امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) فرمودند: خدای بیامرزد آن بنده‌ای را که بیندیشد و عبرت گیرد، و پشت کردن‌ها و روی‌آوری آنچه حاضر است را با دیده اعتبار(پند و اندرز) بنگرد. بحارالانوار، جلد 70، صفحه 119، به نقل از آثارالصادقین، آیت‌الله احسان‌بخش.*** تاریخ و آنچه که به ملت‌ها می‌گذرد، این باید عبرت باشد برای مردم. از جمله تاریخ عصر حاضر... امام خمینی(قدس سره)، صحیفه امام، ج 8، ص 348.

 

 

مقالات بدون درج سند

نوکر آمریکایى‏ها



شاهزاده‏اى از خاندان قاجار که از ناحیه مادر ـ اشرف‏الملوک معروف به فخرالدوله ـ از مظفرالدین شاه نسب مى‏برد و در کابینه کودتا (فضل‏اللّه‏ زاهدى) به عنوان کاندیداى امریکا، عهده‏دار وزارت دارایى شده و پیش‏تر نیز در کابینه نخستِ دکتر محمد مصدق بر مسند وزارت اقتصاد ملى جاى داشت، در هفدهم اردیبهشت 1340 با برنامه‏هاى دقیقى که از سال‏ها قبل طراحى شده بود، بر صندلى صدارت تکیه زد. در دوران 5 /1 ساله نخست‏وزیرى او که دوران پر هیاهویى بود، اقدامات نمایشى فراوانى صورت گرفت که جنجالى‏ترین آن، بازداشت کوتاه‏مدت عده‏اى از رجال سرشناس رژیم پهلوى، به جرم فساد مالى بود.

از مهمترین این بازداشت‏شدگان مى‏توان به سپهبد مهدیقلى علوى مقدم، سپهبد حاجعلى کیا، سرلشکر على ضرغام، سرتیپ روح‏اللّه‏ نویسى، سپهبد حسین آزموده، ابوالحسن ابتهاج، احسان دولو، مهندس محسن فروغى، فتح‏اللّه‏ فرود و ... اشاره کرد.

یکى از این افراد، اسداللّه‏ رشیدیان بود که خاندانش در خدمتگزارى به انگلستان، شهره خاص و عام بودند و در به ثمر رساندن کودتاى 28 مرداد که همین امینى وزیر اقتصاد ملى کابینه آن بود، نقش به سزا داشتند.

در سندى که توسط ساواک تنظیم گردیده است، در معرفى او مى‏خوانیم:

«اسداللّه‏ رشیدیان ... با اغلب رجال برجسته، امراى ارتش و نمایندگان مجلس سنا و شوراى ملى و کسبه و اصناف و بازرگانان و همچنین درباریان، خصوصا با والاحضرت شاهدخت اشرف پهلوى، والاحضرت شاهپور غلامرضا پهلوى و جمعى دیگر کاملاً مربوط است .به سیگار و مشروب معتاد است... به زن، قمار، مشروب، شهرت، مقام و دسته‏بندى و تحت نفوذ قرار دادن رجال علاقمند است. بین رجال و همچنین عوام‏الناس شهرت و معروفیت دارد... از طرفداران جدى سیاست انگلستان است و با مقامات سفارت مزبور در تهران نیز ارتباط دارد... در جلساتى که از طرف خاندان جلیل سلطنت تشکیل مى‏شود، اغلب شرکت دارد...»

اسداللّه‏ رشیدیان با وجود آنکه در زمره مخالفان و دستگیرشدگان دولت امینى قرار داشت با دولت اقبال هم نظر مساعد نداشت و مى‏گفت:

«... اینکه وضع نیست باید چند وکیل چند روزنامه را حتى اگر مصلحتى هم باشد آزاد بگذارند تا درددلهاى مردم را بنویسند... در این مملکت حتى اجازه نفس کشیدن هم باقى نمانده است. من هفته‏اى پنج شش هزار نفر را مى‏پذیرم و به شکایاتشان مى‏رسم اگر دولت واقعى وجود داشت که اینها در منزل بنده چه کار مى‏کردند چقدر دروغ؟ چقدر رقم قلابى؟ تا کى مى‏شود مردم را گول زد؟...»

