نخستین بررسی ساواک از حوزه علمیه قم در سال 1335

تاریخ انتشار: 23 مهر 1398

سازمان‌های اطلاعاتی ایران با وقوع کودتای انگلیسی ـ آمریکایی 28 مرداد 1332، دچار یک تحول نوین شدند به طوری که بعد از اجرای موفقیت‌آمیز کودتا و سقوط دولت دکتر محمد مصدق، سازمان‌های «ام. آی.6» و «سیا» به دلایلی مانند حفاظت از سلطنت پهلوی به عنوان یک دوست و متحد صددرصد قابل اعتماد در منطقه به نفع اسرائیل، مانعی در برابر شوروی سابق و نیز ضامن تأمین منافع آنان در ایران و منطقه، بلافاصله «فرمانداری نظامی تهران» را به ریاست سرتیپ تیمور بختیار تأسیس کردند. این تشکیلات با استفاده از غیرانسانی‌ترین روش‌های سرکوب، توانست یک اختناق گسترده را برای تحکیم پایه‌های حکومت محمدرضا در کشور حاکم سازد.

بختیار و نیروهای تحت امر وی در این دوران از کمک‌های علمی، فنی و تجربی افسران اطلاعاتی غربی و به ویژه آمریکایی‌ها، بهره بردند. به این ترتیب که مدت دو سال افسران ارتش و شهربانی ایران در داخل کشور تحت تعالیم مأموران «سیا» و «اف.بی.آی» قرار گرفتند. پس از سفر بختیار در سال 1334 به آمریکا، سالانه 250 افسر ایرانی طی مسافرت به آمریکا، به گذراندن دوره‌های آموزش ویژه مبارزه با گروه‌های چریکی و آشوب‌های اجتماعی پرداختند.

از اوایل سال 1335 مقدمات تشکیل ساواک آغاز شد و در 10 بهمن ماه آن سال قانون تأسیس ساواک به تصویب مجلس سنا رسید و در 23 اسفند 1335 با تصویب مجلس شورای ملی رسمیت یافت.

 چند برگ سند زیر جزء اولین گزارش‌های ساواک در باره حوزه علمیه قم است و این موضوع حساسیت دستگاه امنیتی به این نهاد دینی و مراجع و علمای آن حوزه را می‌رساند.

******

شماره: 34                                               تاریخ: 22  /  12  / 35

گزارش

محترماً با تقدیم عین سه برگ اطلاعیه واصله در مورد حوزه علمیه قم، به طوری که خاطرعالی مستحضر است اطلاعیه مزبور در تایید گزارش سرهنگ 2 رحمانی افسر این دایره که به مأموریت قم اعزام شده بود می‌باشد.

رئیس دایره ایلات و مذاهب

سرهنگ...

به عرض می‌رساند.

22  /  12  /  35

سرهنگ صمدیان‌پور

یک نسخه دیگر واصل و به عرض رسیده است. بایگانی شود.

******

حوزه علمیه قم

مرجع اول آقای حاج آقا حسین طباطبائی بروجردی به عنوان فرد اول شناخته شده‌ است. تعدادی بیش از پنجهزار نفر از طلاب مقیم قم اساس معیشت آنها به مساعدت آقای بروجردی منوط ‌می‌باشد ، که به هر طلبه‌ای بر حسب مدارج تحصیل و وضع خانوادگی ماهیانه نقدی و جیره جنسی( حواله نان) دارند.

طبقه بندی طلاب برحسب مدارک تحصیلی سه طبقه‌اند:

1 – طلبه محصل سطوح مقدماتی که مطابق است با دوره دوم دبیرستان.

2- طلبه محصل سطوح. مطابق است با دوره لیسانس

3- طلبه‌ای که درس خارج می‌خواند و آماده مقام اجتهاد است. مطابق است با دوره دکترا.

پرداخت شهریه به طلاب بدین شرح است:  

1 – طلبه مجرد مقدماتی             ماهی 120 ریال

2 – طلبه معیل مقدماتی                 ماهی 240 ریال

3 – طلبه تحصیل سطوح مجرد      ماهی150 ریال

4 – طلبه تحصیل سطوح معیل       ماهی300 ریال

5 – طلبه درس خارج مجرد         ماهی230 ریال

6 – طلبه درس خارج معیل          ماهی 450 ریال

هر فرد طلبه در هر درجه از تحصیل ماهیانه 5 من یا 15 کیلو حواله نان دارد.

