به مناسبت سالگرد رحلت مرجع عالیقدر آیت‌الله العظمی سید عبدالله شیرازی

تاریخ انتشار: 04 مهر 1403

چکیده

پدیده انقلاب در هر کشوری از دیرباز گذرگاهی برای عبور به سوی تغییر وضع موجود بوده است و در این مسیر اقشار مختلفی در بروز و ظهور این پدیده نقش‌آفرینی کرده‌اند. انقلاب اسلامی ایران نیز از این امر مستثنی نبوده و با برخورداری از صبغه مبارزاتی طولانی از سال‌های تشکیل حکومت مدرن در این سرزمین خصوصاً از دوره قاجار به بعد با حضور طبقه مؤثر روحانیان و مراجع تقلید توانست سایر قشرهای مردمی را به مبارزه علیه طاغوت و فساد هدایت کند. روحانیت علاوه بر اینکه در انقلاب اسلامی در خط مقدم مبارزه با حکومت‌های دست نشانده داخلی حضور داشتند، در جنگ تحمیلی نیز در پیشاپیش رزمندگان اسلام جهت تقویت بنیان‌های اعتقادی و حمایت از رزمندگان پیش‌قدم بودند. آیت‌الله سید عبدالله شیرازی از جمله عالمان و مراجع تقلیدی بود که در طول حیات خود دست از مبارزه با رژیم پهلوی بر نداشت و در دوران دفاع مقدس نیز تمام قد در برابر طاغوت قد برافراشت. او که سال‌ها در نجف روزگار گذرانیده بود و از نزدیک شاهد جنایات حزب بعث در عراق بود، در هر فرصتی به افشای چهره واقعی این رژیم نزد مردم آن کشور می‌پرداخت.

**********

آیت‌الله‌ العظمی سید عبدالله شیرازی مرجع برجسته تقلید و مبارز علیه استبداد 13 شعبان 1309ق برابر با 23 اسفند 1270ش، در خانواده‌ای روحانی در شیراز متولد شد و در دامان مادری علویه از تبار اباعبدالله الحسین(ع) و زیر نظر پدرش آیت‌الله‌ العظمی حاج سید محمدطاهر موسوی که از فقها و علمای شیراز بود، پرورش یافت. دروس اولیه را نزد پدر فراگرفت و در ده سالگی ادبیات فارسی و آموزه‌های قرآنی را آموخت. سطح عالی و کمی از خارج فقه و اصول را در خدمت آیات عظام، شیخ علی ابوالوردی و میرزا محمدصادق مجتهد و حاج شیخ محمدرضا ثامنی گذراند.

سال 1294 پس از طی مراحلی از درس خارج در حوزه علمیه شیراز، به منظور درک مراتب عالیه اجتهاد و فقاهت رهسپار نجف شد و در فقه و فقاهت و ارکان اصول و اجتهاد از محضر آیات عظام آقا ضیاءالدین عراقی، آقا سیدابوالحسن اصفهانی، میرزا محمدحسین نائینی و شیخ محمدحسین اصفهانی بهره برد. وی 13 سال شاگرد آیت‌الله آقا ضیاء عراقی بود و همین امر موجب شیفتگی او نسبت به اصول و اعتقاد به اعلمیت آیت‌الله عراقی شد. در عین حال استاد نیز در میان صدها شاگرد مبرز که در حوزه درس او بودند، به این شاگرد علاقه وافر داشت.

او پس از آن که سال‌ها و در چندین مرحله کتاب‌های کفایه الاصول مرحوم آخوند ملا محمد کاظم خراسانی و مکاسب و رسائل مرحوم حاج شیخ مرتضی انصاری را در حوزه علمیه نجف تدریس کرده بود، سرانجام به تدریس مباحث خارج فقه و اصول پرداخت و شاگردان دانشمندی تربیت کرد.

آیت‌الله شیرازی در مهاجرت اول خود به نجف، پس از سیزده سال اقامت در این شهر و فراگیری مدارج فقه و اخذ اجازه اجتهاد مطلق از آیت‌الله آقا ضیاء عراقی، سال 1306 از نجف به شیراز مراجعت کرد. او پس از ورود به شیراز به احیای هر چه بیشتر و بهتر مراتب درسی و جنبه‌های علمی طلاب و مدارس علمیه و اوضاع دینی مردم مسلمان استان فارس پرداخت.

