کارشکنی‌های ساواک و آقای سیدکاظم شریعتمداری در فعالیت‌های مجله درس‌هائی از مکتب اسلام

تاریخ انتشار: 08 ارديبهشت 1399

«درس‌هایی از مکتب اسلام نخستین نشریه رسمی حوزه علمیه قم است که از آذر ۱۳۳۷ش تاکنون به صورت ماهنامه منتشر شده است. در سال‌های پیش از انقلاب، نشریه درس‌هایی از مکتب اسلام که بعدها به «مکتب اسلام» مشهور شد از معدود نشریات حوزوی بود که می‌کوشید اندیشه‌های نو مذهبی را به مشتاقان عرضه کند. این نشریه که از حمایت آیت‌الله العظمی بروجردی برخوردار بود، در زمینه‌های دینی، علمی و اجتماعی فعالیت داشت. مهم‌ترین ویژگی مجله، آموزش و روشنگری و تربیت عملی جوانان اسلام‌گرایی بود که در روند شکل گیری انقلاب تاثیرگذار بودند. مکتب اسلام توانست بخش زیادی از نیازهای دینی پیش از انقلاب را برآورده کند و مورد استقبال گسترده مردم قرار گیرد.

این مجله در آذر سال ۱۳۳۷ش توسط: آیات عظام و حجج اسلام: ناصر مکارم شیرازی، امام موسی صدر، جعفر سبحانی، سید عبدالکریم موسوی اردبیلی، مجدالدین محلاتی، حسین نوری همدانی، محمد واعظ‌زاده خراسانی، سید مرتضی جزائری و علی دوانی پایه‌گذاری گردید. هر چند پیش از آن نیز چندین نشریه در زمینه‌های دینی منتشر می‌شد ولی هیچ‌کدام از آن‌ها به طور رسمی وابسته به حوزه نبود. در اساسنامه این مجله آمده است این مجله «زیر نظر یکی از مراجع عالی قدر حوزه علمیه قم [سیدکاظم شریعتمداری] و با همکاری دو هیئت علمی و مالی مرکب از ده تن از دانشمندان جوان و روشنفکر حوزه علمیه و ده تن از بازرگانان خیراندیش و روشن دل تهران تأسیس گردید.»

در سال اول انتشار مجله، سید موسی صدر مسئول اصلی مجله بود. پس از آن تا سال ۱۳۶۶ش آیت‌الله مکارم شیرازی صاحب امتیاز و مسئول مجله بود و از آن تاریخ تاکنون این مسئولیت بر عهده آیت‌الله جعفر سبحانی است. سردبیر فعلی نشریه حجت‌الاسلام مهدی پیشوایی است.

نسل اول: نخستین هیئت تحریریه مکتب اسلام، همان پایه‌گذاران آن بودند که در کنار آنها شخصیت‌ها و بزرگانی همچون جضرات آیات سید محمدحسین طباطبائی، لطف‌الله صافی گلپایگانی، سیدموسی شبیری زنجانی، محمد موحدی لنکرانی، علی احمدی میانجی، احمد آذری قمی، سید مهدی روحانی، شهاب‌الدین اشراقی، شهید محمدجواد باهنر، سید غلامرضا سعیدی و... نیز با مجله همکاری داشتند.

نسل دوم: یک سال پس از انتشار مجله و با استعفای چند نفر از هیئت تحریریه اصلی، گروهی تحت عنوان هیئت تحریریه فرعی به کمک نشریه آمدند که عبارت بودند از: عباسعلی عمید زنجانی، علی حجتی کرمانی، سیدهادی خسروشاهی، حسین حقانی زنجانی، زین‌العابدین قربانی، محمد مجتهد شبستری، رضا گلسرخی کاشانی و یعقوب جعفری.

نسل سوم: پس از چند سال برای تکمیل کادر مجله و به علت اشتغالات گوناگون اعضای اصلی، افراد دیگری به عضویت تحریریه مجله درآمدند از جمله: داود الهامی، مهدی پیشوایی، عقیقی بخشایشی، خیرخواه، دوست محمدی و حسنی.

در حال حاضر اعضای هیأت تحریریه مجله عبارتند از: احمد بهشتی، مهدی پیشوایی، یعقوب جعفری، محمود حکیمی و غلامرضا گلی زواره‌ای.

پس از انتشار مجله مکتب اسلام، حدود سی نامۀ اعتراض‌آمیز برای آیت‌الله العظمی بروجردی ارسال شد تا از انتشار آن جلوگیری شود ولی ایشان در مقابل همۀ آنان ایستاد و از ادامه انتشار مجله پشتیبانی کرد.