زمانى که على امینى دستگیرى‏هاى فرمایشى خود را آغاز کرد، یکى از کانون‏هاى مخالفت با وى، منزل اسداللّه‏ رشیدیان بود که به همراه افرادى چون: فتح‏اللّه‏ فرود، محمدعلى مسعودى و سیدمهدى میراشرافى به تحریک علیه دولت او مى‏پرداختند.

او در یکى از همین جلسات خانگى بود که درباره دولت امینى مى‏گفت:

«... دکتر امینى تصور کرده است به کمک بیگانگان مى‏تواند این قدرت ملت را از بین ببرد. خدا نکند که ما مجبور شویم براى قانون اساسى دست به اقدامات تندى بزنیم... براى ما افتخار است که با حکومت مستبد امینى بجنگیم و در این راه کشته شویم...»

این فعالیت‏هاى تحریک‏آمیز، تحت عنوان «جمعیت مدافعین قانون اساسى» آن‏قدر ادامه یافت تا واکنش امینى را برانگیخت و در روز 24 آبان 1340 ابتدا فتح‏اللّه‏ فرود و سپس در بهمن ماه همان سال اسداللّه‏ رشیدیان را دستگیر کرد.

هر چند پرداختن به این موضوع، کتابى مفصل نیاز دارد، ولى براى آگاهى از حال و هواى آن دوران، مطالعه اسناد ذیل، خالى از لطف نیست:

در اولین سند که اشاره به تعطیلى جلسه منزل رشیدیان دارد، آمده است :

«شماره: 5405 /312 تاریخ: 20 /11 /40

موضوع: جلسه منزل اسداللّه‏ رشیدیان

قبل از ظهر روز گذشته جلسه منزل اسداللّه‏ رشیدیان تشکیل نگردیده و مأمورین پلیس از ورود اشخاص به داخل منزل نامبرده جلوگیرى مى‏کرده‏اند و مهندس خوش‏خلق در نزدیکى منزل مزبور تردد داشته و ضمن صحبت با چند نفر از دوستان خود و انتقاد از آقاى دکتر امینى اظهار نموده که دکتر امینى از جمله فئودالهاى این کشور است و سرنوشت شومى در انتظار ایشان است. مشارالیه اضافه کرده دکتر امینى از دهات و املاک لشت نشاء ماهانه هفتاد و پنج میلیون ریال درآمد خالص دارد که به طور قطع مالیات آن را نمى‏پردازد و این مرد کثیف صرفا نوکر آمریکاییها مى‏باشد و این کارها را به دستور آنها انجام مى‏دهد و یک محیط دیکتاتورى و آزادى‏کشى بوجود آورده است و کلیه مطالب جراید را قبل از انتشار سانسور مى‏کند.»

هر چند این دستگیرى که بخشى از یک سناریوى از پیش نوشته شده بود، به دو ماه نرسید، ولى محیط زندان با رونق دیدوبازدیدهاى افراد مختلف از او همراه بود. در دومین سند که به این مسئله پرداخته، مى‏خوانیم:

