نگاهی کوتاه به زندگی آیت‌الله زین‌العابدین قربانی
تاریخ انتشار: 29 مرداد 1401
آیت‌الله زین‌العابدین قربانی، فرزند غلامحسین، در سال 1312 ﻫ ش در روستاى پنجاه از توابع آستانه اشرفیه متولد شد. دروس فارسی و مقدماتی را در لاهیجان خواند و پس از آن در سال 1329 به قم مهاجرت کرد. دروس سطح حوزه را در نزد آیات: محسن جهانگیرى، محمد محمدی گیلانى، ستوده، حسین نورى همدانى، امام موسى صدر، سیدرضا صدر، حسینعلی منتظرى، علی مشکینى، مجاهدى تبریزى و طباطبائی سلطانى فراگرفت و در درس خارج آیات عظام: حسین بروجردی، امام خمینی، عباسعلى شاهرودى، هاشم آملى، سیدمحمدرضا گلپایگانى حاضر شد. فلسفه، الهیات و تفسیر را از علامه سیدمحمدحسین طباطبایی آموخت و در ادامه به تألیف، تدریس، خطابه و تبلیغ دین و نوشتن مقالات دینی در مجله مکتب اسلام پرداخت. سال ۱۳۳۱ با پیوستن به جمع فدائیان اسلام به رهبری شهید حجت‌الاسلام سیدمجتبی نواب صفوی وارد مبارزات سیاسی شد. در سال ۱۳۳۲ با شهید نواب صفوی و برادران واحدی از نزدیک آشنا و مرتبط شد. پس از بازداشت آنان مدتی را در اختفا بسر برد و در آن ایام با رهبر معظم انقلاب آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای و شهید حجت‌الاسلام سیدعبدالکریم هاشمی نژاد آشنا گردید.
آیت‌الله قربانی در ادامه مبارزه با رژیم سلطنتی از سال ۱۳۴۰ با رهبری امام خمینی همراه شد و در ایام تبعید ایشان، به دلیل سخنرانی‌های ضد رژیم بارها دستگیر و زندانی شد. در سال ۱۳۴۴ پس از عزیمت آیت‌الله دکتر سیدمحمد بهشتی به هامبورگ آلمان و لو رفتن جلسه (حکومت اسلامی از دیدگاه فقه شیعه) که با نظارت شهید بهشتی و چهل تن دیگر از جمله قربانی تشکیل می‌شد، دستگیر و زندانی گردید. در سال۱۳۵۰ در مجلس ترحیم آیت‌الله سیداسدالله اشکوری که در انزلی محله لنگرود تشکیل شده بود، سخنرانی کرد و به همین جهت دستگیر و به شش ماه زندان و پنج سال ممنوعیت از فعالیت‌های دینی، علمی و خروج از کشور محکوم گردید. در این دوران بود که به دعوت شهید آیت‌الله مرتضی مطهری به امامت جماعت مسجد حضرت ابوالفضل تهران (خیابان تاج، ستارخان کنونی) مشغول گردید، ولی پس از مدت کوتاهی به دستور ساواک از آنجا اخراج شد.