در مراحل نخست توزیع و فروش مجله، مردمی بود و مساجد، هیئت‌های مذهبی و مراکز فرهنگی، پایگاه نشر آن بودند و به همین دلیل مجله از انتشار گسترده‌ای برخوردار شد. شماره اول نشریه ابتدا در هزار نسخه چاپ شد ولی به خاطر استقبال زیاد، چندبار تجدید چاپ گردید و به تدریج شمارگان آن افزایش یافت و به ۱۲۰ هزار رسید.

مجله مکتب اسلام برای آنکه بتواند به فعالیت خود ادامه دهد، به هیچ وجه به مسایل نهضت و انقلاب نمی‌پرداخت ولی به علت موضع‌گیری در برابر اوضاع فرهنگی جامعه چندین بار توقیف شد که با حمایت و سفارش آیت‌الله العظمی بروجردی رفع توقیف گردید. از جمله پس از انتقاد صریح از مواضع ضد دینی رژیم پهلوی در مسئله کشف حجاب، حساسیت‌هایی ایجاد شد و مجله برای نخستین بار در سال ۱۳۴۰ توقیف گردید. سال ۱۳۴۱ نیز به علت نشر سرمقاله‌ای درباره مفاسد آزادی‌های نامشروع ناشی از کشف حجاب، به مدت دو ماه توقیف شد. در سال ۱۳۵۵ نیز مجله به مدت شش ماه توقیف شد ولی با وساطت علمای حوزه علمیه قم و بعضی از روحانیون با نفوذ تهران، رفع توقیف شد.»[1]

علاوه بر کارشکنی‌های ساواک در جهت نشر مجله مکتب اسلام، افرادی مانند آقای سیدکاظم شریعتمداری و برخی از افراد دفترش مانند داماد ایشان احمد عباسی[2] و شیخ غلامرضا زنجانی[3] (در ساواک با نام مستعار ابهری) پیشکار وی نسبت به پیشرفت کار مجله حسادت می‌ورزیدند و از طرفی به دلیل وابستگی به رژیم پهلوی و ضدیت با امام خمینی، روش و منش مجله را که توسط شاگردان حضرت امام(ره) پیگیری می‌شد برنمی‌تابیدند و به وسایل مختلف چوب لای چرخ مجله می‌گذاشتند و متأسفانه به دلیل همین اطاعت از نفسانیاتی چون خودخواهی‌، زعامت و جاه طلبی‌ با ساواک همسو و همراه می‌گشتند.

اسناد زیر گوشه‌ای از وقایع آن سال‌ها در باره مجله مکتب اسلام است که امید است با تلاش پژوهشگران زوایای بیشتری از آن به صورت مستند برای ثبت در تاریخ معاصر به جامعه عرضه گردد.

 

*****

 

شماره: 3167 / 19 ط                                 تاریخ: 25 / 10 / 1340

 

فرمانداری شهرستان قم

 پیرو شماره 2700 / 19 ط – 27 / 9 / 40 چون به موجب رأی کمیسیون مطبوعات در جلسه مورخ 23 دیماه 1340 آقای ناصر مکارم شیرازی که درخواست صدور امتیاز مجله درسهائی از مکتب اسلام را نموده، واجد شرایط مقرر در ماده 3 لایحه قانونی مطبوعات مصوب مردادماه 1334 شناخته شده بنابراین امتیاز مجله مذکور به نام مشارالیه تصویب می‌گردد و انتشار آن با روش علمی . ادبی و ترتیب ماهانه در شهرستان قم از این تاریخ بلامانع است. دستور فرمائید مراتب را به تقاضا کننده ابلاغ نمایند.

وزیر کشور[سپهبد سیدصادق امیرعزیری]

 

رونوشت پیرو شماره 2700 / 19 ط – 27 / 9 / 40 جهت اطلاع سازمان اطلاعات و امنیت کشور ارسال می‌گردد. وزیر کشور

رونوشت برابر اصل است.

 

 

*****

 

از: 325                                                            به: مقامات ساواک به ترتیب سلسله مراتب

 

موضوع: مجله درس‌هایی از مکتب اسلام

گزارش

محترماً استحضار می‌رساند:

 ساواک فارس طی تلگرافی به تاریخ 11 /  1 /  44 استعلام نموده که انتشار مجله درس‌هایی از مکتب اسلام در حوزه استحفاظی این ساواک بلامانع است یا بایستی از توزیع آن جلوگیری شود.

تیمسار ریاست ساواک ذیل تلگراف پی‌نوشت فرموده‌اند: (این کتاب مربوط به کدام دسته از مراجع مذهبی است).

در اجرای امر تیمسار ریاست ساواک به عرض می‌رساند: مجله مزبور به مدیریت ناصر مکارم شیرازی با روش علمی و دینی و ترتیب ماهیانه در شهرستان قم منتشر می‌گردد.