مهاجرت به مشهد

در ایامی که در گوشه و کنار ایران مقدمات کشف حجاب مهیا می‌شد و روحانیان و قاطبه ملت اظهار نگرانی می‌کردند، آیت‌الله شیرازی پس از تبادل نظر با علمای شیراز، اصفهان و قم (با آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی) به منظور هماهنگی بیشتر با علمای مشهد مقدس در اردیبهشت 1314 مخفیانه عازم آستان قدس رضوی (ع) شد. پس از تشرف به زیارت مرقد مطهر حضرت ثامن الائمه (ع) با آیت‌الله حاج آقا سیدحسین قمی و آیت‌الله حاج سید یونس اردبیلی، پیرامون اوضاع جاری کشور به شور و تبادل نظر پرداختند.

در نتیجه این نشست‌ها تصمیم گرفته شد برای دفاع از احکام اسلام در برابر سیاست‌های استعماری و ضداسلامی رضاخان مقاومت کرده و مبارزه را شروع کنند؛ لذا از همه اقشار جهت تحصن در مسجد گوهرشاد دعوت به عمل آمد. پیامد این تحصن، حادثه خونین مسجد گوهرشاد بود. در این حادثه دهشتناک و ظالمانه، جمعی از علما از جمله آیت‌الله شیرازی در مرداد همان سال دستگیر و زندانی شدند. در پی این رویداد، موج عظیمی از اعتراض و اظهار خشم و نفرت مردم مسلمان علیه رژیم دست نشانده پهلوی شکل گرفت. دامنه اعتراضات به حدی بود که رژیم نتوانست سیاست‌های تبهکارانه خودش را در این مقطع تاریخی در قتل علما و یا زندانی طولانی مدت آن‌ها اعمال نماید، به همین جهت پس از دو ماه بازداشت و حبس علما آیت‌الله شیرازی در مهرماه همان سال آزاد شد.

آیت‌الله شیرازی، پس از آزادی از زندان در چهارم آبان 1314 به شیراز مراجعت کرد. در این دوران که مساله کشف حجاب به عنوان مأموریت حساب شده رضاخان از سوی دولت استعمارگر انگلیس به صورت گسترده در حال اجرا بود، آیت‌الله شیرازی به ستوه آمده و چون راهی برای خدمت نیافت، به ناچار در اسفندماه عازم نجف شد.

مبارزه در نجف

آیت‌الله شیرازی در نجف، مبارزات خود را علیه استعمار همچنان ادامه داد. او در جریان برکناری رضاخان از قدرت و روی کار آوردن پسرش توسط استعمار انگلیس، به افشاگری پرداخت و رضاخان را که با سپردن امور سیاسی و اقتصادی مملکت به بیگانگان، کشور و ملّت را به مخاطره افکنده بود مورد تقبیح قرار داد. حمایت از مجاهدات آیت‌الله سید ابوالقاسم کاشانی، پشتیبانی و همراهی با فدائیان اسلام و محکوم کردن جنایت اعدام حجت‌الاسلام سید مجتبی نواب صفوی و یارانش، مخالفت و مبارزه با لایحه ننگین انجمن‌های ایالتی و ولایتی، تلگرام شدیداللحن به اسدالله علم نخست‌وزیر وقت رژیم پهلوی و اعلام ضرورت لغو آن لایحه استعماری، برخورد با رفراندوم ششم بهمن 1341 محمدرضا پهلوی با صدور اعلامیه و موضع‌گیری علیه انقلاب به اصطلاح سفید شاه و مردم و... از جمله اقداماتی بود که آیت‌الله شیرازی در نجف انجام داد.