«شماره: 232 /312 تاریخ: 24 /1 /41

موضوع: اسداللّه‏ رشیدیان

قبل از ظهر روز گذشته عده‏اى در حدود 80 نفر از دوستان اسداللّه‏ رشیدیان از جمله افتخار هشترودى دادیار دیوانعالى کشور ـ حکیم الهى نویسنده معروف ـ اقوامى و قدسى کارمند وزارت فرهنگ ـ سیف‏اللّه‏ رشیدیان ـ قدرت‏اللّه‏ رشیدیان ـ نورى کارمند وزارت دارایى و هاشمى کارمند شرکت مواد غذایى در اتاق رئیس زندان موقت شهربانى به دیدن نامبرده رفته‏اند. افتخار هشترودى مدتى به طور خصوصى با رشیدیان و فتح‏اللّه‏ فرود مذاکراتى صورت داده و روى میز رئیس زندان دفترى مشاهده شده که قبلاً بازدیدکنندگان از زندان موقت مشاهدات خود را درباره وضع بهداشتى و نظافت زندان در آن نوشته و از رئیس کل شهربانى و سرهنگ پریور رئیس کل زندان و سروان مجردى رئیس زندان موقت تعریف کرده بودند و از جمله آقاى الموتى وزیر دادگسترى و شهاب فردوس و هدایت معاونین وزارت دادگسترى و دادستان تهران نیز از وضع زندان تعریف زیادى نموده و شهاب فردوس نوشته بود (وضع زندان را به قدرى پاکیزه دیدم که هوس کردم مدتى در این زندان اقامت نمایم) و افتخار هشترودى با ملاحظه خط شهاب فردوس به سروان مجردى اظهار نموده پس چرا شهاب فردوس به اینجا نیامده تا اقامت کند و نامبرده پاسخ داده او هم منتظر هست تا هر چه زودتر ایشان را در آن محل ببیند و رشیدیان گفته به‏طور قطع در آتیه نزدیک شهاب فردوس و عده‏اى دیگر به زندان خواهند آمد و افتخار هشترودى از شهاب فردوس انتقاد زیادى نموده است.»

گونه‏گونى اقشار اجتماعى در میان ملاقات‏کنندگان در داخل و خارج زندان با رشیدیان، بیانگر جایگاه و پایگاه ویژه اوست. دو تن از این افراد، نعمت‏اللّه‏ نصیرى، رئیس وقت شهربانى، و حسن امینى، برادر نخست‏وزیر، بودند!

سندى که در این رابطه تنظیم شده، چنین است:

«شماره: 1373 /312 تاریخ: 20 /3 /41

موضوع: اظهارات اسداللّه‏ رشیدیان

طبق اطلاع هفته گذشته پس از آزادى اسداللّه‏ رشیدیان و فتح‏اللّه‏ فرود از زندان تیمسار سرلشگر نصیرى رئیس شهربانى و تیمسار حسن امینى برادر آقاى دکتر امینى نخست‏وزیر در منزل رشیدیان او را ملاقات و براى رفع کدورت مشارالیه با آقاى نخست‏وزیر مذاکره مى‏نمایند ولى رشیدیان پاسخ مى‏دهد فعلاً آقاى دکتر امینى نخست‏وزیر هستند و او یک فرد زندانى و هر وقت با یکدیگر در یک سطح قرار گرفتند تسویه حساب خواهد کرد.

31 /3 /41

بخش 332ـ4 /4 /41

به پرونده اسداللّه‏ رشیدیان ضمیمه شود. ثابتى 9 /4 /41

در پرونده اسداللّه‏ رشیدیان بایگانى شود.»

با سرنگونى دولت امینى، اسداللّه‏ علم، مورد توافق سیاست مسلط در امریکا و انگلیس قرار گرفت و نخست‏وزیر شد. با این جابجایى اقدامات تحریک‏آمیز رشیدیان نیز متوقف شد و در بلاتکلیفى قرار گرفت.

این بلاتکلیفى به صورت ذیل گزارش شده است:

«من در بلاتکلیفى عجیبى در مورد حزب خلق به سر مى‏برم. تمام فعالیت من در مخالفت با دولت گذشته، روى عدم اجراى انتخابات دور مى‏زند ولى اکنون نمى‏دانم با دولت فعلى چه کنم و جواب مردم را درباره انتخابات چه بدهم.»

منبع: کتاب اتفاقات تاریخی


 

تعداد مشاهده: 4557

تقویم تاریخ

کانال‌های اطلاع‌رسانی در پیام‌رسان‌ها

       
@historydocuments
کلیه حقوق این پایگاه برای مرکز بررسی اسناد تاریخی محفوظ است. استفاده از مطالب سایت با ذکر منبع بلامانع است.