آیت‌الله قربانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی در مسئولیت‌های زیر انجام وظیفه نمود:
ریاست کمیته‌های انقلاب اسلامی شرق گیلان به مدت یک سال
ریاست دادگاه‌های انقلاب اسلامی استان گیلان به مدت بیش از 5 سال
ریاست کمیسیون فرهنگ و هنر اسلامی مجلس به مدت ۴ سال
امامت امام جمعه لاهیجان از طرف امام خمینی تا زمان انتصاب به امامت جمعه رشت به مدت ۱۸ سال
نمایندگی مردم گیلان در مجلس خبرگان رهبری از دوره دوم تاکنون
استادی دانشگاه تهران به مدت ۴ سال
استادی دانشگاه آزاد اسلامی شرق گیلان به مدت ۱۴ سال
استادی دانشگاه امام صادق(ع) تهران به مدت ۴ سال
عضویت هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد لاهیجان به مدت ۱۴ سال
نماینده دوره دوم مجلس شورای اسلامی به مدت ۴ سال
آیت‌الله قربانی در زمینه تألیف نیز تلاشی وافر داشته و آثار زیر بخشی از آثار قلمی ایشان است:
به سوى جهان ابدى
تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامى
اسلام و حقوق بشر
علل پیشرفت اسلام و انحطاط مسلمین
زبربناى صلح جهانى
جبر و اختیار و ترجمه رساله خلق الاعمال ملاصدرا
فلسفه آفرینش انسان
بزرگترین بیمارى قرن بیستم
بلاهاى اجتماعى قرن ما
نقش سینما در زندگى و تمدن جدید
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامى
علم حدیث
در سایه قلم
تفسیر جامع آیات الاحکام
ترجمه جلد پنجم کتاب نفیس الغدیر، در زندان شهربانى رشت
اصول دین در پرتو کلام معصومین(ع)
حکومت اسلامى و ولایت فقیه
جهان‌بینى امام على(ع) در خطبه اول نهج‌البلاغه
منشور مملکت‌دارى در نامه امام على به مالک اشتر[1]
*****
از: 21 تاریخ: 20 /4 /1345
به: 316 شماره: 1256 /21
موضوع: درس‌هایی از مکتب اسلام
درس‌هایی از مکتب اسلام در حدود سال 1327 یا 28 [2] به منظور تبلیغ دین اسلام و آشنا نمودن مردم به قوانین اسلام زیر نظر ناصر مکارم شیرازی در قم تأسیس شد و اعضاء هیئت تحریریه سابق آن آقایان موسی صدر، مجدالدین محلاتی، مرتضی جزایری، شیخ حسین نوری، سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی، محمد واعظ‌زاده خراسانی، دکتر محمد مفتح بودند و فعلاً تعداد آنان 11 نفر و عبارت از: آقایان ناصر مکارم شیرازی(صاحب امتیاز)، جعفر سبحانی تبریزی، علی دوانی، محمد مجتهدی شبستری، سیدهادی خسرو شاهی، عبدالمجید رشیدپور، محمد حقانی زنجانی، زین‌العابدین قربانی گیلانی، محمد کرمی(اهل خوزستان)، رضا گلسرخی کاشی و علی حجتی کرمانی می‌باشند. مکتب اسلام در سابق مقدوراتی در اختیار نداشته و مخارج چاپ و نشر مجله توسط آقای شریعتمداری و بعضی از تجار تهران تأمین می‌شد ولی فعلاً در اغلب شهرستان‌ها و حتی کشورهای خارج شعبه دارد و مخارج چاپ و نشر آن از فروش مجله که تیراژ آن بالغ بر 35 هزار جلد است به دست می‌آید. مسئول مستقیم چاپ و توزیع مجله آقای ناصر مکارم و رئیس دفتر حاج محمدحسین احسن می‌باشند. محل چاپ مجله چاپخانه حکمت قم به مدیریت یحیی برقعی می‌باشد. مجله معمولاً پس از چاپ در دفتر بسته بندی شده و سپس به نمایندگی‌های شهرستانی و خارج از کشور که عموماً افتخاری هستند ارسال می‌گردد. ضمناً دفتر مجله مکتب اسلام از نظر تبادل با سایر مجامع علمی و دینی من‌جمله شرکت انتشار در تهران خیابان باب همایون تماس دارد و اغلب با هم کتب علمی و دینی مبادله می‌نمایند.