شخص نامبرده طبق سوابق موجود در پرونده انفرادی از دسته روحانیون طرفدار آیت‌الله خمینی بوده که در تاریخ 15 خرداد 42 مردم را به تحریک و بلوا علیه لوایح ششگانه اعلیحضرت همایون شاهنشاهی تشویق و تحریض می‌نمود که از همان تاریخ تا روز 28 /  4 / 42 بازداشت بوده است.

مجله درس‌هایی از مکتب اسلام دارای امتیاز بوده که به علت عدم رعایت مواد لایحه قانونی مطبوعات چون وارد مباحث اجتماعی و انتقادی می‌گردید و تذکرات مقامات در وی مؤثر واقع نمی‌شد وزارت کشور در تاریخ 13 /  10 /  41 به فرمانداری قم اعلام نمود از انتشار آن جلوگیری و مراتب را به دادسرای محل جهت اقدام قانونی ارجاع نمایند و ساواک به منظور لغو امتیاز مجله درس‌هایی از مکتب اسلام مکاتباتی با وزارت کشور نمود لیکن در تاریخ 7 /  10 /  42 به دستور آقای علم نخست‌وزیر وقت وزارت کشور اجازه انتشار آن را صادر نمود.

مجله مذکور پس از رفع توقیف در اولین شماره در بین مقالات جمله تحریک‌آمیزی درج نمود که مجدداً به وی تذکر داده شد و از آن به بعد دیگر مطالب مورد ایرادی در مجله مشاهده نشده.

مراتب جهت استحضار به عرض می‌رسد.

 

تهیه‌کننده. داوری 

رئیس بخش 325. فردوس 

رئیس اداره دوم عملیات

مدیرکل اداره سوم

اصل در پرونده 500 / م جلد 2 بایگانی است. بایگانی شود. 19 /  1 /  44

 

 

*****

 

[شماره:] 1256 /  21                                 [تاریخ:] 20 /  4 / 1345

ساواک قم

موضوع: درس‌هایی از مکتب اسلام

 درس‌هایی از مکتب اسلام در حدود سال 1327 به منظور تبلیغ دین اسلام و آشنا نمودن مردم به قوانین اسلام زیر نظر ناصر مکارم شیرازی در قم تأسیس شد و اعضای هیئت تحریریه سابق آن آقایان: موسی صدر. مجدالدین محلاتی. مرتضی جزایری. شیخ حسین نوری. سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی. محمد واعظ‌زاده خراسانی. دکتر محمد مفتح بودند و فعلاً تعداد آنان 11 نفر و عبارت از: آقایان ناصر مکارم شیرازی (صاحب‌امتیاز). جعفر سبحانی تبریزی. علی دوانی. محمد مجتهد شبستری. سیدهادی خسروشاهی. عبدالمجید رشیدپور. محمد حقانی زنجانی. زین‌العابدین قربانی گیلانی. محمد کرمی (اهل خوزستان). رضا گلسرخی کاشی و علی حجتی کرمانی می‌باشند. مکتب اسلام در سابق مقدوراتی در اختیار نداشته و مخارج چاپ و نشر مجله توسط آقای شریعتمداری و بعضی از تجار تهران تأمین می‌شد ولی فعلاً در اغلب از شهرستان‌ها و حتی کشورهای خارج شعبه دارد و مخارج چاپ و نشر آن از فروش مجله که تیراژ آن بالغ بر 25 هزار جلد است به دست می‌آید. مسئول مستقیم چاپ و توزیع مجله آقای ناصر مکارم و رئیس دفتر حاج محمدحسین احسن می‌باشند. محل چاپ مجله چاپخانه حکمت قم به مدیریت یحیی برقعی می‌باشد. مجله معمولاً پس از چاپ در دفتر بسته‌بندی شده و سپس به نمایندگی‌های شهرستانی و خارج از کشور که عموماً افتخاری هستند ارسال می‌گردد. ضمناً دفتر مجله مکتب اسلام از نظر تبادل نظر با سایر مجامع علمی و دینی منجمله شرکت انتشار در تهران خیابان باب همایون تماس دارد و اغلب با هم کتب علمی و دینی مبادله می‌نمایند.