آیت‌الله شیرازی در مبارزات به حق ملت مسلمان ایران که به رهبری حضرت امام خمینی از سال 1341 آغاز گردید، از مراجع تقلید پیشتاز در حمایت از این نهضت بود و دست به یک سلسله اقدامات در مسیر مبارزه با طاغوت زد. مخابره تلگراف به مراجع تقلید ایران در محکومیت بازداشت مراجع و علما، صدور بیانیه‌ای خطاب به ملت‌ها و حکومت‌های اسلامی درباره اقدامات خلاف شرع شاه ایران، تحریم انتخابات دوره 21 مجلس شورای ملی، صدور اعلامیه در بزرگداشت اولین سالگرد قیام 15 خرداد سال 1342، اعتراض به محاکمه عاملین اعدام انقلابی حسنعلی منصور، اعتراض به اولی الامر خواندن شاه از سوی معاون نخست وزیر و رئیس سازمان اوقاف، ارسال نامه به امیر عباس هویدا نخست‌وزیر وقت در خصوص لزوم کمک به مسلمانان فلسطین، اعتراض به برگزاری جشن‌های 2500 ساله شاهنشاهی، اعتراض به اخراج علما و طلاب حوزه علمیه نجف از سوی دولت عراق، ارسال نامه اعتراض آمیز به حسن البکر رئیس‌جمهور عراق در پی اعدام پنج تن از علما و اعتراض به اخراج ایرانیان بخشی از این اقدامات بوده است.

او نه تنها با ایادی و عوامل استعمار در ایران مبارزه می‌کرد، بلکه از همان روزهای نخست مهاجرت به نجف، در خصوص تسلط دست‌نشاندگان استعمار انگلیس بر مقدرات مردم مسلمان عراق در زمان نظام سلطنتی و روی کار آمدن رژیم جمهوری (مانند رژیم‌های فاشیستی و کمونیستی عبدالکریم قاسم و عبدالسلام عارف) و تسلط حزب بعث و جنایت‌های حسن البکر و صدام تکریتی، از مبارزه و افشاگری غفلت نورزید و همواره در عراق با پشتیبانی از مجاهدات آیت‌الله العظمی سید محسن حکیم به مبارزه علیه دیکتاتورهای بعثی پرداخت. او با شناخت کامل و دقیق از حزب بعث عراق و صدام، معتقد بود که مادامی که صدام بر عراق حکومت می‌کند هیچگونه ثبات و امنیتی در منطقه وجود نخواهد داشت.

آیت‌الله شیرازی در خصوص مسائل و مشکلات مسلمانان دیگر کشورها که از سوی دست نشاندگان و مزدوران استعمار پیش می‌آمد نیز موضع‌گیری‌های قاطع و فعالیت‌های مهمی داشت؛ از آن جمله نقش ارزنده وی علیه جنایت فجیع آل سعود در خصوص هدم قبور مطهر ائمه بقیع علیهم‌السلام بود. در جریان این اعتراض حوزه علمیه نجف به مقابله شدید با این فاجعه هولناک پرداخت. بازارهای نجف تا سه روز به حالت تعطیل درآمد و اعلامیه‌ها و طومارهای اعتراضی علیه هتاکی وهابی‌ها در خصوص مراقد شریف ائمه بقیع (ع) منتشر شد. از دیگر مبارزات آیت‌الله شیرازی مخالفت با زندانی کردن و اعدام صد و بیست نفر از علمای شیعه و سنی در افغانستان به دستور استعمار بود.

هجرت از عراق

آیت‌الله شیرازی در آذر 1354 پس از نیم قرن سکونت و جهاد در عراق به عنوان یک مبارزه منفی با رژیم صدام و حزب بعث عراق، تصمیم گرفت تا از عراق مهاجرت کند. او هنگام ترک عراق بار دیگر به ملت مسلمان و ستمدیده عراق هشدار داد که حزب بعث حاکم بر عراق می‌خواهد اساس دین و مذهب را از بین ببرد و شعائر مذهبی را محو سازد و سیادت ملت شریف عراق را به بردگی مبدل سازد و از این رو مردم باید یکپارچه قیام کنند و تمامی نیروی خود را در مقابله با چنین رژیم شومی به کار ببرند.