اصل در پرونده 2 ـ 500 در پرونده دکتر محمد مفتح بایگانی شود /235
316 ـ م ـ خ ـ 96
*****
از: 20 ه 12 تاریخ: 20/ 8/ 1350
به: 312 شماره: 13452 /20 ه 12
موضوع: زین‌العابدین قربانی واعظ
نامبرده بالا بعدازظهر روز 15 /8 /50 در مسجد امیرالمؤمنین واقع در خیابان امیرآباد پائین خیابان نصرت به منبر رفت و درباره وجه تمایز قوانین الهی با قوانین بشری صحبت کرد و گفت همه مردم در برابر قوانین الهی یکسانند ولی قوانین بشری ممکن است درباره افراد متنفذ اجرا نشود در مملکت ما آفتابه دزدها روانه زندان می‌شوند ولی اگر یک ارتشبد دزدی یا خیانت بکند او را به حال خودش باقی می‌گذارند. چند سال پیش شنیدید که عده‌ای از متنفذین میلیون‌ها تومان مال مردم را اختلاس کرده بودند ولی به جای زندان مدتی در آسایشگاه‌های مرفه ماندند، وقتی که سر و صدا خوابید با سلام و صلوات از زندان آزاد شدند. کسانی هم که در رأس امور قرار دارند بایستی دیانت داشته باشند و مسلمان واقعی باشند والا قانون اجرا نمی‌شود و نتیجه گرفت که باید رهبران دینی اداره امور را در دست داشته باشند و اگر مأمور اجرای قانون دیانت داشته باشد هیچ وقت رشوه نمی‌گیرد. سپس یک عدد برش روزنامه را از جیبش درآورد و گفت سال گذشته پلیس آمریکا هفتاد میلیون دلار رشوه گرفته است. ناطق آنگاه به بحث درباره مسئله طلاق پرداخت و گفت هرگاه دادگاه به تقاضای زن، صیغه طلاق را جاری کند و مرد راضی نباشد آن طلاق صحیح نیست و طلاقی که در دادگاه‌های حمایت خانواده صورت می‌گیرد از نظر اسلام طلاق محسوب نمی‌شود و آنگاه از آقای موسوی[3] پیشنماز مسجد مذکور پرسید مگر اینطور نیست؟
موسوی گفتار قربانی را تأیید کرد و بعد از سخنرانی واعظ مذکور مجلس ختم شد تعداد شرکت کنندگان حدود 200 نفر بودند.
توضیح شنبه – زین‌العابدین قرانی از طلاب قم است که گاهی نیز مقالاتی در مجله مکتب اسلام می‌نویسد.
نظریه یکشنبه – نظری ندارد. آمال
نظریه سه‌شنبه – نظری ندارد. سپاهی
نظریه چهارشنبه – نظری ندارد. پاد
رونوشت مطابق اصل است. 17 /5 /51
*****
صورت اسامی وعاظ ممنوع‌المنبر در ماه مبارک رمضان سال 1393 [1351ش]
ردیف نام و شهرت نام پدر محل سکونت
1. شیخ علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی علی تهران 2. شیخ غلامحسین جعفری همدانی محمدتقی 3. شیخ محمدجواد باهنر علی‌اصغر 4. محمدتقی فلسفی محمدرضا 5. سیدمحمود علائی طالقانی ابوالحسن 6. دکتر علی شریعتی مزینانی محمدتقی 7. حسن لاهوتی اشکوری نصراله 8. محمدحسین علوی طباطبائی ابوالقاسم 9. شیخ محمد مفتح محمود 10. سیدعبدالرسول حجازی محمدطاهر 11. سیدعبدالرضا حجازی محمدطاهر 12. هادی خاتمی ـ خاتمی بروجردی حسن 13. رمضان جنتی محمدجواد کرج 14. محمدجواد علوی طباطبائی محمدحسین قم 15. سیدعلی موسویان محمد گرمسار، ورامین 16. حسین غزالی(کمالی) حبیب‌اله مشهد، قم 17. شیخ صدرالدین حائری عبدالحسین