‌داد. مدیریت این مدرسه بر عهده مرحوم حجت‌الاسلام و المسلمین سید ابوالحسن بدری[5] از روحانیون انقلابی و معاونت مدرسه بر عهده استاد پرورش بود و کتابخانه آن را نیز شهید عباس نبوی منش (از شاگردان برجسته استاد پرورش) اداره می‌کرد و شهید علی‌اکبر اژه‌ای (از شهدای انفجار دفتر مرکزی حزب جمهوری اسلامی در هفتم تیر60) از جمله دبیران انقلابی این مدرسه بود.
پس از تشدید فعالیت‌های انقلابی کادر دبیرستان احمدیه اصفهان که استاد پرورش نیز جزو کادر اصلی آن بود مأمور ساواک وضعیت این دبیرستان را چنین گزارش می‌کند:
«با توجه به کشف فعّالیت‌های مضره اخیر تعدادی از دانش‌آموزان و بررسی حاصله در روی دبیران و رئیس این دبیرستان مشخص گردید کادر آموزشی و به ویژه رئیس این دبیرستان از افراد مذهبی متعصب و حتی برخی آنان خرافاتی بوده که روی اصل تعصبات مذهبی شدید توجهی به مسائل ملی و میهنی در دبیرستان نداشته و با عدم آموزش و آشنایی دانش‌آموزان به مسائل ملی و میهنی موجبات زمینه مساعد جهت فعّالیت مضره را ناآگاهانه در دانش‌آموزان معصوم فراهم و در نتیجه سبب گرفتاری برای آنان و خانواده‌های آن‌ها گردیده است. در سال تحصیلی آینده نیز سعی شود نسبت به پراکندگی دبیران موجود این دبیرستان اقدام گردد و تدریجاً این محیط آلوده پاک گردد.»
پس از آن که ساواک اصفهان وضعیت این مجموعه آموزشی را به اطلاع ساواک مرکز می‌رساند ناصر مقدم مدیر کل اداره سوم ساواک مرکز چنین دستور می‌دهد:
«دستور فرمایید تا کسب اجازه قانونی از ادامه فعّالیت انجمن اسلامی جوانان احمدیه از طریق شهربانی محل جلوگیری به عمل آورند و نتیجه را اعلام نمایند. ضمناً در مورد بقیه انجمن‌ها با بخش ذینفع مکاتبه گردد.»
در گزارش دیگری وضعیت احمدیه چنین گزارش شده است:
«مؤسسه دینی و فرهنگی احمدیه می‌باشد که هر هفته عصرهای جمعه جلسات سخنرانی خود را در سالن سخنرانی دبیرستان احمدیه واقع در بیدآباد منعقد می‌سازد. در گذشته تنها جلسات خود را به بحث پیرامون مسائل دینی و علمی اختصاص داده بود به علاوه سخنرانان نیز از همان دبیران و دانش آموزان دبیرستان احمدیه بودند. لکن اخیراً افرادی به نام سخنران از خارج از محیط تشکیلات مزبور نیز در جلسات آنان شرکت نموده و بدون توجه به سن و موقعیت شرکت کنندگان که اغلب دانش آموزان سیکل اول همان دبیرستان هستند در سطح بالا به بحث‌های سیاسی پرداخته و افکار آن‌ها را منحرف می‌سازند.»
مجدداً ساواک مرکز چنین دستور می‌دهد:
«دستور فرمایید ضمن پیگیری موضوع مراقب تشکیل جلسات و فعّالیت‌های عناصر مورد بحث در گزارش خبر معطوفی بوده و از اعمال و رفتار افراد مذکور از طریق عوامل و منابع مربوطه مراقبت و نتایج حاصله را به این اداره کل اعلام نمایند.»