برای عیال و هر اولاد پنج من نان  به وظیفه جنسی ماهیانه اضافه می‌شود.

بعضی از طلاب هستند که گاهی فوق‌العاده می‌گیرند. این فوق‌العاده از صد تا چهار صد و پنجاه ریال می‌شود.

آقای بروجردی به طلاب حوزه علمی خراسان، کرمانشاه، نجف اشرف و کربلا هم وظیفه نان را حواله می‌دهند و مرحوم حاجی سیدابوالحسن اصفهانی هم همین رویه را داشتند.

 آقای بروجردی دارای دو پیشکار هستند:

1 – آقای حاج احمد که مراقب امور شخصی آیت‌اله است.

آقای شیخ محمدحسین احسن که متصدی دفاتر طلاب و مباشر پرداخت است.

تعداد طلابی که درس خارج استفاده می‌کنند در حدود 1300 نفر می‌باشند که همیشه در محضر درس آیت الله در مسجد بالاسر در حدود هزار نفر حاضر می‌شوند.

مراجع و مدرسین و سران درجه دوم حوزه علمی قم که هر یک مقام اجتهاد و صاحب فتوی و مدرس علوم دین و مورد مراجعه مقلدین در بخشی از کشور می‌باشند به ترتیب مقام  و درجه و اهمیت به شرح زیر می‌باشند:

طلابی که در محضر درس هر یک از علماء شرکت می‌کنند به نحوه انحصار نیست بلکه در محضر درس چند مدرس شرکت می‌کنند زیرا بعضی از مدرسین در فقه سلطه دارند، بعضی در اصول قدرت بیان و تحقیق دارند، بعضی در علوم معقول واردتر است و به همین جهت طلاب برای استفاده بیشتر از چند حوزه تدریسی را انتخاب می‌نمایند.

علمایی که [به] عامل اجتماعی هم علاقه‌ای دارند:

1 – آقای سیدکاظم شریعتمداری

2 – آقای حاج‌ روح‌الله خمینی

3 – آقای سیدمحمد حسین قاضی طباطبایی

عموم علماء و مدرسین مخالف کمونیسم هستند ولی به دستگاه حاکمه کشور هم اعتقادی ندارند.

سه نفر آقایان فوق تبلیغات و فعالیت منطقی بر علیه کمونیزم را هم تعقیب می‌کنند.

هفته‌ای یک نفر در محضر آقای سید محمد حسین قاضی(طباطبایی) علاقمند و مستعد را برای تنظیم مقالات و تحقیق و انتقاد در عقاید مادی، اجتماعی تشکیل است و بحث و گفنگو صورت می‌گیرد و به همین جهت معظم‌له تالیفات متعددی در این زمینه دارد.

ملاحظات زیر قابل بررسی و تحقیق است:

1 – گروه زیادی از طلاب فراریان نظام وظیفه هستند که به امید سنگر مصونیت از بخش‌های مختلف به حوزه قم رو می‌آورند و به تحصیل علوم دینی می‌پردازند.

2 – شهریه و کمکی که در حوزه قم به آنها می‌شود کافی برای تأمین معیشت نیست و اغلب از وطن خود و خانواده خود کمک دریافت می‌دارند یا در ایام ماه رمضان و محرم و صفر از منبر دستمزدی به دست می‌آورند.

3  - به علت رسوخ لزوم تبعیت از احکام اسلام قوانین موضوعه را موافق دین نمی‌دانند.

4 – چون ایام ماه رمضان و محرم و صفر درس تعطیل است طلاب به وطن خود مراجعت می‌کنند تا از منبر و وجوه بریه کمک خرجی به دست آورند و بدین جهت مجموع افکار و نظریاتی که در این مدت در حوزه‌های قم منعکس شده در شهرستان‌ها انتقال یافته و زمینه فکر طبقات حقیقی مردم دین‌دار می‎شود.

پیشنهاد:

اگر در تهران سازمان دینی به وجود آید و از مقدورات فعلی مثل مسجد سپهسالار، دستگاه تولیت قم، دستگاه تولیت آستانه، در حوزه علمیه قم پرتواندازد، می‌توان غیرمستقیم این حوزه را تحت تأثیر ابهامات مفید قرارداد و بیش از هر دستگاه تبلیغاتی برای ارشاد و رهبری افکار عمومی بخش مهمی از مردم کشور اقدام نمود.

تعداد مشاهده: 2345