 

اصل در پرونده م - 500 بایگانی است. در پرونده ناصر مکارم شیرازی بایگانی شود. 23 / 5

 

 

*****

 

شماره: 1563 / 21                                             تاریخ: 26 /  3 / 1348

 

موضوع: دارالتبلیغ اسلامی قم

 اخیراً اختلافات شدیدی بین آیت‌اله شریعتمداری و عده‌ای از هیئت تحریریه مکتب اسلام از جمله ناصر مکارم شیرازی. سیدهادی خسروشاهی. رضا گلسرخی و جعفر سبحانی بروز کرده است. علت بروز این اختلاف یکی تغییر نام کتابخانه مکتب اسلام به کتابخانه دارالتبلیغ توسط شریعتمداری می‌باشد ضمناً چون آقای شریعتمداری مصطفی زمانی را به مدیریت کتابخانه دارالتبلیغ تعیین و نیز از هیئت تحریریه خواست که مقالات مصطفی زمانی را در مجله مکتب اسلام درج نمایند لذا این امر موجبات نارضایتی افراد فوق را فراهم و با اقدام آقای شریعتمداری مخالفت نمودند و در نتیجه مصطفی زمانی مجدداً از مدیریت کتابخانه برکنار شد و روز 24 /  3 /  48 سیدهادی خسروشاهی به منزل شریعتمداری مراجعه و با وی آشتی نمود لکن روابط سایرین با شریعتمداری تغییری نیافته است.

نظریه منبع. نظری ندارد.

نظری رهبر عملیات. مفاد گزارش صحت دارد. بروز اختلاف بین آقای شریعتمداری و هیئت تحریریه مکتب اسلام بیش از حد باعث خوشحالی گلپایگانی و اطرافیان وی گردیده و نامبردگان از این فرصت جهت تضعیف موقعیت شریعتمداری بهره‌برداری می‌نمایند.

نظریه امنیت داخلی. مفاد گزارش صحیح و وجود اختلافات را تصدیق و نظریه رهبر عملیات مورد تأیید است. قسمتی از این اختلافات مربوط به این موضوع و قسمت دیگر ارتباط به مطالب دیگری دارد.

رئیس ساواک. نظر رهبر عملیات مورد تأیید است.

رونوشت برابر اصل است. اصل در پرونده 215224 بایگانی است. در پرونده ناصر مکارم شیرازی بایگانی شود.

 

 

*****

 

از: 20 ﻫ 3                                                       تاریخ: 7 /  8 / 1349

به: 316                                                        شماره: 17838 / 20 ﻫ 3

 

موضوع: مجله مکتب اسلام

 شایع است که بین آیت‌الله شریعتمداری و ناصر مکارم صاحب ‌‌امتیاز مجله مکتب اسلام در قم اختلاف شدیدی پیدا شده و ناصر مکارم کناره‌گیری کرده است. فعلاً مجله مذکور در تهران به وسیله مسئولین مجله خواندنیها چاپ می‌شود. ضمناً یک جلد اساسنامه مجله مکتب اسلام به‌ پیوست ایفاد می‌گردد.

نظریه شنبه. شنبه نظری ندارد.

نظریه یکشنبه. یکشنبه نظری ندارد.

نظریه چهارشنبه. نظری ندارد.

 

1 . رونوشت برابر اصل است. 2 . اصل در پرونده 251629

به پرونده ناصر مکارم شیرازی ضمیمه گردد.

 

 

*****

 

از: 20 ﻫ 3                                        تاریخ: 21  / 8 / 1349

به: 316                                        شماره: 64859 / 20 ﻫ 3

 

موضوع: اختلاف بین آیت‌اله شریعتمداری و ناصر مکارم

 سیدمحمد سعیدی در یک مذاکره خصوصی اظهار نمود: در قم بین آیت‌اله شریعتمداری و ناصر مکارم اختلاف شدیدی روی داده است. ناصر مکارم خود را صاحب امتیاز مجله مکتب اسلام می‌داند و از اساسنامه‌ای که فعلاً از طرف مجله مکتب اسلام منتشر و قیدگردیده که ناصر مکارم حق امتیاز خود را به هیئت علمیه که متصدی مجله مکتب اسلام و در رأس آن کاظم شریعتمداری است واگذار کرده، اظهار بی‌اطلاعی نموده و در قم شایع شده که اساسنامه منتشره جعلی است.

نظریه شنبه. شنبه نظری ندارد.

نظریه یکشنبه. یکشنبه نظری ندارد. آسای

نظریه چهارشنبه. نظری ندارد. نگهبان

اداره کل سوم 21 / 8 / 49

 

 

*****

 

[از:] 316                                        تاریخ: 23 /  8 / 1349

 

درباره: اظهارات ابهری

 محترماً به استحضار عالی می‌رساند.

آقای ابهری در تماسی که گرفته پیشنهاد نموده:

الف. امتیاز مجله مکتب اسلام که به نام ناصر مکارم شیرازی می‌باشد لغو و به نام دارالتبلیغ اسلامی امتیاز صادر شود.

توضیح: در مورخ 31 /  6 /  49 مشارالیه در شرفیابی به حضور تیمسار ریاست ساواک تقاضا نموده بود که امتیاز مجله به نام داماد آیت‌اله شریعتمداری صادر که مراتب طی گزارشی به عرض رسید و پیشنهاد گردید چنانچه این موضوع عملی گردد موجب تبلیغات سوء علیه آیت‌اله شریعتمداری و متزلزل شدن موقعیت او خواهد شد.