پس از تشدید فعالیت‌های انقلابی در مؤسسه احمدیه، ساواک اقدام به برکناری حجت‌الاسلام سید ابوالحسن بدری از ریاست آن نمود و آقای پرورش نیز به یکی از هنرستان‌های اصفهان منتقل گردید. ولی پس از آن نیز فعالیت‌ها ادامه یافت و مأمور ساواک به تقوی ریاست ساواک اصفهان چنین گزارش می‌کند:
«... شواهد و قراین نشان می‌دهد که آقای بدری رئیس سابق دبیرستان و آقایان اکبر پرورش و علی‌اکبر اژه‌ای و محمد علی امامی شیرازی همچنان به تحریکات خود در بین دانش‌آموزان ادامه می‌دهند؛ لذا پیشنهاد می‌گردد بدری احضار و مورد تحقیق واقع و برابر مقررات تحت تعقیب واقع. ضمناً از طریق آموزش و پرورش ناحیه مربوط نسبت به تعویض دبیران سابقه‌دار این مدرسه سریع‌تر اقدام و در مورد لغو امتیاز مدرسه به نام بدری و کوتاه کردن دخالت در امور مالی این مدرسه اقدام گردد.»
ریاست ساواک اصفهان در ذیل این گزارش چنین دستور می‌دهد:
«آقای بدری و آقای پرورش و علی اکبر اژه‌ای و آقای امامی شیرازی به تدریج احضار و مورد بازجویی دقیق قرار گیرند و نتیجه گزارش شود.»
این مؤسسه با پوشش کارهاى فرهنگى به امور سیاسى همگام با نهضت روحانیت مى‌پرداخت. به همین دلیل رژیم همواره تلاش مى‌کرد به هر نحو ممکن بر آن تسلط یابد؛ لیکن حمایت‌هاى قاطعانه آیت‌الله خادمى باعث عقب نشینى دستگاه مى‌گردید و در نهایت در نوک حمله اتهام‌هاى ناروا و ناجوانمردانه ساخته و پرداخته ساواک قرار مى‌گرفت که این جوسازی‌ها هرگز مانع تربیت نسل جوان و انقلابى در این مؤسسه نشد.
بسیاری از پرورش یافتگان این مرکز در جریان انقلاب اسلامی، از سردمداران تظاهرات و اقدامات انقلابی بودند که بعضی از آنان به خیل شهیدان پیوستند.
پی‌نوشت‌ها:
[1] سال ذکر شده، سال تأسیس رسمی مؤسسه احمدیه است. طبق سند ساواک مقدمات تأسیس مؤسسه احمدیه در سال 1343 پی‌ریزی شد و بدین منظور قبض‌هایی چاپ و در اختیار مردم قرار گرفت. حضرت امام خمینی(ره) پس از اطلاع از تأسیس چنین مؤسسه‌ای در تاریخ 2 / 5 / 1343 نامه‌ای به آیت‌الله سید حسین خادمی در اصفهان فرستاد و از ایشان و سایر دست‌اندرکاران آن تشکر نمود. در این باره بنگرید به: یاران امام به روایت اسناد ساواک، آیت‌الله سید حسین خادمی، صفحه 87، 88 و 105، مرکز بررسی اسناد تاریخی و صحیفه امام(ره)، جلد اول، صفحه 358، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خیمنی(ره).