تشدید مبارزه علیه رژیم پهلوی

ایشان اوایل بهمن 1354 وارد مشهد شد و در جوار مضجع ملکوتی حضرت علی‌ بن‌موسی‌الرضا (ع) سکنی گزید. اقامت آیت‌الله شیرازی در مشهد به حوزه علمیه خراسان که پس از رحلت آیت‌الله‌العظمی سید محمد هادی میلانی در مرداد همان سال کم فروغ شده بود، رونق و حیات دوباره داد و محوریت مرجع فقاهت را بازیافت. وی ضمن بر عهده گرفتن زعامت و سرپرستی حوزه علمیه خراسان و تدریس به طلاب علوم دینی حوزه با ارشاد مردم خراسان و تألیف مباحث گوناگون فقهی و اصولی به مبارزه علیه طاغوت پهلوی استمرار بخشید و هماهنگ با نهضت امام خمینی به مجاهدت و مبارزه خود تا پیروزی انقلاب اسلامی ادامه داد.

همچنین علمای مشهد، مدرسه علمیه امام صادق(ع) را که به همت آیت‌الله میلانی ساخته شده بود، در اختیار آیت‌الله شیرازی قرار دادند و از این پس او ادامه مبارزه را در مشهد پی گرفت.[1]

همین مساله حساسیت ساواک و رژیم را نسبت به فعالیت‌های او دو چندان کرد. ساواک با حساسیت تمام جریان مراجعت آیت‌الله شیرازی را پیگیری می‌کرد و درصدد بود او را به انزوا کشانده و مانع اقامت ایشان در مشهد شود. ساواک مشهد که به شدت دیدارها و اصولاً تمام برنامه‌های آیت‌الله شیرازی را تحت مراقبت قرار داده بود، در نخستین دستورالعمل خود به شهربانی از او به‌ عنوان «یکی از آیات درجه دوم مقیم عراق» نام برده و یادآور شده است که ایشان «یکی از روحانیون مخالف بوده و اعلامیه‌هایی علیه دولت ایران منتشر کرده است.»

در پی این دستورالعمل، برنامه مراقبت از منزل آیت‌الله شیرازی و شناسایی مراجعه کنندگان در دستور کار دستگاه امنیتی قرار گرفت و انبوهی از گزارش‌های روزانه در مورد فعالیت‌های آیت‌الله شیرازی تهیه شد. ساواک در گزارش‌های خود با اعتراف به موقعیت برتر و نفوذ اجتماعی آیت‌الله شیرازی، به طور ضمنی به نقش برجسته او در مشهد تصریح کرده که البته این جایگاه با گسترش دامنه‌های انقلاب اسلامی به صورت آشکاری بر همگان مشخص شد.[2]

از 1356 تا پیروزی انقلاب اسلامی

برخی از وقایع سال 1356 مانند شهادت حاج آقا مصطفی خمینی اگر چه از یک سو تألم‌آور و بسیار غمبار بود ولی از سوی دیگر حضرت امام خمینی آن را «الطاف خفیه الهی» نامید. بی‌تردید یکی دیگر از رموز الطاف خفیه در وقایع و حوادث این سال، تشدید مبارزات امت مسلمان ایران علیه هیمنه رژیم طاغوتی پهلوی بود. بردن نام «خمینی» تا قبل از حادثه شهادت حاج آقا مصطفی خمینی در تشکیلات امنیتی رژیم پهلوی جرمی نابخشودنی به شمار می‌رفت و چه بسیار افرادی که به این اتهام به ساواک جلب شده و بعضی زیر شکنجه‌های وحشیانه به شهادت رسیدند و برخی دیگر نیز آثار روحی و روانی ستم‌های ساواک را تا آخر عمر با خود همراه داشتند. شهادت حاج آقا مصطفی خمینی و نشر مقاله موهن به امام خمینی در 17 دی 1356 توسط عوامل رژیم پهلوی که منجر به قیام 19 دی مردم قم شد نقطه عطفی در جنبش انقلاب اسلامی و فرصت طلایی برای ملت مسلمان ایران فراهم ساخت تا با برگزاری مجالس پی‌درپی ترحیم و یادبود شهدای مبارزه، یاد و نام امام خمینی و نهضت عظیم اسلامی و شهدای این نهضت توحیدی زنده و زنده‌تر شود. در این شرایط بیت‌آیت‌الله شیرازی در مشهد یکی از مراکز مبارزه مردم خراسان شد. وی با صدور اعلامیه‌های توفنده علیه رژیم پهلوی، همواره بر تداوم نهضت اسلامی و ریشه‌کن شدن سلطنت پهلوی تأکید می‌ورزید. او همچنین طی اعلامیه‌ای دهم فروردین 1357 را به مناسبت چهلم حادثه تأسف انگیز تبریز و نیز حمله اسرائیل به شیعیان لبنان که منجر به کشته شدن صدها نفر از برادران دینی و آواره شدن هزاران نفر گردید، عزای عمومی اعلام کرد.