ب. تقاضا نموده که به ساواک کرمانشاه ابلاغ گردد که در محل با آقای امینی نماینده آیت‌اله میبدی مقیم کرمانشاه تماس داشته باشند و میبدی را در قبال شیخ عبدالجلیل جلیلی به نحو غیرمستقیم تقویت نمایند.

توضیح: در اجرای امر قبلاً به ساواک کرمانشاه ابلاغ شده ضمن ایجاد محدودیت جهت جلیلی مساعدت‌های لازم را برای میبدی فراهم آورند. در صورت تصویب در مورد تماس با آقای امینی نیز توجه ساواک کرمانشاه جلب شود.

پ. سیدمهدی گلپایگانی فرزند آیت‌اله گلپایگانی و طلبه‌ای به نام رضا ساده‌دل دارای اسلحه کمری هستند که وجود سلاح نزد دو نفر مزبور به مصلحت نیست و اصلح است با بازرسی از منزل آنان اسلحه مورد بحث ضبط شود.

اقدامات انجام ‌شده: از ساواک قم خواسته شد نسبت به انجام تحقیقات اقدام تا در صورت تأیید موضوع وجود اسلحه نزد نامبردگان مراتب را اعلام تا تصمیم مقتضی اتخاذ شود.

ت. لطفی شغل کتابفروش در بازار تهران و همچنین ابوالقاسم آشتیانی مقیم قم نمایندگان آیت‌اله خویی و از مقسمین وجوه شرعیه خویی در تهران و قم می‌باشند که فعالیت‌های آنان به نفع خوبی موجب تقویت و تثبیت موقعیت وی خواهد شد.

اقدامات انجام ‌شده: مراتب به ساواک‌های تهران و قم منعکس تا چنانچه موضوع صحت داشت به نحو مقتضی از از ادامه فعالیت‌هایشان جلوگیری شود.

محترماً به عرض می‌رساند: در صورت تصویب در مورد بند الف با وزارت اطلاعات مذاکره گردد.

به عرض ریاست ساواک رسید. تاریخ 28 / 8 / 49

[نصیری:] 1 . در مورد بند الف مذاکره شود. 2 . در مورد شیخ جلیلی که اکنون رفتارش مساعد است در صورت صحت او را نباید ناراحت کرد.

 

 

*****

 

از: 21                                               تاریخ: 19 /  1 / 1350

به: 312                                                 شماره: 1218 /  21

 

موضوع: ناصر مکارم شیرازی

عطف 5317 -316 – 20 /  12 /  49

 روز 8 /  1 /  50 ناصر مکارم شیرازی در منزل خود در پاسخ سئوالی که در زمینه انتشار مجله مکتب اسلام از وی شد اظهار داشت که: حاضر نیستم مجله مکتب اسلام را مستقلاً منتشر کنم چون در مقابل دارالتبلیغ واقع می‌شود و مردم می‌گویند آخوندها دعوایشان شده و صلاح نیست. و افزود که: شریعتمداری برای گرفتن امتیاز مجله به نام دامادش که برادر زن شیخ غلامرضا زنجانی است اقدام کرده و گویا کارش تمام شده منتها امتیاز ما به نام درس‌هایی از مکتب اسلام است ولی اینها به نام مکتب اسلام امتیاز گرفته‌اند.

مکارم گفت دستگاه شریعتمداری در حوزه شایع کرده‌اند که مکارم اصلاح کرده و دو مرتبه آمده ولی من ناراحت نشدم زیرا این اتهام را می‌شود رفع کرد زیرا وقتی که من در مجله مکتب اسلام مقاله ننویسم و در دارالتبلیغ درس ندادم همه می‌دانند که این دروغ است و اضافه کرد: من فعلاً تصمیم دارم خدمات دیگری غیر از مجله بکنم از جمله چند کتاب نوشتم که هنوز چاپ نشده است (نام کتاب‌ها را نبرد) و سپس افزود که: دارالتبلیغ می‌خواست جای مرا به وسیله محمدجواد مغنیه پر کند ولی نتوانست.

در مورد ماندن در قم اظهار داشت که: فعلاً درس شروع کرده‌ام و تا نزدیک اربعین در قم هستم و اربعین طبق معمول به مدت ده روز می‌روم برای تبلیغ.

نظریه شنبه. مکارم مدت‌هاست که برای تبلیغ به آبادان می‌رود.

نظریه یکشنبه. مفاد گزارش صحیح است. مکارم با شکست روبرو شده و فعلاً سکوت کرده است مراقبت از وی ادامه دارد.