[2] آیت‌الله سید حسین خادمى اصفهانى، فرزند ابوجعفر در سال 1280 ﻫ ش در خانواده‌اى روحانى در اصفهان به دنیا آمد. تا سیزده سالگى علوم ابتدایى را فرا گرفت و سپس در حوزه علمیه اصفهان به تحصیل علوم دینیه مشغول شد و نزد اساتید بزرگى نظیر آیت‌اللّه سید على نجف‌آبادى، سید محمد نجف آبادى، شیخ على یزدى، میرزا احمد اصفهانى و میرزا محمد صادق اصفهانى بسیارى از مراتب علمى را طى کرد. وى که در دو خانواده بزرگ صدر و شرف الدین، بزرگ شده بود، جـهت ادامـه تحصیل بـه نجف اشرف عزیمت نمود و از محضر آیات عظام سیدابوالحسن اصفهانى، آقا ضیاءالدین عراقى و آیت‌اللّه نائینى بهره برد و پس از آن که به درجه اجتهاد نائل آمد، به اصفهان بازگشت و متجاوز از پنجاه سال در حوزه علمیه اصفهان به تدریس، تألیف و سایر وظایف علمى همت گمارد. در طول نهضت امام خمینى (ره) به ویژه در سال‌هاى 43 ـ 42 یکى از همگامان اصلى به شمار مى‌رفت و در ماجراى دستگیرى و زندانى شدن حضرت امام(ره) در خرداد 42 به همراه سایر علماى بلاد به تهران عزیمت و مرجعیت ایشان را گواهى کرد. نقش ایشان در اصفهان در برپائى مجالس و تظاهرات مردم و تشویق علماء و روحانیون براى همراهى با انقلاب به حّدى بود که استان اصفهان را پیشتاز مبارزات مردمى در سال‌هاى پرهیجان 56 و 57 کرد. وى در طول دوران دفاع مقدس ـ مادامى که در قید حیات بود ـ از پشتیبانى مادى و معنوى رزمندگان اسلام دریغ نورزید. از ایشان آثار علمى قابل توجهى مانند رهبر سعادت، رساله در عدم ارث زوجه، خاتمه برائت و استصحاب، حواشى به کتب اصول و ... برجاى مانده است. آیت‌اللّه خادمى در سال 1364 در سن 84 سالگى دیده از جهان فرو بست و پس از یک تشییع با شکوه، در جوار مرقد مطهر حضرت رضا (علیه‌السلام) به خاک سپرده شد.
ر.ک: یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب نوزدهم، آیت‌اللّه سید حسین خادمى، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی، 1380
[3] حجت‌الاسلام محمد حسین (منوچهر) منصورزاده در سال 1312 ﻫ ش در اصفهان متولد و پس از تحصیلات ابتدایى و متوسطه موفق به اخذ دیپلم شد. در سال 1325 ﻫ ش تحصیلات حوزوى را نزد علمایى نظیر آیت‌الله سید محمد نجف‌آبادى، آیت‌الله سید حسین خادمى، آیت‌الله فاضل کوهانى و ملاهاشم جنتى فرا گرفت. سپس در سال 1328 به قم عزیمت و به تحصیل نزد آیت‌الله شهید مطهرى، شیخ اسداله نورالهى و آیت‌الله موسوى اردبیلى پرداخت و پس از سکونت در تهران، ضمن فراگیرى علوم اسلامى موفق به اخذ لیسانس معقول و منقول از دانشگاه تهران شد.
در سال 1340 ﻫ ش به اصفهان بازگشت و ضمن فراگیرى علوم در حوزه به تدریس مشغول و سپس به استخدام آموزش و پرورش درآمد. وى با شرکت در مجالس به وعظ و خطابه مشغول و از سال 42 در حمایت از نهضت حضرت امام(ره) به افشاى ماهیت رژیم شاه پرداخت و مدتى ممنوع‌المنبر و در سال 1346 به اجبار به آموزش و پرورش اردستان منتقل شد. وى از جمله امضاء کنندگان تمامى بیانیه‌هاى جامعه روحانیت اصفهان بود.