شیراز 18. شیخ محمدصادق حائری عبدالحسین شیراز 19. منیرالدین حسینی الهاشمی سیدنورالدین 20. علی‌اکبر مکارم محمود 21. سیدابوالفضل رضوی اردکانی سیدجلال بوشهرقم 22. سیدهاشم موسوی جواد زنجان 23. محمدعلی حسینی طباطبائی سیدحسین زاهدان 24. سیدعباس میریونسی ابوالفضل کرمانشاه 25. شیخ حسینعلی منتظری علی اصفهان 26. شیخ زکی‌اله ولی‌زاده میرزاجان اردبیل 27. شیخ علی‌اصغر مروارید علی اردبیل، تهران 28. میراسلام هاشمی حسین رضائیه، ماکو 29. زین‌العابدین قربانی غلامحسین رشت، لاهیجان 30. شیخ احمد کلانتر سلطان سنندج، همدان 31. حبیب‌اله آشوری محمدعلی مشهد 32. حسین علی اکبریان محمدحسن آبادان 33. هادی مروی صباغ یحیی آبادان، قم 34. محمد حکمت‌نژاد علی قم، کرمان 35. عبدالرحیم ربانی شیرازی بمانعلی قم، چاه‌بهار 36. حسن صانعی محمدعلی قم، مشکین شهر 37. احمد منتظری علی قم، بندرشاه 38. احمد جنتی لادانی هاشم قم، اسدآباد همدان 39. محمدعلی گرامی عباس قم، بم کرمان 40. نعمت‌اله صالحی نجف‌آبادی محمدتقی قم، ابهر زنجان 41. علی‌اکبر فیض مشکینی ملاعلی قم، ماهان کرمان 42. محمدصادق صادقی گیوی یداله قم، انارک 43. محمدصادق کرباسچی ابوالقاسم قم، نرماشیر کرمان 44. علی‌اصغر احمدی محمدمهدی قم، کبوتر آهنگ همدان 45. احمد آذری بیگدلی حسینعلی قم، برازجان 46. ابوالقاسم خزعلی غلامرضا قم، گناوه 47. یحیی انصاری محمد قم، کوهدشت لرستان 48. محمدمهدی ربانی رانکوهی ابوالمکارم قم، شوشتر 49. محمد جعفر گیلانی محمدحسین قم، نیریز فارس 50. فتح‌اله امید نجف‌آبادی محمود قم، بندرشاه 51. محسن عندلیب محمدجواد قم، بابک یزد 52. عبدالمجید معادی‌خواه حسین قم، گنبدکاوس 53. محمد یزدی علی قم، کنگان بندر لنگه 54. محمدواعظ عبائی حسین قم، بندر دیلم 55. عبدالحمید مولانا محمود قم، تفت یزد 56. محمد موحدی گیلانی فاضل قم، بندرلنگه 57. محمد دانش‌زاده عباس قم، شهداد کرمان 58. عباس محفوظی عیسی قم، رفسنجان 59. جهانبخش(محمد) تعمیرکاری عبدالحسین ایلام، بافت 60. سیدمهدی دستغیب محمدحسین شیراز
*****
به: مدیریت کل اداره سوم 312 شماره: 21428 /20ﻫ 12
از: سازمان اطلاعات و امنیت تهران تاریخ: 17 /3 /2535[1355]
درباره: صورت اسامی روحانیون ممنوع‌الخروج
بازگشت به شماره: 13 /312ـ 9 /1 /35
بدین‌وسیله یک نسخه صورت اسامی روحانیونی که به نظر این سازمان خروج آنان از کشور مقرون به مصلحت نمی‌باشد به پیوست ایفاد می‌گردد و چنانچه در آینده افرادی نیز جلوگیری از خروج آنان الزام‌آور باشد به موقع به استحضار خواهد رسید. ضمناً با توجه به اینکه امکان دارد در آینده تغییراتی در وضع اخلاق و رفتار و گفتار بعضی از افراد موصوف پدید آید اصلح است در صورت قصد مسافرت به موقع نظر این سازمان نیز استعلام گردد.
رئیس سازمان اطلاعات و امنیت تهران. پرنیانفر
اصل در پرونده کلاسه... است
در پرونده کلاسه... بایگانی شود.