نظریه سه‌شنبه. مفاد گزارش صحیح است. مکارم به سیاست مقابله شریعتمداری نسبت به خود واقف و از این شکست قلباً ناراحت است ولی ایستادگی در مقابل شریعتمداری را معقول نمی‌داند و این سکوت او بی‌مأخذ نیست.

نظریه 21. به علت تماس مستقیمی که مکارم با شریعتمداری در سال‌های زیاد دارد به طرز فکر و همچنین قدرت او به خوبی واقف است لذا به هیچ وجه صلاح نمی‌داند با وی مبارزه کند و فعلاً کمین کرده تا به موقع جبران نماید.

آقای محمودی. بهره‌برداری شود. 26 / 1

بایگانی شود. 3 / 2

 

 

*****

 

از: 312                                                 تاریخ: 25 / 5 / 1350

 

گزارش

درباره: مجله درسهایی از مکتب اسلام

 محترماً معروض می‌دارد.

منظور: اتخاذ تصمیم در مورد صدور پروانه مجله «پیام اسلام به نسل جوان» به نام ناصر مکارم شیرازی.

سابقه: به طوری که استحضار دارند امتیاز مجله درسهایی از مکتب اسلام قبلاً به نام ناصر مکارم شیرازی بوده که به فرموده تیمسار ریاست ساواک امتیاز مجله مزبور لغو و به نام دارالتبلیغ اسلامی قم صادرگردیده و مراتب در کمیسیون مورخه 2 / 9 / 49 متشکله وزارت اطلاعات مطرح و ضمن تماس با تدین، معاون مدیر کل مطبوعات، امتیاز مجله به احمد عباسی داماد آیت‌اله شریعتمداری داده شد. ضمناً چندی قبل وزارت اطلاعات نظر ساواک را در مورد تقاضای ناصر مکارم به منظور تغییر نام مجله مزبور به «پیام اسلام به نسل جوان» خواستار گردیده بود که مراتب طی گزارشی به عرض رسید و مقرر گردید: « فعلاً جواب داد نشود و اگر مجدداً سؤال گردید جواب داده شود موضوع تحت بررسی است و متعاقباً جواب داده خواهد شد.» که به همین نحو اقدام شد.

اینک فلسفی ضمن تماس تلفنی تقاضا داشته که امتیاز و پروانه مجله «پیام اسلام به نسل جوان» به نام ناصر مکارم شیرازی صادر گردد. در نتیجه مراتب توسط ابهری به اطلاع آیت‌اله شریعتمداری رسید که مشارالیه نیز با این امر مشروط به این که ناصر مکارم با هزینه شخصی مجله را منتشر و از پرسنل مجله درسهایی از مکتب اسلام استفاده ننماید موافقت کرده است.

نظریه:

با عرض مراتب فوق و اینکه آیت‌اله شریعتمداری با دادن امتیاز و صدور پروانه مجله پیام اسلام به نسل جوان به ناصر مکارم مخالفتی ندارد لذا در صورت تصویب با صدور پروانه مجله مزبور به نام ناصر مکارم موافقت شود.

اقدام کننده. وثوقی

رئیس بخش 312. ازغندی

معاون اداره یکم عملیات و بررسی. مبینی

رئیس اداره یکم عملیات و بررسی. جوان

پی‌نوشت تیمسار مدیریت کل: « برابر نظریه اقدام گردد.»

در پرونده شماره بایگانی شود.

 ثابتی 26 / 5 / 50

 

 

 

*****

 

از: ساواک قم                                                        تاریخ: 20 /  3 / 1352

به: مدیریت کل اداره سوم 312                                        شماره: 431 / 21

 

درباره: جمعیت خیریه

عطف به شماره 1575 /  312 - 24 /  2  / 51

 ساعت 2130 روز 15  / 3 /  52 برابر قرار تلفنی با آیت‌اله شریعتمداری ملاقات به عمل آمد. ایشان اظهار داشتند که ناصر مکارم شیرازی به وسیله دکتر مهاجرانی و موسوی واعظ شاه‌ عبدالعظیمی درصدد است که برای مؤسسه جمعیت خیریه نجات نسل جوان کسب مجوز نموده و شخصیت حقوقی ایجاد نماید. با توجه به این که نامبرده و تمام افرادی که با وی در این زمینه همکاری دارند از طرفداران خمینی بوده و در نظر دارند محل موصوف را در پوشش تبلیغات اسلامی پایگاهی به منظور اجرای برنامه‌های سوء خود قرار دهند، اعطای چنین مجوزی به مصلحت نمی‌باشد زیرا چنانچه منظور مکارم فعالیت در جهت تبلیغات اسلامی مفید است می‌تواند مقالات خود را وسیله مجله مکتب اسلام که شعباتی نیز دارد منتشر نماید. با امعان نظر به مفاد امریه شماره 629 /  341 – 2 /  3 /  52 آن اداره کل، موضوع تلاش مکارم جهت کسب مجوز مورد تأیید و به استحضار می‌رساند با بررسی‌هایی که وسیله این سازمان به عمل آمده، وجود اینگونه مؤسسات در منطقه حساس قم بالاخص ایجاد آن به وسیله این نوع عوامل افراطی، با توجه به اوضاع و احوال فعلی در حال حاضر به هیچ وجه به مصلحت نبوده و بایستی به هر کیفیت از تأسیس آن جلوگیری به عمل آید. مقرر فرمایید توجه مقامات مسئول را به این نکته جلب و نتیجه را امر به ابلاغ فرمایند.