[4] مرحوم استاد علی‌اکبر پرورش در سال 1321ﻫ ش دراصفهان متولد شد و پس از تحصیلات ابتدائی، دبیرستان ودانشگاه در اصفهان در دوره دانشسرای عالی شرکت نموده و تا مقطع کارشناسی ارشد در رشته ادبیات و کارآموزی دبیری ادامه داد وی قبل از انقلاب دبیر دبیرستان‌های اصفهان بود که با ایجاد ارتباط با افرادی همچون شهید مظلوم بهشتی نقش به‌سزائی در سازماندهی جوانان در تشکل‌های فرهنگی و نظامی داشت. در جریان تحصن منزل آیت‌الله خادمی از گردانندگان اصلی محسوب می‌گردید که پس از اعلام حکومت نظامی در اصفهان به عنوان یکی از محرکین دستگیر و مدتی زندانی گردید. پس از آزادی به همراه عده‌ای از فرهنگیان اقدام به تأسیس جامعه معلمان اصفهان نمودکه در سازماندهی اعتصابات و تظاهرات فرهنگیان استان نقش به سزائی داشت. در سال 58 از طرف مردم اصفهان به نمایندگی مجلس خبرگان قانون اساسی انتخاب شد و در سال 59 نیز به مجلس شورای اسلامی راه یافت. و در مجلس به عنوان نائب رئیس انتخاب و به نمایندگی از مجلس در شورای عالی دفاع شرکت نمی‌نمود و از سال 60 به عنوان وزیر آموزش و پرورش در کابینه شهید محمدعلی رجائی، شهید محمدجواد باهنر و مهندس سید میرحسین موسوی شرکت داشت. از آثار قلمی استاد کتابهای: ما و قرآن، مردان آنجلس، قرآن و خطوط انفاق، جاهلیت پدیدهای بی مرز، نبرد نور و نار، مستشرقین، و پیامبر در مکه به چاپ رسیده است. استاد پرورش روز جمعه ششم دی 1392 پس از طی یک دوره بیماری در بیمارستان شهید صدوقی اصفهان دار فانی را وداع گفت
[5] حجت‌الاسلام سید ابوالحسن بدرى در سال 1302 ﻫ ش در اصفهان متولد شد و پس از فراگیرى علوم ابتدایى و متوسطه وارد حوزه علمیه اصفهان گردید و نزد اساتیدى همچون ملا حبیب‌الله حبیب‌آبادى، شیخ حیدر على محقق، سید فاضل هرندى، سید باقر موحد ابطحى، حاج صدر کوهپایى و میرزا على محمد بدرى به فراگیرى علوم حوزوى پرداخت و در سال 1329 به استخدام آموزش و پرورش درآمد و ضمن تدریس در مدارس در دانشکده ادبیات قبول و موفق به اخذ لیسانس گردید. وى ضمن وعظ و خطابه هم‌زمان مؤسسه احمدیه را نیز اداره مى‌نمود که در سال 1354 به علت مخالفت با رژیم شاه از کار برکنار و سپس مدتى بازداشت گردید و در سال 1355 بازنشسته شد. در سال 1357 پس از اعلام حکومت نظامى در اصفهان از سوى ساواک تحت تعقیب قرار گرفت و در تهران متوارى شد و در آستانه پیروزى انقلاب اسلامى به اصفهان بازگشت. حجت‌الاسلام بدرى پس از پیروزى انقلاب در ارگانهاى مختلف مشغول به خدمت شد و در سال 1363 ﻫ ش مدرسة النفیسه را جهت تعلیم علوم حوزوى (ویژه خواهران) تأسیس نمود و ریاست آن را به عهده داشت. وی سرانجام در 23 مرداد ماه 1391 ﻫ ش دار فانی را وداع و در جوار مرقد صاحب‌بن عباد به خاک سپرده شد.
منبع: یاران امام به روایت اسناد ساواک، جلد 57، استاد علی اکبر پرورش، صفحات 15 تا 17 مقدمه، 18 تا 25 و 47 تا 49، مرکز بررسی اسناد تاریخی، چاپ اول پائیز 1394.
استاد پرورش
حضرت امام خمینی(ره)- استاد پرورش
آیت‌الله العظمی خامنه‌ای- استاد پرورش
جلسه شورای عالی دفاع
در هیئت دولت- در کنار شهید باهنر و شهید رجایی
ملاقات با حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای در تهران
ملاقات با حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای در تهران
تعداد مشاهده: 9557