سید محمد صادق لواسانی فرزند ابوالقاسم.
1. صورت اسامی روحانیون ممنوع‌الخروج در لیست ارائه شده به شرح زیر بوده است:
1ـ شیخ محمدتقی فلسفی فرزند محمدرضا
2ـ سیدمحمود علائی طالقانی فرزند ابوالحسن (فعلاً در زندان است)
3ـ شیخ علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی فرزندعلی (فعلاً در زندان است)
4ـ شیخ غلامحسین جعفری همدانی فرزند محمدتقی
5ـ شیخ حسن لاهوتی اشکوری فرزند نصرالله (فعلاً زندان است)
6ـ شیخ جعفر جوادی شجونی فومنی فرزند حاج محمد
7ـ اکرم حریری فرزند رجبعلی
8ـ شیخ یحیی نصیری (نوری) فرزند اسماعیل
9ـ محمدحسین علوی طباطبائی فرزند ابوالقاسم
10ـ شیخ محمد جواد باهنر فرزند علی‌اصغر
11ـ دکتر علی شریعتی مزینانی فرزند محمدتقی
12ـ شیخ علی اصغر مرتضوی فرزند علی(معروف به شیخ عبداله جعفری)
13ـ سیدحسین حسینی فرزند سیدمصطفی
14ـ فخرالدین حجازی فرزند محمد(فرهنگی و منبری)
15ـ شیخ فضل الله مهدی‌زاده محلاتی فرزند غلامحسین
16ـ شیخ مرتضی مطهری فرزند حسین
17ـ سیدمحمود سدهی فرزند حاج جواد
18ـ سیدعلی موسویان فرزند محمد
19ـ محمدصالح طاهری فرزند ابوطالب
20ـ شیخ علی حجتی کرمانی فرزند عبدالحسین
21ـ سیدعلی غیوری فرزند سیدمصطفی (فعلاً در تبعید است)
22ـ شیخ محمدرضا مهدوی کنی فرزند اسدالله(فعلاً در تبعید است)
23ـ شیخ محمد امامی کاشانی فرزند ابوتراب (فعلاً در تبعید است)
24ـ شیخ علی اصغر مروارید فرزند علی
25ـ شیخ عباسعلی اسلامی قرائنی (سبزواری) فرزند حسین
26ـ شیخ عبدالرحیم ربانی شیرازی فرزند بمانعلی (فعلاً در زندان است)
27ـ شیخ محمد نصیری (امامقلی) فرزند حسین.
28ـ شیخ عبدالعلی کنی (آقابزرگ) فرزند سیدعبدالرحیم (فعلاً در تبعید است)
29ـ شیخ زین‌العابدین قربانی فرزند غلامحسین
30ـ سیدمرتضی عسگری فرزند سیدمحمد
31ـ سیدرضا بنی طبا فرزند سیدمرتضی
32ـ سیدابراهیم موسوی فرزند سیدعباس
33ـ شیخ حسین لنکرانی فرزند سیدمهدی
34ـ شیخ احمد ضیافتی کافی (فعلاً در تبعید است)
35ـ سیدموسی بنی طبا فرزند سیدمرتضی
36ـ شیخ حسن ضیافتی کافی
37ـ شیخ حسن سعید تهرانی فرزند شیخ عبداله
38ـ سیدمحمد غروی فرزند سیدمحمد مهدی
39ـ شیخ مرتضی تهرانی فرزند شیخ عبدالعلی
40ـ شیخ هادی غفاری آذرشهری فرزند شیخ حسین
41ـ سیدعبدالمجید ایروانی فرزند عبدالحجت
42ـ سیدابوالفضل موسوی زنجانی فرزند سیدمحمد
43ـ شیخ محمود احمدی یزدی نژاد فرزند علیرضا(معروف به شیخ محمود صادقی)
44ـ شیخ اکبر حمیدزاده گیوی فرزند غفار
45ـ محمدتقی جلالی خمینی فرزند علی‌حسین
46ـ سیدنورالدین علوی طالقانی فرزند محی‌الدین
47ـ شیخ محمد قرنی فرزند حسن(فعلاً زندانی است)
48ـ شیخ احمد کروبی فرزند محمود(فعلاً در تبعید است)
49ـ سیدمحمد صادق لواسانی فرزندابوالقاسم(فعلاً در تبعید است)
50ـ شیخ اکبر تکه فرزند آقائی (معروف به مهدوی خراسانی واعظ)
51ـ سیدمهدی طباطبائی فرزند سیدمحمد حسین
52ـ سیدعلی بطحائی گلپایگانی
53ـ مهدی قدس محلاتی فرزند ابوالفضل
54ـ شیخ رمضان جنتی (فعلاً تبعید است)
55ـ شیخ اسحاق تقویان اشکوری فرزند تقی
56ـ شیخ محمدحسن بکائی فرزند ابراهیم.
