چهره واقعی کریم سنجابی و داریوش فروهر در سال 1357

تاریخ انتشار: 12 تير 1403

سند زیر به دیدگاه های «کریم سنجابی» و «داریوش فروهر» از چهره‌های جبهه‌ی ملی، راجع به مسائل جاری کشور در سال 1357 اختصاص دارد.

اوایل آبان 1357 دکتر سنجابی رئیس هیأت اجرایی جبهه ملی، برای شرکت در کنفرانس بین‌المللی سوسیالیست‌ها راهی کانادا شد. هدف سفر به سرانجام نرسید و سنجابی سر راه خود به پاریس رفت. نتیجه اقامت کوتاه در پاریس و ملاقاتش با رهبر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی به صدور اعلامیه سه ماده‌ای انجامید که به پیوستن ملیون به جناح مذهبی انقلاب و پذیرش آیت‌الله خمینی تصریح داشت. در همین زمان سایر رهبران جبهه ملی با توجه به خواست رژیم برای سازش با ملیون خواهان به دست گرفتن نخست‌وزیری سنجابی بودند. به دنبال بازگشت سنجابی از پاریس و قبل از مصاحبه وی و تشریح مواضع جبهه ملی، فروهر و سنجابی توسط مأمورین حکومت نظامی بازداشت شدند و حدود یک ماه در ویلایی در شمال شهر تحت نظر به سر می‌بردند. این امر در راستای بزرگ‌نمایی نقش و موقعیت آنها در برابر رهبری مذهبی انقلاب بود در طول این مدت مذاکراتی میان نامبردگان با ریاست ساواک صورت گرفت و شخص سنجابی با شاه نیز دیدار خصوصی داشت که در آن جلسه شاه به وی پیشنهاد نخست‌وزیری داد. سنجابی با توجه به شرایط موجود نتوانست این پیشنهاد را بپذیرد اما فردی دیگر از رهبران جبهه ملی یعنی شاپور بختیار این پیشنهاد را قبول کرد. از مفاد این گفتگوها می‌توان به کُنه واقعی آنها و اصولاً دیدگاه‌های جبهه‌ی ملی راجع به روحانیت و انقلاب پی برد. در کنار توصیه‌های آن‌ها در مورد نحوه‌ی برخورد دولت و ارتش با تظاهرات، آنچه که جلب نظر می‌کند مکنونات واقعی این افراد است. در قسمتی از این اظهارات آمده است:

«بازداشت ما دو نفر در ابتدای امر می‌توانست مقداری موجه باشد، اما هر چه زمان بگذرد میدان برای دیگران و به خصوص آخوندها خالی می‌ماند و ما از سازماندهی و ایجاد یک سازمان متشکل در مقابل آنان عقب خواهیم ماند. وقت آن فرا رسیده که جبهه‌ی ملی تلاش‌های خود را شدت دهد تا بتواند در آینده در مقابل آخوندها ایستادگی نماید.»