حوادث خونین مشهد

نهم دی 1357 گروه‌های مردمی در منازل آیات عظام شیرازی، سیدحسن قمی و سیدکاظم مرعشی اجتماع و شعارهایی علیه رژیم سر دادند. در این روز بازارها، مغازه‌ها و کلیه ادارات دولتی و بانک‌ها تعطیل بودند. مقصد راهپیمایی استانداری مشهد و برای همبستگی با کارکنان دادگستری بود که از چند روز قبل حمایت و همبستگی خود را با روحانیت و مردم اعلام کرده بودند. با تجمع راهپیمایان در مقابل استانداری، ناگهان تانک‌ها و نیروهای رژیم به سوی جمعیت حاضر تیراندازی کردند. مردم خشمگین چند تن از ساواکی‌ها را در میدان شهدا به دار کشیده و اعدام کردند و دو دژبان را که به سوی مردم شلیک می‌کردند دستگیر نمودند و به منزل آیت‌الله شیرازی تحویل دادند. این فقیه عظیم الشأن نیز اعلامیه‌ای در 11 دی خطاب به ملت ایران درباره حوادث مذکور و نیز حمله مأموران به منزلش صادر نمود و ضمن محکوم کردن این حوادث مواردی را متذکر شد.

تثبیت جمهوری اسلامی ایران

از آن جا که پیروزی اسلام بر ظلم، استبداد و کفر از اهداف اولیه شارع مقدس اسلام و به تبع آن اولیای الهی و فقهای عظیم‌الشأن اسلام بوده است، آیت‌الله شیرازی هم با بیش از نیم قرن تجربه مبارزات سیاسی و بهره‌مندی از ملکه و قدرت اجتهادی و فقهی، نقش اثرگذار و بالنده‌ای در همگامی با بنیانگذار انقلاب اسلامی امام خمینی و تحقق انقلاب اسلامی ایفا کرد. این فقیه خستگی ناپذیر در نخستین اخذ رأی به جمهوری اسلامی، ملت ایران را به شرکت در رفراندم جمهوری اسلامی فراخواند و خود نیز در طول حیات پربرکتش لحظه‌ای از ارتباط مستمر و صمیمانه با امام خمینی غفلت نکرد. همراهی او با انقلاب اسلامی در طول سال‌های پس از پیروزی انقلاب به شکل‌های مختلف ادامه یافت. ملاقات با امام در نخستین روزهای انقلاب اسلامی، ملاقات متقابل امام با او و مکاتبات متعددی که فیمابین آن دو فقیه گرانمایه در جهت بایدها و نبایدها و مصالح نظام رد و بدل شده است، نمونه‌هایی از این همراهی‌ها و حمایت‌هاست.

حامی رزمندگان در جنگ تحمیلی

پیروزی و حمایت مردم و آزادگان جهان از جمهوری اسلامی ایران موجب تشدید سیل توطئه‌ها و سنگ‌اندازی‌ها از سوی استکبار جهانی و صهیونیست به رهبری آمریکا برای نابودی یا به زانو در آوردن آن شد و ماحصل این رویکردها آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران اسلامی در شهریور 1359 بود. آیت‌الله شیرازی با پیگیری موقعیت‌های رزمی جبهه‌های جنگ و عملیات غرورآفرین رزمندگان اسلام در مقاطع مختلف جنگ تحمیلی و در جهت تقویت روحیه رزمندگان و مردم مسلمان ایران اسلامی، اقدام به صدور اعلامیه می‌نمود. اعلامیه‌هایی درباره شکست حصر آبادان، حملات موشکی به شهرستان دزفول، شهادت شهید مصطفی چمران، عملیات فتح‌المبین، پیروزی سپاهیان اسلام در عملیات آزادسازی خرمشهر، آزادسازی هویزه و... نمونه‌هایی از آن‌ها محسوب می‌شد.