رئیس ساواک قم. مهران

آقای وثوقی. بهره‌برداری فرمایید.

جلد 2 ارائه شود.

 

 

*****

 

تاریخ: 14 /  6 / 1352

گزارش

درباره: جمعیت خیریه مرکز مطالعات اسلامی و نجات نسل جوان

 محترماً به استحضار می‌رساند:

در اجرای اوامر صادره (که با راهنما مشخص گردیده) به استحضار می‌رساند که دو نفر از مؤسسین جمعیت فوق‌الذکر (ناصر مکارم شیرازی. جعفر سبحانی) دارای سابقه مضره سیاسی هستند و یک نفر دیگر فاقد سابقه می‌باشد.

موضوع تأسیس جمعیت فوق‌الذکر که مورد مخالفت آیت‌الله شریعتمداری نیز می‌باشد قبلاً به استحضار رسیده که مقرر شده به سازمان اوقاف پاسخ مخالف داده شود. در اجرای اوامر صادره به همین نحو اقدام شده است.

مراتب استحضاراً معروض می‌گردد.

رئیس بخش 312. خدایاری 

رئیس اداره یکم عملیات و بررسی. عطارپور 

ملاحظه شد. ثابتی 15 /  6 /  52

 

 

*****

 

از: 347                                            تاریخ: [17 /  6 / 1353]

گزارش

درباره: مجله درسهایی از مکتب اسلام به صاحب ‌امتیازی ناصر مکارم شیرازی

 محترماً به عرض می‌رساند

سابقه: در اجرای اوامر مدیریت کل مبنی بر اینکه ساواک قم درباره مطالب تحریک‌آمیز مجله مزبور از ناصر مکارم شیرازی تحقیق و به وی ابلاغ گردد که شخصاً فرد دیگری را به عنوان صاحب امتیاز مجله یاد شده به وزارت اطلاعات و جهانگردی معرفی نماید، اقدام و مشارالیه در پاسخ اظهار داشت که: «به خاطر علاقمندی به ادامه انتشار این مجله به نام شیعه، حتی‌المقدور سعی می‌کند مطالب نامناسبی در آن درج نگردد و راه اعتدال را در پیش گیرد و از این رو بی‌توجه به تلفن‌ها و نامه‌های افراد ناشناسی که از سبک مجله انتقاد و آن را تخدیرکننده می‌نامند به این روش ادامه داده و طرفداران آن هم افرادی معتدل می‌باشند، لذا هرجا لازم بود تذکر داده شود تا این چراغ هدایت خاموش نگردد.» همچنین نامبرده در مورد واگذاری امتیاز مجله اظهار داشت که: از این بابت شخصاً نگرانی ندارد زیرا مجله برای او یک هدف و یک وظیفه شرعی و دینی است، لیکن کسی را که بتواند این کار را ادامه داده و علاوه بر توانائی آمادگی نیز داشته باشد نمی‌شناسد.

با توجه به مراتب بالا لزوماً خلاصه‌ای از چگونگی وضع امتیاز مجله درسهایی از مکتب اسلام و وضع مدیریت آن از زمان واگذاری امتیاز نشریه مذکور در تاریخ 25 /  10 /  40 به نام ناصر مکارم شیرازی توسط وزارت کشور صادر و پس از آن به مدیریت مشارالیه منتشر می‌گردید تا اینکه به علت افکار منحرف وی و مطالب نامناسب مجله، در اجرای اوامر تیمسار ریاست معظم ساواک مبنی بر عدم صلاحیت ناصر مکارم شیرازی برای ادامه انتشار نشریه مذکور مراتب در کمیسیون‌های مورخ 1  / 6 /  49 و 7 /  9 /  49 متشکله در وزارت اطلاعات و جهانگردی مطرح و نیز پس از توافق آیت‌اله شریعتمداری با ناصر مکارم شیرازی در زمینه کناره‌گیری او از مدیریت مجله، با مدیریت احمد عباسی داماد آیت‌اله شریعتمداری موافقت گردیده است. متعاقب آن در اجرای اوامر تیمسار ریاست معظم ساواک با تقاضای آیت‌اله شریعتمداری دایر بر اینکه اجازه داده شود ناصر مکارم شیرازی هر سه ماه یک شماره مجله را با مدیریت خود و هزینه شخصی منتشر سازد موافقت گردید و اوایل امر مجله درسهایی از مکتب اسلام دو شماره با مدیریت احمد عباسی و یک شماره به مدیریت ناصر مکارم شیرازی منتشر می‌شد لیکن به تدریج ناصر مکارم شیرازی مدیریت و نظارت کامل بر مندرجات نشریه را به دست گرفته و مجله هر ماه با مسئولیت وی انتشار یافته و در شماره‌های آخر آن نیز بدون توجه به تذکرات مکرر ساواک مطالب بی‌اساس و تحریک‌آمیزی درج شده است.