پی‌نوشت‌ها:
[1] . زندگی‌نامه خودنوشت آیت‌الله زین‌العابدین قربانی، خبرگان ملت، دبیرخانه مجلس خبرگان رهبرى، چاپ اول، زمستان ۱۳۷۹، ج ۱، ص ۳۵۷– ۳۶۹. پرونده انفرادی آیت‌الله قربانی در ساواک.
[2] . 1337 صحیح است.
[3] . آیت‌الله سیدکریم موسوی کریمی معروف به سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی در 13 رجب 1344ق- 8 بهمن 1304، در شهرستان اردبیل و در خانواده‌اى روحانى به دنیا آمد. پس از تحصیلات مکتب‌خانه‌اى و فراگیری بوستان و گلستان به تحصیل دروس دینى پرداخت و مقدمات را در شهر خود و سطح را در حوزه علمیه قم و خارج را در همین حوزه و نزد آیت‌الله العظمی بروجردى و آیت‌الله حجت کمره‌ای آموخت. وی در سال 1326 راهى حوزه علمیه نجف شد و از محضر آیات: سیدمحسن حکیم، شیخ کاظم شیرازى، سیدمحمود شاهرودى، ابوالقاسم خویى بهره برد و پس از دو سال به قم بازگشت و آموخته‌هایش را نزد اساتید آن شهر تعمیق بخشید. وی در سال 1339 به اردیبل رفت و هشت سال را در زادگاهش ماند، اما با فشار حکومت به تهران مهاجرت نمود. آیت‌الله موسوى اردبیلى همواره تحت نظر ساواک بود. مرکز فعالیت‌هاى سیاسى ایشان در تهران، مسجد امیرالمؤمنین(ع) در خیابان نصرت بود. وى پس از انقلاب عضو مؤسس حزب جمهورى اسلامى بود و در شوراى انقلاب نیز عضویت داشت و از طرف امام خمینى(ره) به سمت دادستان کل کشور و پس از شهادت آیت‌الله دکتر بهشتى در هفتم تیرماه 1360، به ریاست دیوان عالى کشور منصوب شد. آیت‌الله موسوى اردبیلى مدتى نیز امام جمعه موقت تهران بود. آیت‌الله اردبیلی پس از رحلت امام خمینی(ره) به قم مراجعت کرد و دانشگاه مفید را تأسیس نمود و به تربیت شاگردان دوره اجتهاد پرداخت. ایشان در سوم آذر 1395 دارفانی را وداع گفت و طی تشییع با شکوهی در محل مسجد بالاسر حرم کریمه اهل بیت حضرت فاطمه معصومه(ع) و در کنار قبر آیت‌الله شهید مرتضی مطهری و علامه سیدمحمدحسین طباطبایی به خاک سپرده شد. برای آگاهی بیشتر بنگرید به مقاله این سایت با عنوان: مروری بر زندگی و مبارزات سیاسی آیت‌الله سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی.
تعداد مشاهده: 2644