وارستگی و تهذیب نفس

آیت‌الله شیرازی، تربیت شده در مکتبی است که مبارزه با زشتی ها و زشت سیرتان را در متن زندگی خود قرار داد. به ویژه آن که مجاورت و عتبه بوسی بیش از نیم قرن با مولای متقیان امیرالمؤمنین(ع) در نجف تأثیرات شگرفی در روح بلند این فقیه فرزانه بخشید. گاهی دعای ابوحمزه را به همراه دیگر ادعیه در قنوت نماز وتر می‌خواند، به نماز جعفر طیار و نمازهای شب‌های متبرکه قدر در ماه مبارک رمضان، مداومت داشت. در هیچ مقطعی از دوران حیاتش دل به دنیا نبست و کمترین علقه‌ای به حطام دنیا نداشت.

خادم اسلام

آیت‌الله شیرازی، علاوه بر تدریس و تربیت صدها شاگرد فرهیخته و مجتهد در فقه و اصول در حوزه‌های علمیه شیراز و نجف به اقداماتی در راستای پیشبرد اهداف اسلام و انقلاب اسلامی پرداخت که از میان آن‌ها می‌توان به خدمات عام المنفعه او در نجف شامل مدرسه علمیه آیت‌الله‌ العظمی شیرازی و مدرسه علمیه طاهریه واقع در حوزه علمیه نجف، دبستان پسرانه اسلامی به نام «المدرسه الابتدائیه الطاهریه»، مسجد بزرگ معروف به مسجد طاهری، کتابخانه عمومی آیت‌الله‌العظمی شیرازی، منازل مسکونی جهت طلاب علوم دینی مهاجر، حسینیه آیت‌الله‌العظمی شیرازی در کوفه، منطقه آل بوحداری و مشارکت در تأسیس مساجد، حسینیه‌ها، کتابخانه‌های عمومی، مدارس علمیه و مراکز اسلامی در نقاط مختلف کشور عراق اشاره کرد.

همچنین آیت‌الله شیرازی در ایران نیز خدمات ارزنده‌ای انجام داد. تعمیر و بازسازی مدرسه علمیه خان در شیراز، حسینیه آیت‌الله‌ العظمی شیرازی، مدرسه علمیه امام امیرالمومنین(ع)، مرکز درمانی آیت‌الله‌ العظمی شیرازی، بیمارستان آیت‌الله‌ العظمی شیرازی (معروف به بیمارستان ام‌البنین سلام‌الله علیها)، کتابخانه عمومی آیت‌الله‌العظمی شیرازی، مجتمع مسکونی آیت‌الله‌العظمی شیرازی، مسجد حضرت ابوالفضل(ع)، بازسازی کامل و تجدید بنای درمانگاه خیریه حضرت خاتم الأنبیاء(ص)، درمانگاه حضرت رقیه(ع) در مشهد مقدس، همکاری و کمک به تأسیس تعداد زیادی از مساجد و حسینیه‌ها و مدارس علمیه در سراسر کشور و احداث تعداد زیادی منازل مسکونی در شهرهایی که در اثر زلزله یا سیل ویران گردیده مانند شهرستان طبس، قائن و خوزستان از جمله آن‌هاست.