مضافاً معروض می‌گردد که وزارت اطلاعات و جهانگردی در تاریخ 12  / 2 /  50 با تقاضای احمد عباسی مبنی بر صدور امتیاز مجله ماهانه دیگری به نام مکتب اسلام، با روش دینی، علمی و اخلاقی، جهت متقاضی موافقت کرده است. لیکن این نشریه جدید از ابتدا به ندرت منتشر شده و یکبار نیز مسئولین مجله با استفاده از این امتیاز نشریه‌ای به نام الهادی به زبان عربی انتشار داده‌اند که وزارت اطلاعات و جهانگردی از ادامه این کار جلوگیری نموده است.

نظریه. با عرض مراتب فوق و با توجه به اینکه ناصر مکارم شیرازی بر خلاف ادعای خود راه اعتدال را نپیموده و به تذکرات ساواک نیز توجه چندانی نداشته و از طرفی حاضر به واگذاری امتیاز مجله درسهایی از مکتب اسلام نمی‌باشد و از طرفی نامبرده جزو نویسندگان منحرفی است که توسط وزارت اطلاعات و جهانگردی از فعالیت آنها جلوگیری شده، پیشنهاد می‌گردد تا در صورت تصویب:

1. توسط وزارت اطلاعات و جهانگردی امتیاز مجله درسهایی از مکتب اسلام، مانند نشریات دیگری که صاحبان امتیاز آنها صلاحیت فعالیت مطبوعاتی نداشته و از انتشار آن جلوگیری شده، لغو گردد.

2. ساواک قم با آیت‌الله شریعتمداری مذاکره و با اشاره به لغو امتیاز مجله درسهایی از مکتب اسلام اضافه گردد که برای نشر مطالب مورد نظر از امتیاز مجله مکتب اسلام به نام احمد عباسی و مدیریت او استفاده نمایند بدون اینکه ناصر مکارم شیرازی دخالتی در امر طبع و نشر آن داشته باشد.

زرگران 17 / 6 / 53

رئیس دایره. کنگرلو 17 / 6 / 53

رئیس بخش 347. احسنی 17 / 6 / 53

رئیس اداره چهارم عملیات و بررسی. ابراهیمی 17 / 6

ابتدا به آیت اله شریعتمداری گفته شود که مجله مکتب اسلام را دایر نماید. پس از انتشار یک شماره، درسهایی از مکتب اسلام توقیف شود. بار دیگر ساواک قم مکارم را احضار و ابلاغ شود اگر واگذار ننماید مجله توقیف می‌شود. ثابتی 19 / 6 / 53

 

 

*****

 

از: اداره کل سوم 347 تاریخ: 23 / 6 / 53               به: ریاست ساواک قم شماره: 776 / 347

 

درباره: مجله درسهائی از مکتب اسلام

بازگشت به شماره 3254 / 21 ه‍ - 3 / 6 / 53

خواهشمند است دستور فرمائید ناصر مکارم شیرازی احضار و به مشارالیه ابلاغ گردد چنانچه مجله درسهائی از مکتب اسلام را به شخص دیگری واگذار ننماید امتیاز مزبور لغو و از انتشار نشریه یاد شده جلوگیری خواهد شد.

مدیر کل اداره سوم. ثابتی

از طرف شهاب

23 / 6

 

زرگران 20 / 6 / 53

رئیس دائره کنگرلو 20 / 6 / 53

رئیس بخش 347. احسنی

رئیس اداره چهارم عملیات و بررسی. ابراهیمی

در پرونده ناصر مکارم شیرازی بایگانی شود. زرگران. 347 – 25 / 6 / 53

 

*****

 

پی‌نوشت‌ها:

منبع: آیت‌الله العظمی ناصر مکارم شیرازی به روایت اسناد ساواک، جلد اول، صفحات 6، 181 و 182، 251، 367، 437، 442 و 443، 455، 462 و 463؛ جلد دوم، صفحات 23، 84، 295، 296، و 666، مرکز بررسی اسناد تاریخی، چاپ اول، سال 1396.
 

تعداد مشاهده: 3327