آثار علمی و تألیفات

عمده الوسائل فی الحاشیه علی الرسائل (3 جلد)، کتاب القضاء (2 جلد)، رفع الحاجب فی الأجره علی الواجب، الدرر البیض فی منجزات المریض، ازاحه الشبهات فی الشک فی الرکعات، ازاحه الشبهه فی الحکم الآفاق المتحده و المختلفه، التحفه الکاظمیه فی حکم قتل الحیوانات بالآلات الکهربائیه، الرساله الرجبیه فی حکم النظر إلی النساء الأجنبیه، الرساله الربیعیه فی تصحیح النیابه العبادیه، الرساله الرجوعیه فی حکم المطلّقه الرجعیه، الحاشیه علی العروه الوثقی، الاحتجاجات العشره مع علماء العامه، الإمامه و الشیعه، امام و امامت از دیدگاه اسلام، پوشش زن از دیدگاه اسلام، ذخیره الصالحین، توضیح المسائل (فارسی و اردو)، مختصر المسائل الشرعیه، زبده الأحکام، مناسک حج به زبان‌های فارسی، عربی، اردو و انگلیسی، أنیس المقلدین از آثار آیت‌الله شیرازی به‌شمار می‌روند.

همچنین از آثاری وی که هنوز به طبع نرسیده می‌توان الزکاه، الطهاره، الصلاه، تعلیقه علی کفایه الأصول، تعلیقه علی کتاب المکاسب و غایه المنیه فی معرفه الوقت و القبله را نام برد.

دیدار با حق

سرانجام آن فقیه عالیقدر در ساعت 11:30 پنجم مهر 1363 شمسی دعوت حق را لبیک گفت. از ساعات اولیه صبح جمعه ششم مهر ده‌ها هزار تن از مردم مشهد و دیگر شهرهای کشور که برای شرکت در مراسم تشییع به این شهر آمده بودند به سوی بیت او حرکت کردند. مراسم تشییع این مرجع تشیع با حضور نمایندگان امام خمینی و مراجع معظم تقلید و علمای بلاد مختلف برگزار شد و ایشان در جوار مرقد مطهر ثامن‌الائمه (ع) در جایگاه ابدی آرام گرفت.

رهبر کبیر انقلاب اسلامی نیز در پی درگذشت آیت‌الله شیرازی در پیامی ضمن عرض تسلیت این مصیبت عظمی به پیشگاه حضرت ولی عصر (ارواحنا له الفداء) و مسلمین جهان، فقدان آن مرجع بزرگوار را ثُلْمه‌ای بر اسلام و مسلمین خواندند و یادآور شدند که این ضایعه جبران‌ناپذیر است.

متعاقب آن پیام‌های حضرات آیات عظام قم، رئیس‌جمهور، رئیس مجلس، نخست‌وزیر و دیگر مقامات مملکتی، شورای عالی قضائی، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، جامعه روحانیت مبارز تهران، دبیرخانه مرکزی ائمه جمعه، ائمه جمعه شهرستان‌ها، علماء و مدرسان شهرستان‌های مختلف، از طریق صداوسیما و روزنامه‌های کشور منتشر شد.

پیام تسلیت امام خمینی به مناسبت رحلت مرحوم آیت‌الله سید عبدالله شیرازی

بسم الله الرحمن الرحیم

انالله و اناالیه راجعون

رحلت مرحوم آیت‌الله آقای حاج سید عبدالله شیرازی قدس سره موجب کمال تأثر است. وجود این گونه شخصیت‌های علمی و دینی و متعهد به مجاهدت علیه سردمداران کفر و ستم، سرمایه‌هایی برای حوزه‌های علمی و پشتوانه‌هایی برای کشورند و فقدان آنان ثلمه‌ای بر اسلام و مسلمین است. این جانب این ضایعه اسفناک را به محضر مقدس حضرت ولی‌الله الاعظم ارواحنا لمقدمه الفداء و حضرات مراجع معظم و علمای اعلام دامت برکاتهم و حوزه‌های علمیه و بیت محترم و آقازادگان ایشان ایدهم الله تعالی تسلیت عرض و برای بازماندگان محترمشان صبر جزیل و اجر جمیل و برای آن بزرگوار رحمت واسعه حق تعالی را خواستارم.

والسلام علی عباد‌الله صالحین

روح الله الموسوی الخمینی

پی‌نوشت‌ها:

[1] . نقش علمای مشهد در انقلاب، حسن شمس‌آبادی، صفحه 224.

[2] . همین مجموعه، سند شماره 3183 / ه1- 8 / 11 / 1354 و آیت‌الله‌العظمی سید عبدالله شیرازی به روایت اسناد، رحیم روحبخش الله‌آبادی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، صفحه 139.